روبات‌ها؛ مونس جدید سالمندان
ماشین‌ها را می‌توان در آینده برای کمک به سالمندان و آسایش آنها برنامه‌ریزی کرد تا روبات‌ها کمک‌حال افراد سالخورده باشند
عمادالدین قاسمی‌پناه_خبرنگار
هنگامی که گلدی نجت در سال 2005ساخت روبات‌های حوزه سلامت را آغاز کرد، با امید ارائه نمونه‌های پیشرفته ساخته‌های تیم خود به هر دری زد و زمان بسیاری صرف کرد. در آن زمان، کسانی که نیاز به مراقبت‌های بهداشتی داشتند، در مورد این روبات‌ها مردد بودند. نجت که استاد رشته مهندسی مکانیک در دانشگاه تورنتو است، می‌گوید: اما حالا وضعیت تغییر کرده است. اکنون، افراد از سراسر دنیا تماس می‌گیرند و می‌پرسند که چه زمانی روبات‌های شما آماده می‌شود؟
شاید به‌نظرتان عجیب به‌نظر برسد اما در دنیا حالا روبات‌ها دارند به‌تدریج به همراه و مونس افراد سالمند تبدیل می‌شوند. جمعیت افراد سالخورده در دنیا به‌شدت در حال افزایش است و در دنیای جدید خیلی از افرادی که سن و سالی دارند از تنهایی رنج می‌برند. واقعیت این است که فرزندان و نوه‌ها هم امروز به‌خاطر مهاجرت، محل زندگی متفاوت یا مشغله نمی‌توانند همیشه در کنار پدر و مادر یا پدربزرگ و مادربزرگ‌شان باشند. براساس گزارشی که مجله نشنال‌جئوگرافیک منتشر کرده روبات‌های کمک‌رسان اجتماعی قرار نیست جای انسان‌ها و بستگان افراد سالخورده را پر کنند؛ آنها می‌خواهند کمک‌حالی برای این افراد باشند تا مثلا قرص‌هایشان را فراموش نکنند و احساس تنهایی در طول روز نداشته باشند. این مونسان جدید سالمندان نوع خاصی از روبات هستند و به‌عنوان روبات‌های کمک‌رسان اجتماعی شناخته می‌شوند. این روبات‌ها برای خدمات‌رسانی به انسان‌ها طراحی شده‌اند و می‌توانند به رفع نیازهای فوری و مراقبت از سالمندان کمک کنند. پیش‌بینی می‌شود که جمعیت افراد بالای 80سال در سراسر جهان تقریبا3برابر شود و از 143میلیون نفر در سال 2019به 426میلیون نفر در سال 2050برسد.
در کنار مبتلایان به آلزایمر
ابتلا به آلزایمر میان سالمندان بسیار شایع شده است و این مسئله می‌تواند آنها را با خطرهای مختلفی روبه‌رو کند. چنین روبات‌هایی می‌توانند برای کمک به بیماران مبتلا به آلزایمر یا زوال عقل مفید باشند، زیرا این روبات‌ها را می‌توان برای کمک به یادآوری زمان مصرف داروها تا انجام تمرین‌های ورزشی برنامه‌ریزی کرد. روبات‌های کمک‌رسان اجتماعی همچنین می‌توانند با انجام بازی‌های فکری و تقویت حافظه به بیماران کمک کنند تا از نظر شناختی فعال شوند. ایو ژلی، عکاس فرانسوی، با الهام از ظرفیت‌های موجود برای کمک به سالمندان، 2سال از زمان خود را صرف ساخت فیلمی به نام «سال روبات‌ها» کرد که برنده چند جایزه شد. این فیلم به تعامل بین سالمندان و روبات‌های اجتماعی در مراکز مراقبت طولانی‌مدت از سالمندان در فرانسه و بلژیک می‌پردازد. در این فیلم ژلی و دستیار او، ماکسیم جاکوبز، با برقراری ارتباط فعال بین انسان و ماشین، ویژگی‌های انسانی را در روبات‌ها ایجاد کردند. در صحنه‌هایی که به‌نظر می‌رسد در آینده تحقق پیدا خواهد کرد، سالمندان همراه با روبات‌ها پیانو می‌زنند، آواز می‌خوانند و حتی با گریه اسرار خود را با آنها در میان می‌گذارند. ژلی پس از تکمیل فیلمش، یک پروژه عکاسی مرتبط با این موضوع را آغاز کرد که در آن از تعدادی از همان افراد خواسته شده بود که رویاهای خود را با یک روبات تصور کنند. آنها بیشتر دوست دارند چه کاری انجام دهند؟ در تصاویری که در این پروژه نشان داده شد، ژلی تعامل افراد با روبات‌ها را پس از ماه‌ها مشاهده، مستندسازی کرده است. این پروژه به‌عنوان یک پروژه درمانی یا برای نشا‌ن‌دادن توانایی‌های واقعی روبات‌ها اجرا نشد بلکه هدف از اجرای این پروژه بررسی توانایی انسان در برقراری رابطه با ماشین‌ها بود.
غیرانسانی است؟
منتقدان نگران این هستند که روبات‌های مراقب تعامل بین انسان‌ها و مشاغل آنها را به خطر بیندازد. آنها با این دید به ماجرا نگاه می‌کنند که انسانیت در حال از بین‌رفتن است و روبات‌ها قرار است جای آدم‌های نزدیک را بگیرند. محققان این طرح اما نظر متفاوتی دارند و می‌گویند روبات‌ها می‌توانند کمک‌حال سالمندان باشند و کیفیت زندگی آنها را بالا ببرند.
برایان ساسلاتی، رئیس آزمایشگاه روباتیک اجتماعی دانشگاه ییل می‌گوید که هدف از به‌کارگیری روبات‌ها این است که از انسان‌ها مراقبت کنند، نه اینکه جایگزین آنها شوند. او روبات‌ها را با طیف وسیعی از بیماران آزمایش کرد و دریافت که تعامل روزانه با روبات‌ها می‌تواند به کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم کمک کند تا ارتباط چشمی و مهارت‌های اجتماعی خود را بهبود بخشند. آزمایشگاه Broca Living در بیمارستان Broca یکی از مکان‌هایی است که این پروژه عکاسی در آن انجام شده است. ماریبل پینو، روانشناس شناختی و مدیر اجرایی این آزمایشگاه، تعامل افراد با روبات‌ها را قابل اعتماد توصیف می‌کند و می‌گوید: پس از اینکه مردم مدتی از وقت خود را با یک روبات گذراندند، بسیاری از آنها با روبات ارتباط برقرارکردند. همزمان با پیشرفت این حوزه، دانشمندان قصد دارند دینامک روابط انسان-روبات را بهتر بشناسند. آیا به این علت که روبات‌ها قضاوت‌گر نیستند می‌توانند یک مزیت به شمار بیایند؟ آیا کمبود احساسات مفید است؟ آیا بیماران احساس علاقه خود را از دست می‌دهند؟
ساسلاتی می‌گوید: یک مزیت در مورد روبات‌ها غیرقابل انکار است. روبات‌ها می‌توانند از سالمندان مراقبت کنند و نیازهای آنها را برآورده سازند و بدون تردید نیاز به روبات‌ها در آینده افزایش می‌یابد.
چند‌ماه زمان برد تا ایو ژلی، عکاس پروژه، این روبات را به افراد مسن معرفی کند. او انتظار نداشت که همه با این روبات گرم بگیرند. برخی علاقه‌ای نشان ندادند اما برخی دیگر برای برقراری ارتباط با این روبات اشتیاق داشتند. این زن در بیمارستان Broca پاریس گفت: این روبات به او کمک کرد تا محیط اطراف خود را فراموش کند. او عاشق کتاب است و می‌گوید برای روبات کتاب خوانده است.
به‌عنوان بخشی از پروژه عکاسی درباره ارتباط سالمندان و روبات‌ها، از افراد مسن خواسته شد تا تصور کنند که چگونه با یک روبات می‌توانند ارتباط برقرار کنند. یکی از ساکنان آسایشگاه Maison Ferrari که یک سرای سالمندان در کلامارت فرانسه است، داوطلب شد که در این آزمایش اجتماعی شرکت کند. او خودش را در جشن تولدش به تصویر کشید و صندلی‌اش را با بادکنک‌های رنگی تزئین کرد تا یک روبات همدم را در آغوش بکشد.
این خانم که در آسایشگاه Maison Ferrari ساکن است، گفت که دوست دارد یک روبات داشته باشد که به او بسکتبال آموزش دهد. این روبات که توسط شرکت SoftBank Robotics ساخته شده است، برای این کار برنامه‌ریزی نشده است. با این حال، نرم افزار آن که توسط شرکت ZoraBots در بلژیک طراحی شده است، می‌تواند به افراد در انجام کارهای مختلف ازجمله ورزش کمک کند.
تنهایی بین سالمندان شایع است. این زن در یک مرکز مراقبت
در مونتگرون فرانسه با یک روبات به‌عنوان همدم خود رفتار کرد. آنها در داخل خانه بودند اما او تصور می‌کرد که همراه با این روبات در حال آفتاب گرفتن است.
آیا یک روبات می‌تواند بر رفتارهای عاطفی تأثیر بگذارد؟ اعضای کادر پزشکی در بلژیک به ژلی گفتند که روابط متقابل این زن با روبات باعث کاهش استرس‌های مداوم او می‌شود. او علاقه‌مند بود که هر روز صبح توسط روبات سرگرم شود. در این عکس، او بلندکردن وزنه توسط روبات را تماشا می‌کند.
ژلی می‌گوید: این روبات که به NAO معروف است یک مزیت دیگر دارد. این روبات هرگز عصبانی نمی‌شود و خلق و خوی خود را تغییر نمی‌دهد. این مرد هفتاد و هشت ساله در آسایشگاه Weverbos عاشق هنر است و این روبات را به‌عنوان یک مجسمه تحسین می‌کند. او به ژلی گفت: اگر این روبات در یک موزه همراه من باشد، همه‌‌چیز را درباره جزئیات موزه به من می‌گوید.
این خانم نود‌و‌چهار ساله به‌عنوان فردی که در آسایشگاه Weverbos در شهر گنت بلژیک زندگی می‌کند، روباتی می‌خواست که هنگام نواختن پیانو حرکات موزون انجام دهد. فبریک گفین، مدیرعامل شرکت ZoraBots، معتقد است که اندازه کوچک این روبات باعث می‌شود مثل یک کودک به‌نظر برسد و به همین‌خاطر برای افراد مسن جذاب است. او می‌گوید: کودکان هم با صداقتی که دارند، قضاوت نمی‌کنند.
مردان نسبت به زنان تمایل کمتری برای ارتباط با این روبات داشتند؛ ازجمله این مرد که به‌عنوان بیمار در بیمارستان La Rochefoucauld در پاریس تحت نظر بود. با وجود این او گفت که اگر روبات می‌تواند با او بازی فکری کند، علاقه‌مند است که با آن رابطه برقرار کند. محققان معتقدند که روبات‌ها می‌توانند احساس تنهایی انسان‌ها را کمرنگ کنند.
