زغال؛ روسفیدی سینمای ایران

مسعود میر/روزنامه نگار

جشنواره جهانی فیلم فجر به میانه راه رسیده و تنور رقابت در بخش‌های مختلف مسابقه داغ است. با این همه اما یافتن فیلم‌های شگفتی‌ساز به سیاق جشنواره‌های فیلم وطنی دشوار است و به‌خصوص اگر قرار باشد فیلمی ایرانی در این فهرست جاخوش کند انتخاب بسیار دشوار خواهد بود.
همزمان با اینکه گروهی از مخاطبان جشنواره جهانی فجر برای تماشای فیلم‌هایی که در جشنواره ملی فجر در زمستان گذشته صفوف طویلی تشکیل می‌دهند تا با سرخ پوست و قصر شیرین و مسخره‌باز از تعداد فیلم‌های هنوز به نمایش عمومی درنیامده سینمای ایران در دفترچه خاطراتشان بکاهند، گروهی هم با تمام احساس و هیجان برای دیدن بی‌حسی موضعی خود را به آب و آتش می‌زنند. فیلم حسین مهکام بازیگران خوبی دارد و با چاشنی طنز کلامی و موقعیت‌های کمیک می‌خواهد برای خودش در سینمای ایران جایگاهی دست و پا کند، اما چندان موفق نیست. در این بین اما روسفیدی جشنواره جهانی فیلم فجر در تولیدات داخلی بی‌تردید به «زغال» تعلق دارد؛ فیلمی بی‌حاشیه و بدون ادعا که گیرایی‌اش شما را در سالن سینما میخکوب می‌کند.
«زغال» محصول مشترک ایران و فرانسه به کارگردانی اسماعیل منصف است. او پیش‌تر کارگردانی فیلم کوتاه و تدوین را تجربه کرده و البته با فیلم کوتاه «آرداک» تجربه حضور در جشنواره‌های خارج از کشور را هم دارد. زغال به‌عنوان آخرین و کامل‌ترین تجربه این کارگردان روایتی است از بافت خشم و انتقام که به دقت در تار و پود زندگی شخصیت‌ها تنیده شده است. فیلم در جغرافیای روستایی ترک زبان‌های آستارا می‌گذرد و تازگی روایت و بی‌آلایش و باورپذیر بودن دغدغه‌هایی نظیر سرقت، قاچاق، فرار از مرز و حتی انتقام و عشق هر تماشاگری را با خود همراه می‌کند. منصف با طمأنینه روایتش را به تماشاگر اهدا می‌کند، درست مانند درخت‌هایی که در داغ آتش، زغال می‌شوند او هم آتش را اندک اندک به جان کاراکترهایش می‌افکند و زغال بازمانده را چون متاعی قیمتی ارزش می‌گذارد. زغال از دل مرارت و بغض و سوختن ‌زاده می‌شود و فیلم هم همین دستور را رعایت می‌کند. فیلم زغال با مرارت و سختی تولید شده، تلخ است و البته درخور توجه.