هیچ اتوبوسی به اردیبهشت نمی‌رسد

سیدمحمد فخار- خبر‌نگار

بار گران اتوبوس‌های فرسوده، حتی برای دولت نیز غیرقابل تحمل است. کرونا و غیرکرونا هم ندارد. از هر 5اتوبوسی که در شهرهای کشور تردد می‌کند 4دستگاه آن فرسوده شده و دولت به‌عنوان مسئول تهیه 82درصد هزینه نوسازی و تامین اتوبوس، مقصر اصلی در این زمینه است.
در روزهای اخیر که بحران ترددهای شهری بیش از پیش شرایط را سخت کرده، گاه و بی‌گاه تصاویر و فیلم‌هایی از شلوغی اتوبوس‌ها و واگن‌های مترو به چشم می‌خورد که نشان می‌دهد برای افزایش اپیدمی ویروسی نظیر کرونا، ظرفیت محدود ناوگان تردد شهری، بهترین سکو است. رئیس‌جمهور طی هفته گذشته برای جلوگیری از این شرایط در تهران دستور فوری تامین 500اتوبوس شهری وزارت کشور را پذیرفت و برای آن ضرب‌الاجل تعیین کرد. براساس دستور حسن روحانی باید تا پایان اردیبهشت‌ماه این اتوبوس‌ها تامین شود. همشهری در این گزارش به بررسی گزینه‌های پیش روی دولت و شهرداری تهران برای عملی شدن یا نشدن این وعده می‌پردازد.

نشدنی است
وعده ورود ۵۰۰ دستگاه اتوبوس به حمل ونقل تهران تا اردیبهشت‌ماه غیراجرایی است. این برآورد یوسف حجت سرپرست معاونت حمل ونقل شهرداری تهران درباره شرایط پیش روی ناوگان شهری پایتخت است. وی به همشهری می‌گوید: اگرچه دولت با تمام توان خود برای نوسازی اتوبوس‌های شهری وارد عرصه شده اما این مهم در شرایط فعلی نشدنی است. گزارش‌های رسیده به ما تأیید می‌کند که دولت برای خرید 500اتوبوس شهری تهران تامین اعتبار کرده اما تولیدکنندگان داخلی به مشکلی جدی در شرایط فعلی برخورده‌اند. ما برای خرید اتوبوس نو برای تهران با کلیه تولید‌کنندگان داخلی مکاتبه کردیم و تمامی این شرکت‌ها اعلام کردند که هم‌اکنون اتوبوس ساخته شده آماده تحویل، ندارند و عملا این اتوبوس‌ها به اردیبهشت تهران نخواهند رسید. البته شهرداری تهران برای رفع معضلات فعلی در پی ورود برخی مینی‌بوس‌های آماده تولیدکنندگان داخلی است که قرار است تا ابتدای تابستان شمار آنها به 200دستگاه برسد.

منتفی بودن واردات
تولیدکنندگان خارجی، قطعات حیاتی ساخت اتوبوس را به ایران نمی‌فروشند و تنها بر ارائه پیشنهاد واردات CKD یا پک کامل صفرتاصدی اتوبوس تأکید دارند. واردات به این روش نیز از آنجا که مستلزم سرمایه‌گذاری در بانک‌های خارجی طرف قرارداد سازنده است، طبق تحریم‌ها با مشکل مواجه می‌شود. در چنین شرایطی که کرونا نیز سایه‌ای سنگین بر اقتصاد جهانی انداخته و بیشتر قراردادهای مالی را محکوم به تعطیلی کرده، هیچ نوع واردات کلانی صورت نمی‌گیرد و درصورت ثبت سفارش نیز امکان دریافت اتوبوس‌های مذکور نیست. پس از رفع کرونا نیز با معضلات دوگانه محدودیت واردات و تحریم مواجه هستیم.

داخلی چطور؟
در کل سال 98 تنها 535دستگاه اتوبوس توسط تولیدکنندگان داخلی کشور ساخته شده است. از طرفی آمار اعلامی وزارت صنعت نشان می‌دهد در 2سال اخیر نیز کمتر از 1200اتوبوس در کشور تولید شده است. از سویی تولید‌کنندگان اعلام کرده‌اند که از زمان انعقاد قرارداد و پرداخت صورتحساب تا ورود نخستین اتوبوس به چرخه حمل ونقل 3ماه زمان لازم دارند. در چنین شرایطی تنها نیاز یکی از کلانشهرهای کشور یعنی تهران، 3هزار اتوبوس جدید است که براساس سرعت فعلی تولیدکنندگان ایرانی، به 3سال زمان نیاز است تا فقط عقب‌ماندگی تهران تامین شود. حالا اینکه کل کشور باید چند سال منتظر سرعت لاک‌پشتی تولیدات داخلی باشد، بماند.

امان از این فرسودگی
بودجه‌های نوسازی و بازسازی می‌رسد اما حجم فرسودگی بسیار بالاست. مهدی جمالی نژاد، رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور به همشهری اما می‌گوید: برنامه‌ای که ما در قالب نوسازی نظام اتوبوسرانی شهری پی‌ریزی کرده‌ایم، ۱۹ هزار اتوبوس را به شهرها اضافه خواهد کرد و اگر اکنون بخشی از این اتوبوس‌ها به اتوبوسرانی شهری اضافه شود مشکل گلوگاه‌ها و ازدحام جمعیت در این مسیر‌ها برطرف می‌شود.
در سال گذشته 5هزار میلیارد تومان شامل 3هزار میلیارد تومان برای خرید و ۲هزار میلیارد تومان برای بازسازی ناوگان اتوبوسرانی کشور بودجه تعیین شد. همچنین 8500میلیارد تومان اوراق مشارکت برای توسعه مترو و حمل‌ونقل عمومی درنظر گرفته شد تا موجب تسهیل‌ و تسریع در این امور شود.
وظیفه ماست که به‌عنوان سازمان شهرداری‌ها، بستر مناسبی را برای استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی و افزایش زمینه فعالیت آنها فراهم کنیم بر این اساس در سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها راهکارهایی را درنظر گرفته‌ایم، این در حالی است که 80درصد سیستم حمل‌ونقل عمومی کشور پیر و فرسوده شده و نیاز به جوانسازی دارد بنابراین خرید اتوبوس در شهرها مورد توجه ویژه قرار گرفته است. هر چند با شرایط کنونی کشور این کار، کار سختی است اما تصمیم‌های خوبی در زمینه نوسازی و بازسازی گرفته شده که دستور رئیس‌جمهور نیز در همین قالب تعریف شده است.

سرفه‌های کروناوار اتوبوس‌های تهران
تهران 5800اتوبوس دارد که 3500دستگاه آن فرسوده شده و بارها مورد اورهال و تعمیر قرار گرفته است. این یعنی اتوبوس‌های تهران کرونایی به‌مراتب بدتر از شهروندان را تحمل می‌کنند. ویروس نرسیدن اتوبوس به تهران نخستین بار در سال 89اجرایی شد که احمدی‌نژاد ترمز دادن اتوبوس دولتی به تهران را به‌رغم چندبرابر شدن قیمت نفت و چند برابر شدن قیمت حامل‌های انرژی کشید. بدین‌ترتیب امسال می‌توان کیک 10سالگی تحریم‌های اتوبوسی تهران را فوت کرد و بعد فاتحه‌ای برای مهم‌ترین ناوگان روسطحی شهر خواند. در شرایط فعلی براساس برآوردها پایتخت به 9هزار اتوبوس نیاز دارد و این یعنی باید 6700اتوبوس تازه نفس همین امروز وارد ناوگان شهری تهران شود. اتوبوس‌هایی که هر یک 1.5میلیارد تومان قیمت دارند و باید برای رسیدن آنها 10هزار میلیارد تومان پول آماده شود و تحریم‌ها نیز برداشته شوند. با این روند دیر نیست روزی که دیگر خبری از این ناوگان مهم در تهران نماند.