همشهری محله دلایل برداشتن سنگ قبرها در امامزاده زید ع را بررسی کرد
دفن دوباره
رضا نیکنام ـ مریم قاسمی|خبرنگار
منطقه 18
در چندروز گذشته، انتشار اخبار و عکس‌هایی از برداشتن سنگ تعدادی از قبور در حیاط امامزاده زید(ع) منطقه 18 بازتاب گسترده‌ای پیدا کرد. اخبار ضد و نقیضی نیز بدون سند منتشر شد که البته مسئولی آن را تأیید یا رد نکرد. بنابراین برای روشن شدن موضوع و بررسی زوایای مختلف این اتفاق، بر آن شدیم تا به محل برویم و با صحبت بی‌واسطه با مردم و مسئولان، از علت برداشتن سنگ قبر متوفیان و همچنین ارتباط آن با طرح توسعه امامزاده زید(ع) باخبر شویم. حجت‌الاسلام «رضا گوهری» رئیس اداره اوقاف و امور خیریه جنوب تهران همراه ما به امامزاده زید(ع) می‌آید و در محل اجرای پروژه وکنار قبوری که سنگ‌هایشان برداشته شده، به پرسش‌های ما پاسخ می‌دهد. قضاوت نهایی را هم برعهده خودتان می‌گذاریم.
برای درک مشکلات ایجاد شده، از تاریخچه شکل‌گیری قبرستان امامزاده زید(ع) و قوانین و مقررات دفن اموات در آن صحبت کنید.
از قدیم‌الایام تاکنون بابت تقدسی که امامزاده‌ها برای مردم داشته‌اند، خانواده‌ها از این مکان‌ها برای دفن اموات استفاده می‌کنند. اینجا هم مثل دیگر امامزاده‌ها و بقاع متبرکه از این قاعده مستثنا نبوده و اکنون نیز دفن اموات در محوطه حرم انجام می‌شود. نکته‌ای که وجود دارد، امضای تعهدنامه‌ای است که قبل از خاکسپاری، از خانواده‌های معزا گرفته می‌شود با این مضمون که آنها در زمان توسعه شبستان امامزاده حق دخالت وگلایه ندارند. البته تعهد دادن مردم در این زمینه فقط یک سوی ماجراست. ما با اجرای پروژه توسعه شبستان امامزاده زید(ع) به هیچ‌وجه قصد اهانت به اموات مردم را نداشتیم، اما متأسفانه برخی رفتارها و صحبت‌ها باعث شد تا این کار طور دیگری جلوه کند، اهالی ناراحت شوند و کار را متوقف کنند. حتی تعدادی از افراد قبور جدید را تخریب و به سنگ قبرها آسیب رساندندکه تأسف بار است.
توسعه شبستان امامزاده‌ها در شهر تهران موضوع تازه‌ای نیست، چرا این طرح در این امامزاده به بن‌بست رسید؟
در توسعه شبستان امامزاده زید(ع) با توجه به مجوزی که از سازمان اوقاف گرفته‌ایم، نقشه اجرایی تهیه شد. در طرحی که کارشناسان زبده معماری ارائه کردند، حدود 1600مترمربع به فضای شبستان اضافه می‌شد. یعنی در چند فاز عملیاتی تعداد 2هزار قبر ساماندهی می‌شد و البته در نهایت با فضای مناسبی روبه‌رو بودیم که خواسته و نیاز خود شهروندان بود.
یعنی اهالی از اداره اوقاف درخواست داشتند که فضای امامزاده را بیشتر کنید؟
بله، همین‌طور است. اهالی گلایه داشتند که چرا فکری برای توسعه شبستان امامزاده نمی‌کنید. آنها در تابستان و زمستان مجبور بودند در بیرون از شبستان و در گرما و سرما مراسم عزاداری برای اموات خود برپا کنند و خواسته‌شان به حق بود. بنابراین این موضوع را در سازمان اوقاف مطرح کردیم و آنها بودجه‌ای در نظر گرفتند که البته بخشی از آن نذورات مردم به امامزاده است. حال که نوبت اجرای طرح شده، عده‌ای مخالفت کردند.
اهالی از برداشتن سنگ قبرها و چیدن آنها کنار دیوار امامزاده گلایه داشتند. شاید این موضوع باعث اعتراض اصلی آنها شد. چرا این کار انجام شده است؟
قبل از اجرای پروژه، عکس و نقشه هوایی دقیق از محل امامزاده تهیه شد تا مشخصات اموات و نشان روی سنگ قبور (حدود 2 هزار قبر) شامل نام و نام خانوادگی، سن، نام پدر و محل قرارگیری مزارها در محوطه امامزاده، روی نقشه جداگانه ثبت شود. یعنی قرار بود پس از عملیات بتن‌ریزی، یک به یک سنگ قبور در محل خودشان نصب شود. حتی مکلف بودیم که هرگونه خسارت به سنگ مزار در زمان اجرای پروژه را جبران کنیم، اما این کار در فاز نخست به بن‌بست رسید و مردم اجازه ادامه کار ندادند. نکته دیگر اینکه برداشتن سنگ قبور با دقت و ظرافت انجام شده و کارهای عمرانی به گونه‌ای بود که برداشت خاک کم بود و حتی به سنگ لحد اموات نرسید.
آیا راه و روش دیگری برای اجرای این پروژه وجود نداشت؟
جنس خاک زمین امامزاده از نوع سست و ناپایدار است، بنابراین امکان حفر تونل زیرزمینی وجود نداشت. به همین دلیل برای اینکه به قبور آسیب نرسد، تصمیم گرفته شد که این کار در سطح زمین انجام شود و شمع‌هایی روی زمین زده شد.
چه تضمینی وجود دارد که در جریان اجرای پروژه، سنگ قبور جابه‌جا نشوند و حتماً در محل اصلی خود قرار گیرند؟ ضمن اینکه طبق گفته برخی اهالی، تعدادی از قبور زیر فونداسیون بتنی مانده‌اند.
برای اجرای این کار آمادگی کامل وجود داشت و با توجه به نقشه‌های هوایی، سنگ قبور بدون‌درصدی اشتباه در محل اصلی خود جانمایی و نصب می‌شد. برای آن تعداد سنگ قبر زیر دیواره‌ها و ستون‌ها هم فکر کرده بودیم و محل نصب این سنگ‌ها درست روی دیواره‌ها و محل دفن اموات بود. حتی برای صاحبان این قبور تسهیلات ویژه‌ای در نظر گرفته بودیم.
چه تسهیلاتی؟
تصمیم بر این بودکه به این خانواده‌ها یک طبقه قبر رایگان بدهیم. یعنی طبقه بالایی قبور قرار گرفته در طرح، به‌صورت رایگان در اختیار این افراد قرار می‌گرفت و در زمان نیاز هزینه‌ای پرداخت نمی‌کردند.
آیا درباره چند و چون اجرای این پروژه و مزایای آن با ساکنان و اهالی صحبت کرده بودید؟
حدود یک‌ماه قبل، بنر اطلاع‌رسانی در محوطه امامزاده زید(ع) نصب شد تا شهروندان در جریان امر قرار بگیرند. البته به‌صورت گروهی و انفرادی نیز پاسخگوی مردم بودیم و اطلاعات مورد نیاز را در اختیارشان قرار دادیم، اما با این حال حاضریم با بزرگان و افراد شاخص محله و منطقه به نمایندگی از مردم جلسه و نشست برگزار کنیم تا این طرح را به‌صورت کامل برای آنها تشریح کنیم. اگر موافقت کردند، کار را ادامه می‌دهیم و اگر مخالف بودند، طرح دیگری اجرا نمی‌شود.
به نظر شما بهتر نیست که دفن اموات در امامزده‌ها ممنوع شود تا درآینده با چنین مشکلاتی مواجه نباشیم؟
این نسخه کارساز نیست چراکه خیلی از شهروندان متقاضی دفن اموات خود در امامزاده هستند و همه تعهدات و شرایط را هم قبول می‌کنند. در هر صورت فعلاً اجرای این طرح منتفی شده و بعید نیست در آینده‌ای نزدیک با قانون ممنوعیت دفن اموات در این امامزاده مواجه شویم.
شهردار ناحیه2:
دستور توقف پروژه صادر شد
هرگونه ساخت‌وساز در شهر باید براساس صدور مجوز و پروانه ساختمانی شهرداری باشد و غیر از این امکانپذیر نیست. بنابراین برای دریافت پاسخ درباره چگونگی صدور پروانه ساخت از از سوی شهرداری منطقه18 و اینکه آیا این طرح در محوطه امامزاده زید(ع) روال قانونی را طی کرده، سراغ مسئولان شهرداری می‌رویم. «رضا شیرزادیان» شهردار ناحیه2 منطقه18 درباره این پروژه توضیح می‌دهد: «صدور مجوز توسعه شبستان حرم امامزاده زید(ع) مربوط به حدود 45روز پیش است که قانونی بوده و پس از مراحل اداری برای متولیان امر صادر شده است. در این مدت زمان پیمانکار اجرای پروژه نیز اقدام به کارهای مقدماتی مثل اجرای فونداسیون، بتن‌ریزی و اسکلت‌بندی در فاز نخست طرح کرده که آثار بقایای آن همچنان وجود دارد. در اینجا بایدگفت که شهرداری منطقه تنها طبق حیطه وظایف و اختیاراتی که دارد و طبق قانون و مقررات عمل کرده و مجوز ساخت را برای متولیان امر صادر کرده است. بنابراین در زمینه مشکلات ایجاد شده در قبور امامزاده زید(ع) و ناراحتی جمعی از شهروندان، تنها مرجع و ارگان پاسخگو سازمان اوقاف است. اما این نکته را هم باید عنوان کنم که مسئولان شهرداری منطقه طبق وظیفه و رسالتی که پیش‌تر عنوان کردم و همچنین با توجه به اعتراض و گلایه‌مندی بی‌شمار خانواده‌ها از نحوه اجرای پروژه توسعه شبستان امامزاده زید(ع) و بلاتکلیفی قبور متوفیان، از ادامه کار توسط پیمانکار ممانعت کرده و اکنون پروژه به‌طور کامل متوقف شده است تا درباره آن تصمیم نهایی گرفته شود.» از شهردار ناحیه2 می‌پرسیم که آیا امکان ادامه پروژه توسعه شبستان امامزاده زید(ع) در آینده وجود دارد یا خیر که می‌گوید: «در شرایط کنونی، مطالبه و خواسته شهروندان، جلوگیری از ادامه این پروژه است، چراکه شهروندان تمایلی برای پذیرش این طرح نشان نمی‌دهند و از سوی دیگر سازمان اوقاف نیز نتوانسته از اجرای این پروژه دفاع کند.»
دبیر شورایاری محله صادقیه (نعمت‌آباد):
قبلاً تجربه تلخ مشابهی داشتیم
«موقعیت جغرافیایی امامزاده زید(ع) باعث شده که اینجا از نقاط مختلف شهر تهران زوار داشته باشد، به‌ویژه ساکنان مناطق 17، 18 و 19 که به دلیل نزدیکی و سهولت دسترسی، بیشتر وقت‌ها به اینجا می‌آیند. نکته دیگر اینکه از گذشته‌های دور تا امروز به دلیل قداست و جایگاه امامزاده‌ها بین مردم، فرهنگ دفن اموات در این مکان مقدس نیز رواج داشته و باعث شده این امامزاده در بین مردم اهمیت زیادی پیدا کند. اگر می‌بینیدکه خانواده‌ها بابت اجرای چنین پروژه‌ای نگران هستند و تخریب سنگ قبور امواتشان را نمی‌پذیرند، بایدگفت که این مسئله ریشه فرهنگی و اعتقادی دارد و نباید بر آنها خرده گرفت.» حاج «محمد نورمحمدی» دبیر شورایاری محله صادقیه(نعمت‌آباد) که سابقه چند دوره فعالیت در این نهاد مردمی دارد، با بیان این مطلب اضافه می‌کند: «متأسفانه اهالی خاطره خوبی از طرح توسعه امامزاده زید(ع) ندارند. حدود 10سال قبل نیز چنین طرحی در این امامزاده اجرا شد که مسائل و مشکلات زیادی به بار آورد. مثلاً قبوری که کامل از بین رفتند یا مزارهایی که محل آنها در عین ناباوری تغییر پیدا کرد و کسی هم پاسخگو نبود. اکنون نیز دیدن این سازه‌های بتنی و مصالح ساختمانی برای اهالی یادآور همان اتفاق و خاطره تلخ گذشته است و با جدیت از تکرار آن جلوگیری می‌کنند.» وی در پاسخ این پرسش که اهالی چگونه از اجرای این پروژه باخبر شدند، می‌گوید: «متأسفانه پیمانکار این پروژه در روزهای پایانی سال97 و تعطیلات نوروزی این کار را شروع کرده بود که باعث شد اهالی دیرتر از موضوع باخبر شوند. ضمن اینکه مسئولان امامزاده زید(ع) این موضوع را با شورایاران و اهالی محل در میان نگذاشته‌اند.»
نظر مردم
اهالی از نگرانی‌های خود از اجرای طرح توسعه امامزاده زید(ع) می‌گویند
کجا دنبال مزار عزیزانمان باشیم؟!
در حیاط پررفت و آمد امامزاده زید(ع) پای صحبت افرادی می‌نشینیم که نگرانی در چهره‌شان موج می‌زند. افرادی که دلبستگی زیادی به مزار و قبور عزیزان خود دارند و احساس می‌کنند طرح توسعه حرم، باعث ایجاد مشکلاتی برای آنها در زمان زیارت اهل قبورشان می‌شود.
پول قبرها را از ما گرفته‌اند
مرد میانسالی در کنار دیوار امامزاده ایستاده که گلایه‌مندی خود را این‌گونه به زبان می‌آورد: «اعتراض ما این است که چند سال قبل پول قبرها را از ما گرفته و حالا آن را خراب کرده‌اند و بعد می‌خواهند دوباره از ما پول بگیرند تا فرد دیگری را بالای همان مزار دفن کنیم» پدر و مادر «محمدعلی یاس بولاغی» در اینجا دفن است. از اهالی محله وصفنارد است و ادامه می‌دهد: «آیا متولیان امامزاده نباید قبل از انجام هرکاری از صاحبان قبور اجازه بگیرند و بعد شروع به ساخت‌وساز کنند؟ یکی از همسایه‌ها می‌گوید در بین این قبور تخریب شده، مادر شهیدی دفن است که چندسال پیش فوت کرده و در این طرح، سنگ این قبر او را برداشته‌اند. ضمن اینکه خانواده شهید پول زیادی بابت خرید قبر هم پرداخت کرده بودند که باید رایگان می‌شد.»
هیچ اطلاعی به خانواده‌ها ندادند
بانویی که چندماه قبل همسرش را در این امامزاده به خاک سپرده می‌گوید: «درباره اینکه چه‌کاری در محوطه امامزاده زید(ع) در حال انجام است، هیچ اطلاعی نداریم و به صاحبان قبور چیزی نگفته‌اند. خدا را خوش نمی‌آید که سنگ قبر امواتمان را برداشته و در محوطه امامزاده به حال خود رها کنند. ما چگونه سر مزار عزیزانمان حاضر شویم و فاتحه‌ای بخوانیم. مزار پدر و مادرم هم اینجاست که سنگ قبرشان کنار دیوار افتاده. نمی‌دانیم که قبرشان کجا بوده و چه کار باید بکنیم. چند سال قبل هم همین کار را کردند و خیلی‌ها معترض شدند، اما انگار این داستان تلخ هرازگاهی باید تکرار شود.»
می‌خواهند قبرها را بفروشند!
بانویی حدود 50ساله همراه دخترش به اینجا آمده تا اعتراض خود را نسبت به کار مسئولان امامزاده زید(ع) نشان دهد. او عنوان می‌کند که به تازگی در محوطه‌ای که تنها چند قبر قدیمی و جود داشت، دیوار بتنی ایجاد کردند و داخل آن چند ردیف قبر جدید ساخته بودند که اهالی خراب کردند. شنیده‌ام که متولیان امامزاده می‌خواهند این قبرها را به قیمت گران به مردم بفروشند و درآمد کسب کنند. بعضی از قبرها 2ـ 3طبقه‌اند و قبرهایی که داخل و نزدیک شبستان امامزاده قرار می‌گیرند، به مراتب گران‌تر هستند. فکر کنم الان قیمت قبرها 20میلیون تومان است.»
آیا مجوز نبش قبر داشتند؟
«فاطمه غلامی‌زاده» یکی دیگر از شهروندان معترض است که می‌گوید: «فکر می‌کنم اینجا نبش قبر هم شده است. آیا برای این کار مجوز داشته‌اند؟ وقتی پرسیدیم چرا این کار را می‌کنید، گفتند مجبوریم برای ایجاد ستون‌ها در زمین جلوتر برویم و به همین خاطر بعضی از قبرها زیر فونداسیون می‌ماند.» وی اضافه می‌کند: «بخشی از قبر همسر من درست زیر ستون مانده است. در ضمن، روی قبرها را هم دیوار چینی و قبر جدیدی درست کرده‌اند. انگار که می‌خواهند فرد دیگری در آن دفن کنند. من که باور نمی‌کنم این قبرها را رایگان به خودمان بدهند. اگر این‌طور است، به ما ضمانت کتبی بدهند.»
