13آبان و مسئله تداوم خصومت آمریکا

ناصر ایمانی _ ‌کارشناس مسائل سیاسی

صحبت‌های روز یکشنبه رهبر انقلاب در جمع دانشجویان و دانش‌آموزان به مناسبت سالروز 13آبان و تسخیر سفارت سابق آمریکا برخلاف نظر برخی که ممکن است تصور کنند مشکلات روابط ایران با ایالات متحده آمریکا از سال58 شروع شد، ریشه‌های آن را در دهه‌ها قبل‌تر جست‌وجو می‌کرد. امتداد خصومت دولت ایالات متحده علیه ایران به کودتای 28مرداد1332 بازمی‌گردد. آمریکایی‌ها رسما اقرار کردند که در ایران کودتا و حکومت مردمی ایران را سرنگون کردند و شاه را به کشور بازگرداندند.
ایالات متحده آمریکا آغازگر خصومت علیه مردم ایران بود. بعدتر نیز حکومت شاه را تا سال1357 حمایت کرد. بعد از پیروزی انقلاب این خصومت همچنان تداوم پیدا کرد و دوباره نخواستند نظر و رأی مردم مبنی بر تغییر رژیم را بپذیرند. این خصومت از طریق به راه انداختن شورش‌ها و کودتاها و دخالت‌های دیگر ادامه پیدا کرد. اسناد به‌دست آمده از سفارت آمریکا در تهران موید چنین ادعایی است. آمریکایی‌ها با وجود اینکه از رژیم کودتایی حمایت کرده بودند، اگر پس از انقلاب57 حکومت مردم را به رسمیت می‌شناختند، شاید روابط 2کشور ادامه پیدا می‌کرد اما چنین نشد؛ آمریکایی‌ها باز خصومت را ادامه دادند، اموال ایران را بلوکه کردند و درحالی‌که ایران خواهان استرداد قانونی شاه به کشور بود، او را مسترد نکردند. بعد نیز دخالت‌های مستمر در امور ایران داشتند تا اینکه لانه جاسوسی اشغال شد و اسناد این دخالت‌ها به‌دست آمد.

با این همه دولتی که در قطع روابط با ایران پیشقدم شد، آمریکا بود. ایالات متحده رابطه سیاسی را قطع کرد و پس از آن کاخ سفید مکرر در امور داخلی ایران دخالت کرد و حالت خصمانه خود با حکومت جدید ایران را ادامه داد. این کار از طریق حمایت و پشتیبانی رژیم صدام برای حمله به ایران و در اواخر جنگ ورود مستقیم آمریکایی‌ها به منازعه نظامی ادامه پیدا کرد. وقتی جنگ به نتیجه نرسید، تحریم‌ها گزینه بعدی خصومت آمریکایی‌ها علیه ایران شدند و از دهه90 میلادی به نحو شاخصی در دستور کار کاخ سفید قرار گرفتند. این خصومت تا 40سال بعد نیز ادامه یافت؛ منتهی یک تفاوت با سال‌های قبل دارد و آن وجه آشکارتر مواجهه آمریکا مقابل ایران در دولت ترامپ است. در سال‌های پس از انقلاب، آمریکایی‌ها خصومت خودشان را در لفافه می‌پیچاندند اما از زمان روی کار آمدن ترامپ در بسیاری از صحنه‌های جهانی، روابط آمریکا با اروپا و سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای عربی منطقه‌ای خیلی روشن تشریح شد. این سؤال مطرح است که آیا جابه‌جایی در ریاست‌جمهوری آمریکا و صرف آمدن ترامپ به کاخ سفید عامل تشدید مناقشات یک سال گذشته ایران و آمریکا بوده‌است؟ این صورت ماجراست. در باطن وقتی قرارداد برجام در سال94 به امضای ایران و 1+5 رسید، تا زمانی که آقای اوباما رئیس‌جمهور سابق آمریکا بر مسند امور بود، تقریبا هیچ‌کدام از مفاد برجام را که خودش امضا کرده بود اجرا نشد. شاهد مثال این اتفاق نیز سیستم بانکی کشور بود. بانک مرکزی به‌طور حتم برقراری کامل روابط بانکی ایران با همه دنیا را تأیید نمی‌کند. بعد از برجام ایران بارها با آمریکا مذاکره کرد اما آنها باز هم مفاد این توافقنامه را اجرا نکردند. در طول برجام، آیت‌الله خامنه‌ای بارها به این نکته اشاره کردند که حتی اگر بهانه‌گیری‌های اتمی علیه ایران رفع شود، آنها مسائلی همچون حقوق بشر یا موشکی را پیش می‌کشند. ترامپ که سر کار آمد کاخ سفید 12مورد خواسته‌های مشخص خود را برای لغو تحریم‌های جدید پیش پای ایران گذاشت. این رفتار ترامپ راه هرگونه توجیه برای خوش‌خیالی در گفت‌وگوها با آمریکا را سد کرد. تفاوت قابل ملاحظه 13آبان امسال با گذشته، همین مسئله تحریم‌هاست که ایالات متحده آمریکا نه‌تنها از یک قرارداد بین‌المللی که توسط شورای امنیت به رسمیت شناخته شده بود، خارج شد، بلکه شدیدترین تحریم‌ها را علیه ایران وضع کرد. این مقدار تحریم علیه یک کشور به اذعان خود آمریکایی‌ها بی‌سابقه بوده است. آمریکا در هر مقطع زمانی که می‌شد گذشته را پاک کرد و یک رابطه سالم برقرار کرد، فرصت‌ها را از دست داد و خصومت خود علیه ایران را به نمایش گذاشت.