منجی اقتصاد مشهد

حجره‌های بازار رضای مشهد از آخرین روزهای دهه 50 که در همسایگی حرم امام‌رضا(ع) قد علم کردند به بهترین مسیر برای خرید سوغات زائران تبدیل شده‌اند. حضور گردشگران عراقی در مشهد حال و هوای بازار رضا را هم عوض کرده است. شاید تا چند سال پیش وقتی در بازار رضا قدم می‌گذاشتید، شمایل زنی از دیار شمال یا مردی با گویش آذری توجه شما را به خود جلب می‌کرد اما این روزها بازار رضا مملو از کلمات عربی‌ است که با حرارت خاصی میان فروشنده‌ها و مشتری‌های عرب رد و بدل می‌شود.

حامد صادقی که همچون دیگر اقوامش در بازار رضا مشغول به کار است، گردشگران عراقی را منجی اقتصاد مشهد می‌داند و مدام تکرار می‌کند که اگر 2سال گذشته عرب‌ها به ایران نمی‌آمدند معلوم نبود اهالی بازار مشهد چه وضعی داشتند.
از نظر این بازاری جوان بیش از 90درصد مشتری‌های بازار رضا را عراقی‌ها تشکیل می‌دهند؛ «در شرایط اقتصادی‌ای که این روزها برای کشور پیش آمده، دیگر کمتر زائر ایرانی‌ای از پس پرداخت هزینه سفر و خرید سوغات برمی‌آید. ایرانی‌ها در حد آمدن به مشهد هزینه می‌کنند و توان خرج‌های جانبی و خرید را ندارند. فروش عمده ما در بازار رضا به وسیله مشتری‌های عرب است. اصلا اگر از همه فروشنده‌های بازار رضا بپرسید، بدون اغراق به شما خواهند گفت که حدود صد در‌صد فروش‌شان به عراقی‌هاست.»
آخرین تغییرات بازار ارز، ارزش هر دینار عراقی را با 10تومان پول ایران برابر کرده است.‌ هرچند این اتفاق برای شهروندان ایرانی به معنای کاهش ارزش پول ملی بود اما برای مسافران عراقی آرزوی سفر کم‌هزینه‌تری بود که تعبیر شد. صادقی در مورد تأ‌ثیر این اتفاق بر بازار خرید و فروش می‌گوید: «معمولا مشتری‌های عراقی تعداد بالا خرید می‌کنند و به عراق می‌برند،‌ چون برایشان هزینه‌ای نمی‌شود. هر چند خرید لوازم خانگی در میان مسافران عراقی فراگیر نیست اما دیده‌ایم که برخی حتی لوستر خانه‌شان را از ایران می‌خرند و می‌برند». علاقه مسافران عراقی‌ به استفاده از خدمات درمانی چنان مشهود است که براساس گفته این فروشنده بازار رضا، تمام مشتری‌هایی که وارد مغازه می‌شوند ردی از عمل زیبابی بر چهره‌شان نمایان است؛ «مشتری‌هایی که وارد مغازه ما می‌شوند معمولا یک نکته مشترک دارند، از چسب روی بینی خانم‌ها می‌توان فهمید که بینی‌شان را عمل کرده‌اند و از بانداژ روی سر مردها هم مشخص است که کاشت مو انجام داد‌ه‌اند.»
البته بازار رضا تنها محل خرید زائران عراقی نیست و آن‌طور که مینا، فروشنده یک مزون در مشهد توضیح می‌دهد، حضور مسافران عراقی در فروشگاه‌های لوکس بستگی به برنامه‌ لیدر تورهایشان دارد. برخی از لیدرهای عراقی چنان با زیر و بم کارها آشنا شده‌اند که مسافرانشان را به مغازه‌های عمده‌فروشی می‌برند و آنها به شکل عمده خرید می‌کنند و با خود به عراق می‌برند.

عراقی دنبال خرید خوب اما خانه ارزان
از میان 2گزینه هتل لوکس یا محل نزدیک به حرم، معمولا یک مسافر عراقی گزینه دوم را انتخاب می‌کند. آن‌طور که از شلوغی خیابان و هتل‌های اطراف حرم هویداست، این زائران مناطق نزدیک حرم و هتل‌هایی با کیفیت متوسط یا حتی پایین را انتخاب می‌کنند.
مرجان که مسئول پذیرش یکی از هتل‌های مشهد است، سلیقه مشتری‌های عراقی‌اش برای سکونت را خوب می‌شناسد؛ «مسافران عراقی گزینه‌های مختلفی دارند؛ از هتل آپارتمان گرفته تا هتل‌های چندستاره. اگر گروهی به ایران سفر کنند معمولا هتل‌های متوسط رو به پایین را انتخاب می‌کنند. توان مالی همه عراقی‌ها آن‌قدر بالا نیست که گزینه اولشان هتل‌های لوکس باشد. بیشتر عراقی‌ها با تور می‌آیند. یعنی تورهایی که از عراق به ایران می‌آیند با توجه به ارتباط‌ها و شناختی که دارند با بعضی هتل‌ها قرارداد طولانی مدت می‌بندند.»

با توجه به افزایش تعداد مسافران عراقی، شهر مشهد با تابلوهای عربی به کمک گردشگرها آمده است و حتی تمام رستوران‌ها منوی عربی دارند. محمد که سال‌هاست ساکن مشهد است، می‌گوید: «حتی برخی رستوران‌های جدید در طرقبه دکورشان با هدف خدمت‌رسانی به عرب‌ها طراحی می‌شود و گارسون‌هایی را انتخاب می‌کنند که حتما مسلط به زبان عربی باشند».