اتوبوس‌های خسته و فرسوده کرج

فتانه احدی| البرز- خبرنگار


با توجه به این‌که کلان‌شهر کرج از داشتن زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل ریلی برای برخورداری از شبکه قوی حمل‌و‌نقل عمومی محروم است و سال‌ها در پیچ و خم راه‌اندازی قطار شهری به سر می‌برد، اتوبوس و تاکسی نقش پررنگی در به دوش کشیدن بار حمل ونقل عمومی دارند. به‌خصوص اتوبوس‌ها را می‌توان مهم‌ترین وسیله حمل‌و‌نقل عمومی در کرج برشمرد. اما علاوه بر فرسوده شدن اتوبوس‌ها و کافی نبودن تعداد آنها برای تأمین نیاز حمل‌و‌نقل عمومی، همین تعداد اتوبوس موجود هم مشکلات زیادی دارند.

حساسیت این موضوع سبب شده تا اهمیت آن هر بار از سوی مسئولان مورد واکاوی و بازگویی قرار گیرد. اواسط دهه 80 بود که تعداد اتوبوس‌های کلان‌شهر کرج به حدود 1300 دستگاه رسید که در آن زمان ناوگان اتوبوسرانی کرج یکی از جوان‌ترین‌ها در کشور محسوب می‌شد. با این اوصاف در آن زمان هم تعداد اتوبوس‌ها متناسب با نیاز جمعیت نبود و قرار شد تعداد آنها از 2‌هزار دستگاه فراتر رود؛ اتوبوس‌هایی که با سوخت پاک یا بدون آلودگی هوا پیش‌بینی شده بود. از سوی دیگر پروژه قطار شهری در کش و قوس مشکلات مالی و اعتباری و اختلاف‌های کارفرمایی و پیمانکاری فرصت‌های سازندگی آن کم‌کم سوخت و اکنون از 27 کیلومتر این پروژه 15 کیلومتر تونل حفاری شده و حتی چشم‌اندازی مشخص برای تکمیل بخشی از آن وجود ندارد.

 اما تا ساخت این پروژه و طرح‌های دیگر آنچه باید مورد توجه قرار می‌گرفت توسعه ناوگان اتوبوسرانی و خطوط آن با استفاده از خودروهای سالم و جدید بود که نه‌تنها این امر محقق نشد، بلکه اتوبوسرانی کرج بیشتر داشته‌هایش را به خاطر فرسودگی خودروها از دست داده است.


اتوبوس‌های آلاینده

اکنون 480 دستگاه اتوبوس در کرج وجود دارد، خودروهایی که هم فرسوده و هم آلاینده هستند. تحریم‌ها و از سوی دیگر پیر شدن ناوگان اتوبوسرانی هر روز بر آلودگی هوای کرج افزود، ضمن آن‌که اقبال مردم نسبت به این ناوگان هم کمتر شده است. آلودگی اتوبوس‌ها به حدی است که حتی اعتراض برخی اعضای شورای اسلامی شهر کرج را در پی داشته است و بخشی از آلودگی شهر را متوجه احتراق ناقص اتوبوس‌های درون‌شهری می‌دانند. 
به هرحال نباید فراموش کرد که راه‌های زیادی برای نوسازی ناوگان اتوبوسرانی در کرج و دیگر شهرها وجود دارد از جمله این‌که هنوز برخی صنایع خودروساز کشور در این عرصه فعالیت می‌کنند و حتی تحریم‌ها فرصتی برای تولید انبوه و درآمدزایی آنها به شمار می رود.


انتقاد از سوء‌مدیریت

نایب رئیس شورای اسلامی شهر کرج با بیان این‌که مدیریت درستی در سازمان حمل بار و مسافر شهرداری کرج وجود ندارد می‌گوید: سال‌های گذشته یک قرارداد برای خرید 7 دستگاه «تراموا» منعقد شد و خسارت سنگینی وارد کرد.
«منصور وحیدی» با اشاره به این‌که همچنین تعدادی ترامباس توسط سازمان حمل بار و مسافر شهرداری خریداری شده اما هنوز به خاطر نقص فنی به این ناوگان محلق نشده است، می‌افزاید: در جریان خرید این ترامباس‌ها هیچ صورتجلسه تحویلی در کار نبوده است. برخی اتوبوس‌های خریداری‌شده در سال‌های گذشته فاقد دنده عقب بود که این موضوع باید تحت پیگیرد قانونی قرار گیرد.

وی با تاکید بر این‌که توجه به خرد جمعی در اجرای طرح‌های عمرانی و خدماتی لازمه پیشگیری از خسارت‌هاست که در این مورد بی‌توجهی شده است عنوان می‌کند: سازمان حمل بار و مسافر شهرداری کرج از حساسیت خاصی برخوردار است و باید خدمات ویژه ارائه بدهد.


شورا باید وارد عمل شود

رئیس شورای اسلامی شهر کرج نیز در این باره می‌گوید: شورا باید در کمترین زمان ممکن اقدام لازم برای خرید اتوبوس‌های جدید را به عمل آورد.
«عباس زارع» می‌افزاید: برای دستیابی به راهکار مناسب باید نشست‌های تخصصی در شورای شهر برگزار شود.


الگوی ناموفق اجرایی در حوزه حمل‌و‌نقل عمومی 

سرپرست معاونت حمل‌و‌نقل و ترافیک شهرداری کرج در این باره می‌گوید: در شهرهای مختلف الگوهای متفاوتی را برای حل مشکل حمل‌و‌نقل عمومی و ترافیک اجرا می‌کنند که توسعه معابر و توسعه زیرساخت‌های این حوزه بخشی از آنهاست.
«محمدرضا احمدی‌نژاد» با اشاره به اجرای ناقص الگوهای موفق ترافیکی در کرج می‌گوید: در کرج تمام این الگوها مطرح شده و درحال اجراست، ولی چون افق درستی برای آنها تعریف نشده، اجرای آنها مشکل‌ساز شده است. وی با اشاره به ناکارآمد بودن سیستم حمل‌و‌نقل عمومی کرج می‌افزاید: 13 سال از کلید خوردن طرح خط 2 قطار شهری کرج می‌گذرد، ولی هنوز بسیاری از خطوط راه‌اندازی نشده است.

این مسئول با بیان این‌که سیستم اتوبوسرانی و تاکسیرانی کرج هم ضعف قابل توجهی دارند، می‌گوید: الگویی که برای سیستم حمل‌و‌نقل عمومی کرج انتخاب شده، الگوی درستی نبوده و بازدهی در این حوزه بالا نیست؛ به عنوان مثال هر دستگاه اتوبوس در دنیا به طور متوسط روزانه هزار نفر را جابه‌جا می‌کند و این آمار در کشور 800 نفر و در کرج کمتر از 500 نفر است.
وی با بیان این‌که اکنون خط تولید برخی از شرکت‌های بزرگ اتوبوس‌سازی کشور تعطیل است، می‌گوید: تلاش‌ها بر این است که نیاز اتوبوسرانی در کمترین زمان برطرف شود و قرار است 40 درصد خرید اتوبوس‌های جدید به شیوه تهاتر و 60‌درصد نقدی باشد.

احمدی‌نژاد می‌افزاید: در این زمینه با وزارت صنعت، معدن و تجارت رایزنی شده و قرار است 200 دستگاه اتوبوس با حمایت ویژه این وزارتخانه به ناوگان حمل ونقل عمومی کرج افزوده شود.
وی با بیان این‌که وضعیت کنونی کشور سبب شده تا سازندگان اتوبوس با مشکلاتی مواجه شوند، می‌گوید: با این اوصاف باید راهکارهای مناسب برای تامین نیازهای داخلی اتخاذ شود. شهرداری کرج دارای 80‌دستگاه اتوبوس ملکی بود که باید آنها را به 300 دستگاه افزایش دهیم.


بهره‌وری پایین ناوگان اتوبوسرانی کرج 

سرپرست معاونت حمل‌و‌نقل و ترافیک شهرداری کرج با بیان این‌که آمار پایین جابه‌جایی مسافر در ناوگان اتوبوسرانی کرج نشان می‌دهد بهره‌وری سیستم حمل‌و‌نقل عمومی این شهر با استانداردها فاصله زیادی دارد ادامه می‌دهد: اغلب اتوبوس‌ها و تاکسی‌های فعال کرج فرسوده هستند و این به‌روز نبودن باعث افزایش آلودگی هوا و کاهش رغبت شهروندان به استفاده از سیستم حمل‌و‌نقل عمومی شده است.

این مسئول به بازدید هیات کره‌ای از کرج برای ارتقای وضعیت سیستم حمل‌و‌نقل عمومی شهر اشاره می‌کند و می‌گوید: برای هوشمند‌سازی شهری مثل سئول بیش از 40 میلیارد دلار هزینه شده و نتیجه آن این است که در این شهر تعداد تاکسی‌ها و اتوبوس‌ها بیشتر از خودروهای شخصی و تک‌سرنشین است.

احمدی‌نژاد با اشاره به این‌که در شهر سئول حدود 9 هزار اتوبوس فعالیت دارند که این تعداد حدود 20 برابر اتوبوس‌های کرج است ادامه می‌دهد: در این شهر به‌جز توسعه ناوگان به مواردی چون اصلاح رفتار رانندگان، اصلاح خطوط و فرهنگ‌سازی مناسب برای جلوگیری از تصادفات رانندگی نیز اهمیت داده می‌شود.

وی می‌افزاید: ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی کرج قابل اتکا و منظم نیست و باید کم‌کم تلاش کنیم که در این حوزه به نرم‌های کشوری و جهانی نزدیک شویم.
احمدی‌نژاد با اشاره به مذاکرات صورت‌گرفته با شرکت کره‌ای عنوان می‌کند: در رویکرد بلندمدت بنا شد در حوزه سیستم حمل‌و‌نقل عمومی الگویی مثل شهر سئول در کرج اجرا شود، ولی باید دید این الگو با شرایط موجود تا چه حد امکان عملیاتی شدن دارد. شاید بتوان بخشی از هزینه‌های سرمایه‌گذاری هیات کره‌ای در این حوزه را از محل جرایم تامین کرد که این نیازمند همکاری بین‌بخشی است.


  باز سازی  اتوبوس‌های فرسوده 

عضو شورای اسلامی شهر کرج می‌گوید: بحث بازسازی اتوبوس‌های فرسوده باید در اولویت قرار گیرد.«مهدی حاجی‌قاسمی» می‌افزاید: لایحه تکمیلی برای بازسازی اتوبوس‌های فرسوده مورد نیاز است و در این زمینه خرید خودروهای «ون» و «مینی‌بوس» توسط بخش خصوصی را باید دنبال کرد. وی با بیان این‌که اکنون بیشتر اتوبوس‌های شهری کشور فرسوده هستند، می‌گوید: با این حال کرج به 500 دستگاه اتوبوس نو نیاز دارد و باید خریداری شود.
 

راه نا گزیر نوسازی

علی افشار | کارشناس مسائل شهری


 امروزه با توسعه شهرها و افزایش جمعیت، لزوم گسترش شبکه حمل‌و‌نقل عمومی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. هر روز چندصد هزار نفر در کرج از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی به‌ویژه اتوبوس استفاده می‌کنند. هرچند استفاده از اتوبوس مختص گروه و یا قشر خاصی نیست و بیشتر مردم در هر طبقه و سطح مالی که باشند حداقل یک بار در ماه گذرشان به ایستگاه‌های اتوبوس می‌افتد، ولی نمی‌توان انکار کرد که اتوبوس‌سواری برای کسانی که درآمد بالایی ندارند به‌صرفه‌تر از رفت وآمد با تاکسی است. 

به‌جز اقتصادی‌تر بودن، استفاده از اتوبوس در ساعت‌هایی که کلاف ترافیکی کرج به طرز غیرقابل باوری به خود می‌پیچد نیز عقلانی‌ترین راه برای به‌موقع رسیدن به مقصد به شمار می‌آید. در کنار علاقه روزافزون مردم به توسعه ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی، مسئولان نیز بارها بر ضرورت فرهنگ‌سازی برای استفاده شهروندان از این شبکه توصیه کرده‌اند و سعی دارند شرایطی ایجاد کنند تا مردم کمتر از خودروهای شخصی خود استفاده کنند. 

بدیهی است کاهش تعداد خودروهای شخصی به‌ویژه تک‌سرنشین‌ها نقش قابل توجهی در کاهش معضل ترافیک کلان‌شهر کرج و کاهش آلودگی هوا به‌خصوص در فصول سرد خواهد داشت. اما سوال مهم این است که کیفیت و کمیت خدمات ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی و به طور خاص، سازمان اتوبوسرانی کرج تا چه اندازه برای ترغیب مردم به استفاده از این سیستم موفق عمل می‌کند. عمر مفید هر دستگاه اتوبوس حدود 10 سال است. امسال عمر مفید اغلب اتوبوس‌های کرج تمام می‌شود و طبق روال تعداد زیادی از آنها باید از خطوط خارج شوند و به‌جای آنها اتوبوس‌های تازه‌نفس جایگزین شود ولی این امکان وجود ندارد.

در دوره‌ای قرار گرفته‌ایم که مشکلات اقتصادی از یک‌سو و تحریم‌ها ازسوی دیگر امکان نوسازی به‌موقع ناوگان حمل‌و‌نقل را از بین برده است، به همین دلیل در این شرایط چاره‌ای جز نوسازی و بهسازی اتوبوس‌های موجود نداریم.
شهرداری کرج و مسئولان مربوطه در شرایط فعلی باید به دنبال مهندسی خطوط باشند تا از این طریق بتوان کارایی اتوبوس‌ها را بین 10 تا 15 درصد افزایش دهند. برای نوسازی سیستم حمل ونقل عمومی کرج باید اتوبوس‌ها به‌روزرسانی و نوسازی شوند. در کنار بهسازی سیستم، باید برای خرید اتوبوس‌های جدید هم فکری کنند.

ضرورت نظم‌بخشی به زمان ورود و خروج اتوبوس‌ها به ایستگاه‌ها ضرورت بسیار دارد. اکنون مدت انتظار شهروندان و سرفاصله اتوبوس‌ها در برخی خطوط به 45 دقیقه می‌رسد که با استانداردها فاصله زیادی دارد.
در شرایط فعلی که امکان نوسازی کامل ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی دور از ذهن است، باید از هر شیوه افزایش بازدهی و کارایی سیستم استفاده کنند.