اعداد روشن بودجه

محسن تولایی/خبرنگار

رئیس دفتر رئیس‌جمهور در پاسخ به سئوال همشهری درباره عزم دولت برای شفافیت بودجه گفت: دولت دوازدهم همچنان بر اعتقاد خود درخصوص آگاهی مردم از بودجه کشور و سهم نهادها و ارگان‌های کشور از آن پابرجاست.
جزئیات لایحه بودجه سال98کشور همانند سال گذشته برای مردم شفاف‌سازی خواهد شد و سهم نهادهای مختلف از دخل و خرج کشور برای مردم اطلاع‌رسانی خواهد شد.  این لایحه اگرچه قرار بود فردا به مجلس ارائه شود، ولی بنا به توضیح بهروز نعمتی، سخنگوی هیأت‌رئیسه مجلس به بعد از اعمال اصلاحات مدنظر رهبری در لایحه، توسط سران قوا، موکول خواهد شد. رهبر معظم انقلاب چهارشنبه شب 18مهرماه در یک جلسه دوساعت و نیمه با حضور سران 3قوه گفته بودند: «برای حل برخی مسائل کلیدی اقتصاد مانند مشکلات نظام بانکی، نقدینگی، اشتغال، تورم و فرایند بودجه‌ریزی باید تصمیم‌های جدی و عملیاتی بگیرید.»  به‌نظر می‌رسد تصمیمات جدی و عملیاتی در کنار شفاف‌سازی بودجه گام‌های اصلی در مسیر اصلاح هزینه‌ها و درآمدهای کشور است.  
رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور چهارشنبه گذشته با تأکید بر تداوم روند شفاف‌سازی ارقام و اعداد بودجه‌ای به زبان قابل فهم و قابل قیاس برای مردم به همشهری گفت: دولت دوازدهم بودجه را به طریق‌های مختلف از زبان مسئولان مربوط و فضای مجازی اطلاع‌رسانی خواهد کرد. مردم باید درباره هزینه‌کرد دستگاه‌های مختلف دولتی و غیردولتی اطلاع داشته باشند و ما این کار را ادامه خواهیم داد. محمود واعظی در پاسخ به این سؤال که آیا فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها در سال98ارائه بودجه دستگاه‌ها را دچار مشکل نخواهد ساخت، افزود: شرایط خاص اقتصادی کشور ما را از مسیر شفاف‌سازی باز نخواهد داشت و آمار و اطلاعات بودجه‌ای همانند آنچه در بودجه امسال و درخصوص حذف جدول ردیف17برخی نهادها صورت گرفت، پیگیری خواهد شد و بودجه این دستگاه‌ها به اطلاع مردم خواهد رسید.
روابط قدرت در بودجه
رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری و مشاور رئیس‌جمهور نیز اخیرا در مصاحبه‌ای با ماهنامه اندیشه پویا تصریح کرده: «با شفاف‌کردن بودجه، همگان می‌توانند راجع به روابط قدرت بفهمند؛ در طول زمان ردیف‌های بودجه‌ای پادار شده‌اند. به این صورت که در ابتدا فردی با لابی، فشار، تماس و توافق یک بند در بودجه سالانه کشور به‌عنوان کمک به فلان مؤسسه باز کرد که در آغاز نیز اعتبار این بند 10میلیون تومان بوده، اما به مرور زمان این بند و مبلغ اعتبار آن رشد کرده است. هر رئیس‌جمهوری فکر کرده که دوستانی دارد و باید آنها را تقویت کند؛ به همین دلیل نیز در بودجه، ردیف‌هایی برای حمایت از آنها قرار داده است.» حسام‌الدین آشنا با تأکید بر اینکه پشت هر ردیف بودجه یک قبیله و یک پدر و مادر قرار دارد، گفته: امروز دانشجویان اسم یک نهاد به نام جامعه‌المصطفی را می‌دانند، اما سایر نهادها را نمی‌شناسند. پشت هر ردیف بودجه یک قبیله و یک پدر و مادر قرار دارد؛ شما فقط جامعه‌المصطفی را می‌شناسید، هزار نهاد دیگر وجود دارند که اصلا اسم‌شان را هم نشنیده‌اید. وقتی می‌خواهیم بودجه‌شان را قطع کنیم، کل بودجه کشور را گروگان می‌گیرند تا تکلیف آن یک ردیف مشخص شود.

ردیف جنجالی شماره 17
نظام بودجه‌ریزی کشور برای نخستین‌بار در سال97از حالت سنتی خود خارج شد و ردیف‌ها براساس عملکرد دستگاه‌ها به آنها اختصاص داده شد. محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در این‌باره گفته بود «بودجه هر دستگاه براساس حجم فعالیت‌های آن و قیمت تمام‌شده هر فعالیت دستگاه تعیین می‌شود.» برمبنای همین تصمیم 
در بودجه سال97کشور برای نخستین‌بار جدول ردیف شماره17بودجه‌های سالانه تحت عنوان کمک به اشخاص حقوقی غیردولتی از ماده واحده و جداول کلان منابع و مصارف بودجه‌ای کشور حذف شد. 50سازمان، مؤسسه، مرکز و بنیاد حدود 250میلیارد تومان بودجه عمرانی و هزینه‌ای می‌گرفتند. انتشار اعداد و ارقام ردیف بودجه‌ای مشابه چنین دستگاه‌هایی موجی از انتقادات و مقایسات را در فضای مجازی برانگیخت و بسیاری از دستگاه‌ها خواستار رعایت عدالت بودجه‌ای شدند.

حق با اکثریت مردم است
حسن روحانی رئیس‌جمهور آذرماه سال گذشته پس از ارائه لایحه بودجه به مجلس با استقبال از همین موج مردمی گفته بود: «ما باید فضا را شفاف و باز کنیم. من از مردم می‌خواهم بودجه 97را رها نکنید و ببینید در بودجه چه خبر است؛ نورافکن‌ها باید روی ردیف‌ها برود، همه دستگاه‌ها باید اعلام کنند بودجه را کجا خرج کرده‌اند، ما باید در اتاق‌های شیشه‌ای و شفاف قرار بگیریم.» او در مهم‌ترین بخش‌های اظهاراتش تصریح کرده بود: «از فردای روزی که بودجه به مجلس رفت در فضای مجازی غوغایی برپا شد، چقدر قشنگ. همه مردم به صحنه آمدند اظهارنظر و نقد کردند. دست‌شان درد نکند. من دست‌شان را می‌بوسم. شما مردم باید خادم خودتان را نقد کنید. این حق مردم است که بدانند چه دستگاهی چقدر بودجه می‌گیرد. مردم می‌گویند فلان دستگاه فرهنگی چند میلیارد بودجه گرفته است و اعتراض می‌کنند که چرا آنقدر به برخی دستگاه‌ها زیاد بودجه داده‌اید؟ نظرات مردم در رأس امور است. اگر نظر عمومی مردم این است که این پول زیاد است، حق با آنها ست. حق با اکثریت مردم است.»

کدام نهادها به بودجه بازگشتند؟

همه 50عنوان جدول ردیف17بودجه‌های سالانه اگرچه در بودجه سال97حذف نشدند، اما ساماندهی شدند. در سامانه گزارش پرداخت‌های خزانه‌داری کل کشور در سایت وزارت امور اقتصادی و دارایی میزان اعتبارات تخصیص یافته به این نهادها قابل مشاهده است. دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در آذرماه رقمی بالغ بر 27میلیارد تومان، دانشگاه امام صادق(ع) یک میلیارد و 300میلیون تومان در سال‌جاری، شورای سیاستگذاری ائمه جمعه بالغ بر 13میلیارد تومان و سازمان تبلیغات اسلامی در ماه‌های مهر، آبان و آذر حدود 70میلیارد تومان بودجه دریافت کرده‌اند. از میان نمونه‌های مورد مطالعه هیأت رزمندگان اسلام، جشنواره مردمی عمار، بسیج دانش‌آموزی و مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال‌جاری بودجه‌ای با این عناوین در سایت دریافت نکرده‌اند.