زنان روی شیب تند دود

زهرا رستگار مقدم_ روزنامه نگار

در ایران بیماری‌های ریوی و مجاری تنفسی، سومین عامل مرگ‌ومیر شناخته شده است. بیماری‌های مزمن انسدادی‌ریه نیز از مهم‌ترین بیماری‌های غیرواگیر جهان در سال‌های اخیر بوده و سالانه میلیون‌ها نفر در کشورهای جهان به‌دلیل ابتلا به این بیماری فوت می‌کنند. برای روشن‌تر‌شدن حفره‌های تاریک بیماری‌های ریوی با علیرضا ثابت‌پور، فوق‌تخصص ریه، گفت‌وگو کرده‌ایم.


 با توجه به درصد رو به افزایش بیماری‌های ریوی در مرگ‌ومیر ایرانیان، وضعیت این بیماری را چگونه پیش‌بینی می‌کنید و آیا این بیماری ناشی از تغییر سبک ‌زندگی ماست؟
بیماری‌های ریوی در چند بُعد رو به افزایش است؛ سرطان‌های ریوی، بیماری‌های ناشی از شغل و آلودگی هوا و سیگار. متأسفانه هر کشوری که مسیر مدرن‌شدن را می‌پیماید و هم‌راستا با رشد تحصیل‌کرده‌ها، مصرف‌کنندگان سیگار نیز افزایش خواهد یافت و این درباره تعداد زنان بیشتر است. در نمودار‌ها میزان سیگار‌کشیدن مردان تقریبا ثابت مانده و روند افزایشی ندارد، مخصوصا در کشورهای توسعه‌یافته اما نمودار سیگارکشیدن در زنان با شیب تندی رو به افزایش است، مخصوصا در کشورهای در حال توسعه که این مسئله درگیری‌های ریوی را زیاد می‌کند. سیگار در ایجاد آسم، برونشیت مزمن، فیبروز و سرطان تأثیر دارد. حدود 70درصد سرطان ریه ناشی از سیگار کشیدن است. در کشورهای توسعه‌یافته روند رشد سیگار‌کشیدن مردان متوقف شده است، اما در ایران این روند با شیب تندی رو به افزایش است. البته در نمودار زنان این شیب بسیار تندتر از مردان است. مشکل دیگر در ایران قلیان‌کشیدن است. این سنت که پیش‌تر در میان افراد مسن رواج داشته اکنون با مدرن‌کردن خود به میان جوانان هم راه پیدا کرده است؛ قلیان‌هایی با افزودنی‌های مضر و مواد آروماتیک که می‌تواند سرطان‌زا باشد. مثلا در قلیان‌کشیدن میزان آن چندان در دست نیست، درصورتی که در سیگار شما تعداد پک‌ها و نخ‌هایتان مشخص است. وقتی 2ساعت قلیان کشیده می‌شود متوجه نخواهید شد که چند پک زده‌اید. مسئله بعدی صنعت است. در کشورهای غربی استفاده از آزبست ممنوع شده، درحالی‌که در ایران همچنان از آزبست در لنت ترمز‌ها و... استفاده می‌شود. بیماری‌های شغلی مانند کار در معدن و کارخانه‌ها به‌علت وجود ذراتی که به ریه آسیب می‌رساند، در مرحله بعدی عوامل بیماری‌های ریوی شناخته می‌شود.

 چطور باید این سبک زندگی را تغییر داد و برای بهبود چنین وضعیتی پیشنهاد شما چیست؟
ایجاد کمپین‌هایی که سیگار کشیدن را مذموم نشان دهد. کشورهای غربی درباره تغییر چنین وضعیتی در قالب تبلیغات، سیگار‌کشیدن را عملی عقب‌افتاده و دور از مد نشان می‌دهند. آنها از چهره‌های معروف برای این کار استفاده می‌کنند و سبک سالم زندگی‌کردن را مد کرد‌ه‌اند. آنها کسانی را که سیگار می‌کشند مربوط به طبقه فرودست جامعه نشان می‌دهند که جزو دسته بی‌سوادان هستند. در سینما بین بازیگران، خوانندگان و... مد شده که سیگار را کنار بگذارند. پس از سیگار، مشاغل است که فرد را با مشکلات ریوی درگیر می‌کند؛ مثلا در صنعت زغال‌سنگ یا صنایع فلزی، سیمان و... . هم‌اکنون این کارخانه‌ها به خارج از شهر منتقل و مجهز شده‌اند. استفاده از حمل‌ونقل عمومی و آلوده نکردن هوا با ایجاد کمپین‌هایی برای دوچرخه‌سواری از دیگر کارهایی است که کشورهای غربی انجام می‌دهند. آنها معمولا از ماشین‌های شاسی‌بلند استفاده نمی‌کنند چون آلاینده هستند. به‌طور کلی، ترکیبی از فرهنگ، جامعه و حفاظت از محیط‌زیست، تبلیغات غربی‌ها برای دوری از چنین وضعیتی است. ما هم باید از تجربه درست دیگران استفاده کنیم.

 با مشاهده چه علائمی باید نگران شد و به متخصص مراجعه کنیم؟
معمولا ادامه‌دار شدن سرفه‌ها بیش از 2هفته. خلط‌های صبح اگر بیش از 3ماه در سال مانده باشد، خلط خونی، تعریق شبانه، کاهش وزن، خلط‌هایی با رنگ سیاه و سِل (از آنجا که همسایه افغانستان و پاکستان هستیم و این بیماری در این کشورها بسیار زیاد است، باید حواس‌مان باشد اگر این مهاجران بیماری سل داشتند، نباید با آنها 48ساعت در یک محیط مثل یک اتاق قرار گرفت چون این بیماری قابل شیوع است).

 آیا آماری درباره بیماران ریوی وجود دارد؟
به دست آوردن آمار در این‌باره بسیار دشوار است زیرا ممکن است بیماران کم‌درآمد به پزشک متخصص مراجعه نکنند. البته بسیاری از کارگران که در معادن و کارخانه‌ها کار می‌کنند در طول سال‌ها به پزشک مراجعه نمی‌کنند، درحالی‌که ممکن است در این سال‌ها بیماری‌های ریوی یا برونشیت گرفته باشند. آمار دقیقی درباره بیمار‌های ریوی وجود ندارد، چون خدمات‌درمانی رایگان نیست و هرکس قادر به پرداخت هزینه‌های پزشکی نخواهد بود. اما به‌طور کلی 5درصد از مردم سل دارند یا از میان افراد سیگاری 15درصد برونشیت مزمن می‌گیرند.

 با چه آزمایش‌هایی می‌توان به‌وجود این بیماری در بدن پی برد؟ آیا ما تجهیزات و علم لازم را در این‌باره داریم؟
عکس، سی‌تی‌اسکن ریه، تست ریه، آزمایش خون در بیماری سل و... . در زمینه تشخیص، پیشرفته‌ایم و همگام با کشورهای خارجی قرار داریم. مثلا برونکوسکوپی، پت اسکن (با تزریق آب قند)، تمام وسایل لازم برای تشخیص و درمان وجود دارد، اما در پیشگیری بسیار ضعیف هستیم. متأسفانه افراد در مراحل پیشرفته بیماری به پزشک مراجعه می‌کنند. از طرف دیگر درمان‌ها گران‌ است و ممکن است هرکسی قدرت استفاده از دارو‌های گرانقیمت را نداشته باشد.