پاساژگردی بعد از قرنطینه

شراره جلالی فراهانی
جامعه‌شناس

    بعد از پیدایش سرمایه‌داری و رواج فرهنگ مصرفی، در تکمیل پدیده مصرف، یکی از مهم‌ترین اتفاقات به‌وجود آمدن مراکز خرید بسیار بزرگ با اجناس متنوع و برندهای مختلف بود. با تغییر در نظام تولید و سرعت‌گرفتن آن، نیاز به بازارهای فروش بیشتر شد و تجاری‌سازی‌ در مرحله اول برای ایجاد احساس نیاز و در مرحله بعد جهت پاسخ به نیازهای مردم به شیوه‌ای نامحدود و متنوع صورت گرفت. مراجعه مردم به مراکز خرید در شرایط عادی معمولا درپاسخ به 2نوع نیاز لذت‌جویی و پرکردن اوقات فراغت اتفاق می‌افتد. خرید، مبدل به رفتاری فرهنگی‌شده که احساس لذت را برای خریدار به ارمغان می‌آورد و به این منظور معمولاً در این اماکن نسبت به هر بودجه‌ای چیزی یافت می‌شود. دلیل دیگری که سبب می‌شود پاساژگردی برای مردم جذابیت وصف‌ناپذیری داشته باشد این است که ورود به آن رایگان است و افراد می‌توانند اوقات فراغت خود را در این مراکز سپری کنند. معمولا کافه‌ها، رستوران‌ها و فضاهایی برای تفریح کودکان در مال‌های بزرگ وجود دارد و همه اینها باعث می‌شود در شرایطی که در جامعه با کمبود فضا و امکانات تفریحی مواجه هستیم، مردم به گشت و‌گذار در پاساژها تمایل بیشتری نشان دهند. اساساً خرید‌کردن و به‌طور کلی اعمال مصرفی، به پررنگ‌شدن عنصر خلاقیت در زندگی روزمره و عملکرد متنوع کنشگران در جریان زیست هر روزه‌شان منجر می‌شود. درچنین وضعیتی هنگامی که به‌طور ناگهانی جهانیان با پدیده‌ای به نام کرونا مواجه می‌شوند، در اوج زندگی پر جنب و جوش مصرفی، ناچار به ترک اعمال و افعال روزانه خود شده و این اتفاق به‌شدت روحیه افراد و سبک زندگی آنان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. انسان لذت‌جوی جهان پست مدرن یکباره در شرایطی قرار می‌گیرد که ناچار می‌شود دست از همه‌‌چیز بشوید و در قرنطینه قرار بگیرد. مراودات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به شکلی ناگهانی متوقف می‌شود، روابط انسانی تحت‌تأثیر شرایط جدید قرار می‌گیرد و ارتباطات انسان‌ها بیش از گذشته به‌صورت مجازی اتفاق می‌افتد. شیوه خرید مواد غذایی و وسایل ضروری تغییر می‌کند و خرید اینترنتی بیشتر از قبل تبلیغ می‌شود. در چنین موقعیتی، انسان‌ها ناگزیرند به‌دلیل شیوع بیماری واگیردار روابط خود را متوقف سازند، از این‌رو به‌شدت رفتارهای مصرفی و تجملی کاهش پیدا می‌کند و این اتفاق نامبارکی است که در اوج احساس لذت مصرف گرایی برای بشر رخ می‌دهد. با این تفاسیر، یقیناً پس ازگذشت 2ماه و با باز گشایی مراکز خرید، با وجود اینکه همچنان ویروس کرونا در شهرها در حال گرفتن قربانی است، این مراکز که به‌دلیل فقدان امکانات تفریحی به فضایی فرهنگی و اجتماعی و جایی برای گذران اوقات فراغت مردم تبدیل شده‌اند، مجدداً وسوسه پرسه‌زنی را در افراد ایجاد و نقش خود را به‌عنوان جولانگاهی برای از سرگیری روابط اجتماعی و دیدارهای دوستانه ایفا می‌کنند. همانگونه که اشاره شد پاساژهایی که به نماد مهمی از زندگی شهری تبدیل شده‌اند، نقشی بیش از تأمین مایحتاج مردم دارند و نمادی از تجدید حیات شهری هستند که جامعه ساکن کرونا‌زده را به جنب و جوش وامی‌دارد. مردمی که مدتی جریان زندگی روزمره آنها جبراً متوقف شده و از نظر روحی در شرایط بحرانی و ویژه‌ای قرار گرفته‌اند، پس از برداشته‌شدن محدودیت‌ها و با گشایش مراکز خرید، به‌منظور ایجاد انگیزه درونی و انکار موقعیت پرمخاطره‌ای که در آن قرار گرفته‌اند، اقدام به حضور در مراکز خرید می‌کنند و از این واقعیت، راه اجتنابی نیست.