شهر آفتاب؛ خیلی دور، خیلی نزدیک

مرتضی کاردر/روزنامه‌نگار

پاییز و زمستان که می‌شود هر سال بحث نمایشگاه کتاب دوباره قوت می‌گیرد. بحث درباره اینکه نمایشگاه سال آینده کجا باید برگزار شود. آیا نمایشگاه به شهر آفتاب می‌رود یا دوباره در مصلی برگزار می‌شود؟ یا اینکه بار دیگر به محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران بازخواهد گشت؟ چنین خبرهایی بیش از همه اهالی کتاب را سرگردان می‌کند. نمایشگاه کتاب تهران در آستانه برگزاری سی‌و‌دومین دوره است و هنوز جای ثابتی ندارد و هر سال از خانه‌ای به خانه‌ای دیگر می‌رود.

مصلی یا شهر کتاب
نمایشگاه کتاب تهران سال‌هاست که با بی‌خانمانی دست به گریبان است. نمایشگاه، سال‌هایی را در مصلی سکنا گزید و سال‌هایی را به مجموعه شهر آفتاب در ابتدای بزرگراه تهران ـ قم رفت؛ در شرایطی که امکانات لازم برای برگزاری نمایشگاه در شهر آفتاب مهیا نبود. در عین حال دوری مسافت برای ناشران و مخاطبان تهرانی سبب شد که 2دوره برگزاری نمایشگاه در شهر آفتاب چندان خوشایند نباشد. سال گذشته پس از تغییر مدیریت شهری بحث درباره تغییر محل برگزاری نمایشگاه دوباره قوت گرفت. برگزارکنندگان به نتیجه رسیدند که شهر آفتاب فضای لازم را برای برگزاری نمایشگاه کتاب ندارد و بار دیگر گزینه‌ بازگشت نمایشگاه به محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران و مصلی مطرح شد و پس از چند‌ماه بحث و بلاتکلیفی سرانجام نمایشگاه به مصلی بازگشت. امکان دسترسی به مصلی برای مخاطبان تهرانی راحت‌تر اما مشکلات گذشته‌اش همچنان برقرار بود.
انبوه مخاطبانی که از شهرستان‌ها می‌آیند شهر آفتاب را محل بهتری برای برگزاری نمایشگاه می‌دانند؛ چراکه دشواری‌های ورود به ترافیک شهر تهران و پیدا کردن جای پارک و... را ندارد و لازم نیست برای رسیدن و خارج شدن از نمایشگاه چند ساعتی را در راهبندان بگذرانند.

زمان متفاوت، مکان متفاوت
حالا دوباره روزهای نخست زمستان است و کم‌کم بحث درباره نمایشگاه داغ می‌شود. خبر رسیده که نمایشگاه از چهارم تا چهاردهم اردیبهشت برگزار می‌شود تا با ‌ماه رمضان تلاقی نکند و مخاطبان در روزهای برگزاری نمایشگاه کتاب به‌راحتی بتوانند از آن استفاده کنند. مدیر شهر آفتاب نیز در گفت‌و‌گو با ایبنا از افزایش فضای مسقف شهر خبر داده و گفته است: اگر مسئولان وزارت ارشاد یک‌بار دیگر شهر آفتاب را ببینند نظرشان تغییر می‌کند؛ خبری که بار دیگر شهر آفتاب را به‌عنوان گزینه برگزاری نمایشگاه کتاب مطرح می‌کند.
رئوف قادری، مدیر مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب به همشهری می‌گوید: «سازه‌های مسقف شهر کتاب به‌اندازه‌ای است که می‌تواند نیازهای نمایشگاه کتاب را تأمین کند. مرکز تجاری در حال ساختی در شهر آفتاب است که 30 هزار متر به فضای مسقف شهر آفتاب اضافه می‌کند. شهر آفتاب امروز با شهر آفتاب دوره‌های گذشته قابل مقایسه نیست و اگر مسئولان وزارت ارشاد دوباره از مجموعه بازدید کنند نظرشان درباره برگزاری نمایشگاه در شهر آفتاب تغییر می‌کند.»
30هزار متری را که به فضای مسقف شهر آفتاب اضافه شده وقتی در کنار 35هزار متر فضای مسقف فعلی شهر آفتاب قرار بدهیم به 65هزار متر می‌رسد؛ درحالی‌که مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گویند که برای برگزاری نمایشگاه کتاب دست‌کم به 130هزار متر فضای مسقف احتیاج دارند. رئوف قادری می‌گوید: «130هزار متری که گفته‌اند مجموع فضای مفید و غیرمفیدی است که می‌خواهند و بخشی از آن سالن‌های اداری و اجرایی است. ما می‌توانیم آنها را از طریق سازه‌های موقت و چادرها تأمین کنیم و مجموع فضا را به 110هزار متر برسانیم. گمان می‌کنم چنین فضایی برای برگزاری نمایشگاه کتاب کفایت کند. مسئله اصلی سالن ناشران عمومی است که آنها می‌توانند در فضای مسقف ساماندهی ‌شوند.» اما سازه‌های موقت نیز مصایب خودش را دارد. باران بهاری در روزهای اردیبهشت اغلب، تهران را بی‌نصیب نمی‌گذارد و هر ساله نمایشگاه اسیر آبگرفتگی می‌شود؛ چه در شهر آفتاب باشد و چه در مصلی.
با این همه، مدیر مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب از امکانات و مزیت‌های دیگر شهر آفتاب می‌گوید: «علاوه بر این، شهر آفتاب مزیت‌هایی دارد که گزینه‌های دیگر نمایشگاه ندارند. 20هزار پارکینگ برای خودروها در شهر آفتاب وجود دارد که در صورت لزوم امکان افزایش آن نیز وجود دارد و می‌توانیم از پارکینگ‌های حرم امام(ره) و دانشگاه شاهد نیز استفاده کنیم. شهر کتاب دارای متروی اختصاصی است و امکانات حمل‌ونقل با اتوبوس و تاکسی نیز فراهم است. در عین حال امکان دسترسی به شهر آفتاب از مسیرهای مختلفی وجود دارد.» 

ترافیک و مسائل دیگر
حقیقت ماجرا این است که مدیریت شهری و پلیس راهنمایی و رانندگی همیشه تمایل بیشتری به برگزاری نمایشگاه در شهر آفتاب دارند؛ چراکه اصلی‌ترین مسئله برای آنها مسئله ترافیک است و شهر آفتاب ترافیک را هرچند حل نمی‌کند، دست‌کم به آن سوی شهر می‌برد و از راهبندان مرکز شهر و خیابان‌ شهیدبهشتی و رسالت و مفتح خبری نیست که هر روز رسانه‌ها درباره آن گزارش بنویسند.
رئوف قادری می‌گوید: «نمایشگاه فقط برای مردم تهران نیست، بلکه برای 80میلیون ایرانی برگزار می‌شود. شاید برای اهالی تهران که می‌خواهند با خودروی شخصی‌شان به نمایشگاه بیایند شهر آفتاب دور باشد اما شهر آفتاب در کنار پرترددترین مسیر بزرگراهی کشور است و بیشتر مسافرانی که می‌خواهند به تهران بیایند از این مسیر استفاده می‌کنند؛ برای همین از شهر آفتاب رضایت دارند.» 
قادری در پایان صحبت‌هایش می‌گوید: «شهر آفتاب هم دور است و هم نزدیک. برای اهالی تهران دور است؛ چراکه خارج از شهر است و نزدیک است از این جهت که زمان رسیدن به آن از زمانی که باید برای رسیدن به نمایشگاه سئول یا مصلی در ترافیک صرف شود، کمتر است.» 
باز باید منتظر ماند تا شورای سیاستگذاری نمایشگاه کتاب تشکیل شود. شورای سیاستگذاری چند هفته‌ای جلسه برگزار و از میان گزینه‌های مختلف نمایشگاه بررسی می‌کند تا سرانجام یا شهر آفتاب یا مصلی را برای برگزاری نمایشگاه کتاب انتخاب کند. تا آن زمان کتابخوانان و دوستداران نمایشگاه کتاب باید انبوه خبرهای ضد‌ونقیض درباره محل برگزاری نمایشگاه را تحمل کنند تا ببینند نمایشگاه بیست‌و‌دوم سرانجام در کجا برگزار می‌شود.