تشکیل کمیته کارشناسی برای ارزشیابی خانه اقدسیه

حامد فوقانی- خبر‌نگار

انگار خانه ماست؛ در محله‌ای دنج، کوچه‌‌ای ساکت و امن، با شاخصه‌هایی از معماری ایرانی و امکاناتی که آرامش را به ارمغان می‌آورد. عمارت اقدسیه همه‌پسند است. خیلی‌ها آرزو می‌کنند کاش یکی مثل آن برای آنها بود. نه خیلی بزرگ است و نه کوچک. خانه‌ای که گفته می‌شود برای فروش گذاشته شده؛ ولی حالا جذابیت‌هایش اما و اگرهایی فراوان را به میان کشیده است. از یک طرف کارشناسان میراث فرهنگی می‌گویند هیچ‌کدام از 3فاکتور اصلی را برای ثبت ملی ندارد و از طرف دیگر برخی می‌گویند آینه‌کاری‌های نابی دارد که اگر خانه فروخته شود، از بین می‌رود. به همین‌خاطر دیروز پس از بازدید تعدادی از مدیران شهری و کارشناسان میراث فرهنگی، قرار شد تا کمیته کارشناسی ارزیابی تشکیل شود و تصمیم نهایی را پس از بررسی‌های بیشتر بگیرند.
خیابان موحد دانش یکی از مناطق گران‌قیمت تهران به‌حساب می‌آید و خانه اقدسیه در این خیابان و کوچه گلستان جنوبی واقع شده است. بنایی با نمای سفید که ورودی‌ها و پلکان درونش، خانه تیمورتاش را به یاد می‌آورد. آینه‌کاری و گچبری، سرتاسر پذیرایی و اتاق‌های عمارت دیده می‌شود و فضای اندرونی، حکایت‌هایی از رفت‌وآمدهای نه خیلی دور و نه نزدیک مسئولان بلندپایه دارد.
با همه اینها خانه اقدسیه طبق نظر کارشناسان، ارزش تاریخی و میراثی ندارد و مدتی می‌شود که برچسب فروش به آن خورده است. رئیس مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران در این رابطه گفت: «امثال این خانه‌ها در شهر زیاد است، به این دلیل باید شهرداری تهران روی املاک سرمایه‌گذاری کند. همچنین این اقدام باید دارای شرایط معلوم باشد. ملکی برای سال۵۶ دارای ارزش تاریخی نیست و معماری خاصی هم ندارد و همچنین افراد شاخصی هم در این ملک زندگی نکردند که بخواهیم آن را نگه داریم.» غلامحسین محمدی با بیان اینکه این ملک در اختیار سازمان املاک شهرداری تهران قرار دارد، افزود: «این ملک از طریق مزایده واگذار می‌شود و کارشناسان رسمی روی آن قیمت‌گذاری می‌کنند. خانه اقدسیه معروف به خانه شهرداران مساحتی بالغ بر 1200مترمربع دارد و هزینه نگهداری این ملک بالغ بر ۲۵میلیون تومان در ‌ماه است.» آنطور که بررسی‌ها نشان می‌دهد تنها یکی از شهرداران پیشین تهران، مدت کوتاهی (حدود یک‌سال) در این خانه ساکن بوده و تعدادی دیگر از شهرداران فقط برخی از قرارهای کاری خود را در این خانه می‌گذاشته‌اند. از سوی دیگر آمار به ثبت رسیده حاکی از آن است که این خانه سال۷۶ پایان کار گرفته و دارای ۳تخته فرش واجد ارزش بوده که اکنون در انبار مرکز ارتباطات شهرداری قرار دارد و هیچ وسیله ارزشی دیگری نداشته است.

آینه‌کاری‌های ناب
سخنگوی کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران هم یکی دیگر از بازدیدکنندگان خانه اقدسیه صبح جمعه بود. حجت نظری اعتقاد دارد که شهرداری می‌تواند عمارت اقدسیه را به‌عنوان مقصد گردشگری در شمال تهران حفظ کند. او با بیان اینکه هنوز اطلاعات دقیقی در مورد اینکه این خانه توسط چه معماری ساخته شده، در دسترس نیست، گفت: «بین کارشناسانی که امروز با ما در این بازدید حضور داشتند در مورد اینکه این ملک واجد شاخص‌های ثبت ملی است یا نه اختلاف‌نظر وجود دارد؛ برخی معتقدند که این ملک می‌بایست ثبت شود و برخی دیگر می‌گویند که املاک مهم‌تر از این ملک در تهران وجود دارد، اما من از خانه‌های زیادی بازدید کرده‌ام و می‌توانم بگویم که این خانه از لحاظ آینه‌کاری و گچبری‌ها بسیار خاص است و به غیراز کاخ‌های سلطنتی، کمتر خانه‌ای را می‌توان در این شهر پیدا کرد که چنین آینه‌کاری‌هایی داشته باشد و قابل مقایسه با کاخ‌های سلطنتی است.»
عضو شورای شهر تهران هنگام بازدید از اتاق‌های طبقه بالای خانه اقدسیه، در گفت‌وگو با همشهری به بیان نظراتش برای تبدیل خانه به پاتوق‌های فرهنگی اشاره کرد و گفت: «مثلا می‌شود این خانه را با چنین فضایی در اختیار انجمن‌های هنری قرار دارد. اینگونه، هم خانه حفظ خواهد شد و هم درآمدی به مدیریت شهری می‌رسد.» نظری همچنین در پاسخ به خبرنگاری که گفت اگر قرار باشد بنای فاخر مصداقش حجم زیاد آینه کاری باشد پس مجتمع تجاری ایران‌مال هم باید بنای فاخر تشخیص داده شود، اظهار کرد: «اول باید تخلفات ایران‌مال را بررسی کنیم و بعد درباره فاخربودنش حرف بزنیم! اینکه جای جدیدی ساخته شود فرع ماجراست، در درجه اول باید نفیس بودن و ارزشمند بودن یک ملک قدیمی را مورد بررسی قرار دهیم.»

تصمیم با شهرداری است
یکی از موضوعاتی که در رابطه با فروش خانه اقدسیه مطرح می‌شود به مشورت شهرداری با شورای شهر تهران ارتباط پیدا می‌کند. اینکه چرا شهرداری لیست املاک قابل فروش خود را به شورا ارائه نکرده است؟ حجت نظری، عضو شورای شهر تهران در این رابطه گفت: «اینکه ملکی به فروش برسد یا نرسد تصمیمش با شهرداری است و شورا نمی‌تواند در این رابطه اعمال نظر کند. ما می‌توانیم در مواردی به شهرداری مشورت خود را ارائه بدهیم که این نظرات نیز باید مبنای مشخصی داشته باشد. اما در خصوص اینکه فهرست فروش املاک شهرداری به شورا ارائه شود، نه شدنی است و نه چنین موضوعی پیش بینی شده است.» به گفته او شورا باید تلاش کند اموال شهروندان و شهر به خوبی حفظ شود و باید در خصوص حفظ املاک شهری که دارای چنین ارزش‌ها و جذابیت‌هایی هستند، نظرات مردم را نیز جویا شویم و شاید رسانه‌ها بهترین واسطه باشند تا نظرات سایر حوزه‌ها را در این خصوص منعکس کنند. نظری همچنین در پاسخ به پرسش دیگری که آیا با فروش این ملک، هزینه تکمیل پروژه‌ای مانند بلدیه تامین می‌شود؟ نیز گفت: «اینکه پروژه بلدیه باید ساخته شود یا نه، من از افرادی هستم که طرفدار ساخت پروژه بلدیه هستم، زیرا برخی با ساخت آن مخالفت‌هایی دارند اما بناهای دیگری نیز وجود دارند که در اختیار شهرداری است و چنین ارزشی از لحاظ معنوی ندارند و می‌توان با فروش آنها هزینه‌های ساخت بلدیه را تأمین کرد. اما این ملک با این مشخصات فروخته شود تا هزینه‌های ساخت بلدیه تأمین شود، مطمئناً مخالفم. نباید هزینه ساخت پروژه‌ها را از منابع غیر قابل جایگزین، تأمین کنیم. هرچند شاید بناهای مشابه دیگری در شهر پیدا شوند که مشابه عمارت اقدسیه باشند اما با توجه به افزایش سرسام آور قیمت مسکن در تهران، ساخت دوباره چنین بناهایی توجیه ندارد و ممکن است بلافاصله یا با فاصله ۵ تا ۱۰سال خریدار این ملک از ظرفیت آن برای ساخت و ساز استفاده کند. پس بهتر است به جای تخریب، این سرمایه‌ها را برای شهر حفظ کنیم و هزینه‌های لازم برای تکمیل پروژه‌ها را از منابع دیگر تأمین کنیم.» عضو کمیسیون فرهنگی- اجتماعی شورای شهر تهران همچنین در پاسخ به خبرنگاری در خصوص اینکه این خانه طی این سال‌ها، تغییرات زیادی داشته است، گفت: «ملک به دلیل آنکه ثبت میراثی نداشته، مداخله در آن غیرقانونی نبوده و بنابراین طبیعی  است که تغییراتی در آن داده شود.»

خانه اقدسیه ارزش ملی ندارد
دیروز صبح در بحث‌هایی که میان خبرنگاران برای حفظ یا فروش خانه اقدسیه بود، سیدهادی احمدی، مدیرکل دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی به جمع بازدیدکنندگان اضافه شد تا او هم توضیحاتی  ارائه کند. او گفت: «چیزی که ‌شأن ملی به بنای خانه اقدسیه بدهد، در ساختار و در سابقه‌اش وجود ندارد. اینکه بخواهیم خانه با کاربری عمومی حفظ شود، یک ‌مسئله است و اینکه قانون، یک ‌اثر ملی را چگونه تعریف می‌کند، مسئله دیگری است.» به گفته او از لحاظ قانونی ملک مذکور شرایط لازم را برای ثبت ملی ندارد. اشاره احمدی به شاخصه‌های تاریخی، هنری و معماری و معنوی است. در واقع خانه اقدسیه از لحاظ قدمت و از نظر فاکتورهای معماری و تزیینات و همچنین از این منظر که مالک خاصی را داشته باشد، ارزش‌های لازم را دارا نیست. احمدی در عین حال گفت که تزیینات خانه اقدسیه به قدری پرکار است که شاید ایجاد آنها حتی از قیمت خانه بیشتر باشد و از این لحاظ حیف است که برای حفظ آن تلاش نشود. او همچنین تأکید کرد که قرار نیست پس از فروش، خانه تخریب شود.
ابوالفتح شادمهری، مدیرکل بناهای تاریخی شهرداری تهران نیز در ادامه این بازدید به همشهری گفت: «امروز ۷۰بنای تاریخی در دست شهرداری تهران است و دنبال این هستیم که از اینها یک کاربری خاص بگیریم. خیلی خانه‌های فاخر‌تر از عمارت شهرداران در محله عودلاجان وجود دارد و باید بپذیریم که این خانه فقط آینه‌کاری دارد و بس و هیچ قدمت و شاخصه دیگری ندارد.»

عمارت معروف اقدسیه مدتی است خالی از سکنه شده و گفته می‌شود این عمارت در لیست فروش املاک شهرداری تهران قرار دارد. معماری این ملک به پهلوی دوم بر‌می‌گردد و شهرداری تهران تلاش می‌کند با فروش این ملک خانه‌های تاریخی شهر را بازسازی کند