دیپلماسی شهری؛ ابزار قدرتمند پیشبرد منافع ایران

محسن هاشمی‌رفسنجانی؛ رئیس شورای شهر تهران

دیپلماسی شهری یکی از شیوه‌های دیپلماسی عمومی است؛ سیاست خارجی اصولا از دو طریق دنبال می‌شود؛ نخست دیپلماسی کلاسیک یا همان رایزنی و مذاکرات از طریق دیپلمات‌ها و وزارت خارجه کشور و دوم دیپلماسی عمومی که استفاده از سایر شیوه‌ها جهت تامین منافع ملی کشور در حوزه سیاست خارجی است. از این بین، دیپلماسی رسانه‌ای، دیپلماسی مدنی و دیپلماسی شهری از متعارف‌ترین شیوه‌های دیپلماسی عمومی به‌شمار می‌آیند.

 در دیپلماسی رسانه‌ای، دولت‌ها از ظرفیت افکار عمومی و رسانه‌های داخلی و بین‌المللی برای تأثیرگذاری در جهت افزایش توان رایزنی خود استفاده می‌کنند و امروزه با ورود پرقدرت شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی به حوزه رسانه، تأثیر دیپلماسی رسانه‌ای مضاعف شده است.
سومین شیوه دیپلماسی عمومی، استفاده از دیپلماسی شهری یا مدیریت محلی در ارتباطات بین‌المللی است. دولت‌ها دارای سیاست خارجی مشخص و خاصی هستند که این سیاست ممکن است مورد حمایت یا نقد دولت‌های محلی یا مدیریت شهری قرار گیرد. در بسیاری از شهرهای بزرگ و مهم جهان نیز این ظرفیت وجود دارد که از تفاوت مواضع دولت محلی با دولت مرکزی، جهت ایجاد فضایی برای گفت‌وگو با ملت‌ها و افکار عمومی آن کشور استفاده شود.
امروز که ایران عزیز، مورد بیرحمانه‌ترین و سخت‌ترین تحریم‌های غیرقانونی و یکجانبه از سوی دولت ترامپ و همپیمانان او قرار گرفته است، ما باید از همه ظرفیت‌های کشور برای تقویت موضع جمهوری اسلامی در حوزه بین‌المللی استفاده کنیم و دیپلماسی عمومی، یکی از قدرتمندترین این ابزارهاست.

به‌نظر می‌رسد تاکنون به میزان کافی به این حوزه از دیپلماسی در کشور توجه نشده است؛ درحالی‌که نسبت بالای فارغ‌التحصیلان و قشر نخبه ایرانی که در فضای مجازی فعال هستند و همچنین تعداد قابل توجه ایرانیان خارج از کشور که بسیاری از آنان دارای جایگاه اجتماعی مناسبی در جوامع توسعه‌یافته هستند، ظرفیت فعالیت‌های گسترده‌ای را در حوزه دیپلماسی عمومی برای نظام ایجاد می‌کند و قابلیت ایجاد کمپین‌ها و رخدادهای رسانه‌ای و عمومی قدرتمندی برای جلب توجه افکار عمومی جهان به اقدامات یکجانبه و غیرقانونی که خارج از سازوکارهای مشروع بین‌المللی، ایران و مردم ایران را هدف قرار داده را داراست.

در حوزه دیپلماسی شهری نیز مدیریت شهری قابلیت‌های فراوانی دارد. تهران با حدود 27شهر مهم جهان، ارتباط خواهرخواندگی دارد و مجموع شهرهای ایران می‌توانند بیش از 100شهر مهم جهان را در تبادلات دیپلماسی شهری، فعال کنند تا هم بتوان با همکارهای و تفاهمات اقتصادی و فنی، بخشی از بار تحریم‌ها به‌خصوص در حوزه تجهیزات شهری و سیستم حمل ونقل عمومی را فروکاست و هم فضای مخالفت با یکجانبه‌گرایی دولت آمریکا را در جوامع مختلف جهان انعکاس داد. مدیریت شهری تهران این آمادگی را دارد که در جهت تامین منافع ملی کشور، حوزه دیپلماسی شهری را فعال کند و با ایجاد ارتباط بین‌المللی با مدیریت شهری شهرهای مهم جهان، هم در حوزه تبادلات فنی و هم در حوزه تبادلات فرهنگی مسیر جدیدی برای پیشبرد منافع کشور و حمایت از حقوق ملت ایران بگشاید.
ما میزبان مراسم اهدای جایزه خشت طلایی به پروژه‌های برتر شهری با موضوع «شهرهای هوشمند، تاب‌آور و زیست‌پذیر» برای همه بودیم که با توجه به ظرفیت بالای کلانشهر تهران در فعالیت در این حوزه می‌تواند فرصت مناسبی برای معرفی توانمندی‌ها و استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی در جهت بهبود مدیریت شهری تهران باشد.

در حوزه هوشمندی برنامه‌های ویژه‌ای در مدیریت شهرداری تهران آغاز شده که سامانه تهران من، یکی از محورهای ارائه خدمات هوشمند شهری به شهروندان است؛ اما به‌نظر می‌رسد ما در حوزه تاب‌آوری، به‌ویژه افزایش مقاومت شهر در برابر سوانح طبیعی نظیر زلزله و مدیریت بحران، نیاز به افزایش توجه و اقدامات عملی در حوزه نوسازی بافت‌های فرسوده، سامانه‌های مدیریت بحران و هم‌افزایی مدیریت شهری و سایر ارکان اجرایی کشور داریم.
در حوزه زیست‌پذیری شهری نیز اگر الگوی TOD (توسعه شهری مبتنی برحمل ونقل عمومی) به‌صورت عملی سرلوحه شهرسازی، پروژه‌های عمرانی و توسعه شهری و ارتقای سرانه خدمات شهری قرار گیرد، قطعا می‌توانیم زیست‌پذیری تهران را بهبود ببخشیم.