یادداشت
چالش‌های درونی کسب و کار در ایران
حسین سلاح‌ورزی| نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران:
محیط کسب و کار مجموعه‌ای از سیاست‌ها و شرایط حقوقی، نهادی و مقرراتی است که بر فعالیت‌های کسب و کار حاکم است؛ به عبارتی مجموعه عوامل مؤثر بر عملکرد بنگاه‌های اقتصادی را که مدیران و مالکان بنگاه نمی‌توانند آنها را تغییر دهند یا بهبود بخشند و خارج از اراده و اختیار آنهاست محیط کسب و کار گویند.
عوامل فضای کسب و کار عواملی هستند که عملکرد واحدهای اقتصادی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند؛ درحالی‌که مدیران و مالکان کسب و کارها نمی‌توانند تأثیری چندانی بر آنها بگذارند. در اوایل دهه ۸۰ میلادی مطالعات هرناندو دسوتو به خوبی نشان داد که موانع و مقررات سخت و دیوان‌سالارانه در کشور‌های مختلف باعث می‌شود بخش خصوصی به سمت اقتصاد زیرزمینی غیرمولد و غیررسمی سوق پیدا کند و رشوه و فساد افزایش یابد و نهایتاً تبانی در قراردادها و خرید‌های دولتی زیاد شود.
از این‌رو کشورهایی که به اهمیت این مسئله پی برده‌اند تلاش‌های زیادی برای بهبود و گسترش فضای کسب و کار و شاخص‌های مرتبط با آن در اقتصاد ملی به‌کار برده‌اند. این اقتصاددان پرویی بحث و نظریات خود را در سال‌های ۱۹۸۶ و ۲۰۰۰ در 2کتاب «راه دیگر» و «راز سرمایه» ارائه کرد. وی معتقد است که بهبود فضای کسب و کار یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین راه‌های ایجاد توسعه حتی با تکیه بر سرمایه‌های کوچک است. کتاب راز سرمایه وی با تشریح وضعیت فقرا و راه‌های برون‌رفت از آن بر این باور است که مقررات ساده‌تر و کمتر از جانب دولت و اتکای بیشتر بر حکومت قانون می‌تواند شرایط اشتغال را آسان‌تر کند.
همه‌ساله مؤسسات بین‌المللی معتبر و گوناگونی تحقیقات جامع مستمر و دقیقی را در جهت شناسایی موانع تولید و سرمایه‌گذاری و توسعه کسب و کارها انجام دادند و بهبود محیط کسب و کار را به‌عنوان یکی از استراتژی‌های توسعه اقتصادی مورد توجه خود قرار دادند. فضای کسب و کار نامساعد موجب افزایش هزینه عملکرد بنگاه‌های اقتصادی و باعث از بین رفتن انگیزه سرمایه‌گذاری همچنین عقب ماندن تولیدکنندگان یک کشور از رقبای جهانی می‌شود.
بسیاری از این نهادهای بین‌المللی ازجمله مؤسسه Doing Business مربوط به بانک جهانی، مجمع جهانی اقتصاد بنیاد هریتیج، مؤسسه فریزر و بخش اطلاعات اقتصادی اکونومیست، محیط کسب و کار کشورها را از حیث مولفه‌های مختلف بررسی و رتبه‌بندی می‌کنند. در این گزارش‌های سالانه معمولا سعی بر این است که وضعیت کسب و کارها در کشور‌های مختلف براساس شاخص‌های کمی به تصویر درآید، قابلیت تطبیق و مقایسه کشورها با یکدیگر فراهم شده و پیشنهادهایی به‌منظور اصلاح محیط کسب و کار کشورها ارائه شود.
اما میزان سهولت فضای کسب و کار در ایران چگونه است؟ جایگاه ایران در رتبه‌بندی بین‌المللی سهولت فضای کسب و کار کجاست؟ روند بهبود مقررات در محیط کسب و کار راضی‌کننده است یا خیر؟ در کدام مولفه‌ها جایگاه ایران نامناسب‌تر و نامساعد‌تر است؟ برای بهبود قابل‌توجه محیط کسب و کار ایران چه اصلاحاتی لازم است صورت بگیرد؟ حال که روزنامه همشهری با درک درستی از شرایط کشور با اقدامی ارزشمند بخش جدیدی در حوزه کسب و کار ایجادکرده است، هر هفته سعی خواهیم کرد در این ستون به وضعیت فضای کسب و کار در ایران، چالش‌های موجود در آن و راهکارهای بهبود آن بپردازیم.
