هزاران راه نرفته تا تهران هوشمند

حامد فوقانی - مجید جباری/خبر‌نگار

«هوشمندسازی برای تهران از نان شب هم واجب‌تر است»؛ این جمله یکی از کارشناسان حاضر در نشست تخصصی چهارشنبه‌های همشهری بود؛ نشستی که عصر روز 21آذر با حضور مدیران شهری و کارشناسان طیف‌های مختلف فناوری اطلاعات و با عنوان «تهران هوشمند» برگزار شد و البته حاضران در نشست، جایگاه ایران و تهران را از نظر هوشمندی بسیار پایین‌تر از حد استاندارد ‌دانستند. این در حالی است که هوشمندسازی می‌تواند چندین گره از گره‌های پیچیده آلودگی هوا، ترافیک، شفاف‌سازی، فساد، هزینه‌های سرسام‌آور اداره شهر و خیلی از موارد دیگر را باز کند. به همین‌خاطر در این نشست از کارشناسان حاضر 2سؤال اساسی پرسیدیم؛ «1-اولویت شهر تهران از نظر هوشمندسازی چیست؟ و2-تنگناهای موجود در مسیر هوشمندسازی چیست؟» پاسخ‌هایی که آنها به این سؤالات داده‌اند را به‌صورت خلاصه می‌خوانید.

داده‌های همگانی نیاز است

زهرا بهروز آذر، سرپرست مرکز رصد شهری تهران
نیاز است تا تصمیمات مبتنی بر داده باشد و دیگر تصمیمات سیلقه‌ای، فردی و هیأتی گرفته نشود. شهرداری تهران برای رسیدن به چنین جایگاهی باید کار جدی روی بحث جمع‌آوری داده‌ها، پردازش، تحلیل و بازانتشار آنها برای مردم انجام دهد. برای اینکه مطلب بهتر باز شود می‌توانم مصوبه شورای شهر با عنوان تعارض منافع را مثال بزنم که به کاهش فساد منتج می‌شود. این درصورتی است که اجرای درست مصوبه به داده‌هایی احتیاج دارد که در دست سایر نهادهاست.  وقتی می‌خواهیم مصوبه شورا را اجرا کنیم، به ضرورت‌هایی می‌رسیم که کار را سخت می‌کند. به‌طور نمونه مصوبه می‌گوید: مدیران نباید با شرکت‌هایی که خودشان یا بستگان نزدیک‌شان در آنها سهامدار هستند، رابطه مالی داشته باشند؛ ولی چنین اطلاعاتی در اختیار قوه قضاییه است و دست ما کوتاه.

حاکمیت، رسانه و مردم؛ 3ضلع اصلی شهر هوشمند

احسان پوری، استاد دانشگاه در حوزه IT
در هوشمندسازی، باید توجه شود که آیا الزاما یک‌شهر هوشمند، الکترونیک است یا برعکس؟ جواب اینکه میان یک‌شهر هوشمند و یک‌شهر دیجیتال یا الکترونیک باید تفاوت قائل شد. البته که هر شهر هوشمند، الکترونیک است ولی عکس مطلب همیشه درست نیست. مشارکت و مسئولیت اجتماعی یکی از ارکان تشکیل‌دهنده شهر هوشمند مورد توجه است. ما نیاز داریم که نقش مردم را به‌عنوان استفاده‌کننده از شهر هوشمند مشخص کنیم. از نقش رسانه‌ها نیز نباید غافل شد. اگر ترکیب شهروندان، رسانه و حاکمیت خوب طراحی شود، می‌توانیم شاهد یک‌شهر هوشمند باشیم. 


همایش و حرف بس است، باید اجرا کرد

مجید فراهانی، عضو شورای شهر تهران
هوشمندسازی یک‌امر لوکس و تفننی برای تهران به‌حساب نمی‌آید؛ یک ضرورت است. نگاهی به تجربه توسعه شهری در شهرهای برجسته دنیا این واقعیت را به خوبی نمایان می‌کند. شهر پوتراجایای مالزی با 4میلیون نفر جمعیت نمونه خوبی از یک‌شهر هوشمند به‌حساب می‌آید چراکه در طول شبانه‌روز با وجود چنین جمعیت زیادی، کمتر شهروندی را می‌توان مشاهده کرد که در سطح شهر تردد می‌کند. در سفری که به پوتراجایا داشتم متوجه شدم که غالب مردم در خانه‌های خود، از طریق آن‌لاین کارهای خود را انجام می‌دهند. اما در رابطه با ایران و تهران می‌توان سودمندانه گفت که ما در حد حرف، ادعا و در سطح همایش مانده‌ایم. به همین دلیل از نظر من، اکنون اولویت اصلی خارج شدن از عرصه حرف و حرکت به سمت عرصه عمل و پروژه‌هاست. اگر استکهلم هوشمند شده به اجرای 170پروژه برمی‌گردد؛ شهری که اکنون دیگر درگیر اجرای پروژه نیست بلکه به مرحله نگهداشت پروژه‌ها رسیده است.ما نیز درب‌ها را باید به روی بخش خصوصی و نخبگان باز کنیم.


نقش شورا برای یکسان‌سازی


  محمد عمادی، کارشناس     IOT
بحث آموزش هوشمند‌سازی‌، مهم‌ترین اساس برای بنیان زیرساخت‌های هوشمند‌سازی‌ در یک شهر است. به واسطه حضورم در چندین انجمن جهانی IOT یادآور می‌شوم که در کشور ما متأسفانه در دو بحث حاکمیت و کاربری هوشمند‌سازی‌ که مهم‌ترین ارائه‌های وجود یک شهر هوشمند به شمار می‌آیند، ما آموزش خوبی نداریم. به عقیده من باید از تجربیات سایر کشورها استفاده کنیم. کشورهای زیادی به لحاظ اقلیمی و فرهنگی به ایران نزدیک هستند. زمانی می‌توان موفق عمل کرد که سرمایه بخش خصوصی را در هوشمند‌سازی‌ مشارکت دهیم. کما اینکه شرکت‌هایی هم در این زمینه مشارکت کرده‌اند اما بحث تصدیگری در این زمینه، مشارکت‌ها را به سرانجام نرسانده است. از این‌رو پیشنهاد می‌کنم برای همسان‌سازی‌ مشارکت، همه سازمان‌ها و وزارتخانه‌هایی که به نوعی با این عرصه مرتبط هستند، مجمع یکسان و متمرکزی را تشکیل دهند و یک دستورالعمل یکسان را برای رسیدن به شهر هوشمند ایجاد کنند. به عقیده من شورای شهر می‌تواند نقش این مجمع را به خوبی ایفا کند و گام‌های موفقیت‌آمیزی را در هوشمند‌سازی‌ تهران بردارد.


راه طولانی و 10پروژه ظرف 9ماه

علی یقطین، سرپرست مرکز تهران هوشمند
درباره هوشمندسازی شهر تهران اول از همه باید بگویم که طی مدت‌های اخیر با وجود منابع محدود، اقدامات خوبی صورت گرفته، آن هم درحالی‌که شورای راهبری هوشمندسازی تاکنون به‌خاطر تغییرات شهرداران، تشکیل نشده است. از سوی دیگر در عین حالی‌که 9ماهی می‌شود به‌دنبال تصویب قراردادهای مشارکتی هستیم اما به سرانجام نرسیده است. سرمایه‌گزاران به سراغ ما می‌آیند و با آنها تعامل می‌کنیم ولی در انتها پاسخ می‌شنوند که باید ضمن آوردن سرمایه، راه‌حل و فناوری را هم بیاورند و تازه در مناقصه نیز شرکت کنند. خب معلوم است که سرمایه‌گزار، پای کار نمی‌آید. همین الان چندین پروژه چندده میلیارد تومانی سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران (فاوا) قفل است چون قوانین و ضوابط راه را برای سازمان مشارکت‌ها بسته است. با همه اینها طی 9ماه اخیر، 10پروژه پایلوت تعریف شده و بازخوردهای خوبی گرفته‌ایم. به‌طور نمونه آبیاری هوشمند در اراضی عباس‌آباد، اجرا می‌شود. سرمایه‌گذاری برای نصب 1000کیوسک هوشمند قرارداد بسته و شهرداری فقط زمین را در اختیار او می‌گذارد؛ تازه سهم تبلیغات را هم شهرداری می‌گیرد. با این حال، مشکلات زیادی سر راه وجود دارد؛ مثلا می‌گویند به‌خاطر نصب کیوسک هوشمند، پیاده‌رو خراب شده و فاوا باید جریمه بدهد. ایجاد 15هزار پارکینگ حاشیه‌ای در منطقه 2نیز به‌زودی اجرا می‌شود. سامانه شفافیت و سامانه اطلاعات باز (open data) نیز اجرا شده‌اند که می‌تواند به استارتاپ‌ها برای دسترسی به اطلاعات لازم کمک بسیاری کند. سامانه آتش‌نشانی هوشمند در ایستگاه‌های مترو، سایت «تهران من» برای حوزه طرح ترافیک، نیز از دیگر اقدامات انجام شده به‌حساب می‌آید. اپلیکیشن مسیریابی «رایا» نیز اگر با استقبال شهروندان روبه‌رو شود به جرأت می‌گویم که جای وِیز را خواهد گرفت.


ابتدا مدیران ما هوشمند شوند و بعد از آن مردم

زهره آزادفلاح، کارشناس برنامه‌ریزی شهری
بین visual city و smart city یک تفاوت وجود دارد که این تفاوت، مردم هستند. 6شاخص برای شهر هوشمند تعریف شده است که مهم‌ترین شاخص‌ها به باور من مدیریت و مردم هستند. بنابراین قبل از هرچیزی ضرورت دارد برای هوشمندسازی، ابتدا مدیران ما هوشمند شوند و بعد از آن مردم و شهروندان. پس از آن زمینه‌های لازم که زیرساخت‌ها هستند، باید فراهم شوند تا بتوان حرکت به سمت شهر هوشمند را آغاز کرد. پیشنهادی هم که در این زمینه دارم این است که در شهرداری‌ها ابتدا باید یک اتاق فکر، ایده و خلاقیت ایجاد و از افرادی که در این زمینه در شهرداری‌ها بسیار داریم استفاده شود. 


«تاب‌آوری» و «حکمروایی» ؛ 2 گام بلند هوشمندسازی


  مژگان رضایی، کارشناس برنامه‌ریزی شهری
شهر هوشمند مکانی برای زیست بهتر است. شهر یک موجود زنده است و افرادی که در آن ساکن هستند حق زیستن به بهترین شکل را دارند. شهر هوشند شهری است که بتواند فاکتورهای متعددی را در دل خود داشته باشد. به‌ویژه به لحاظ تاب‌آوری خیلی مهم است که شهرها حرف‌هایی برای گفتن داشته باشند و مدیران شهری زیرساخت‌های لازم را برای شهر مهیا کنند. برای اینکه اگر احیانا شهر با مسئله‌ای و مشکلی مواجه شد، بتوان شهر را دوباره و به شکل اول احیا کرد. از سوی دیگر حکمروایی شهری هم در این میان گزینه مهمی به‌نظر می‌رسد. برای اینکه بدون تفکر، اندیشه و نگاه مثبت مدیران و افرادی که در راس امور هستند، بدون شک هیچ زیرساختی مهیا نمی‌شود. بنابراین بدون زیرساخت نمی‌توان اساسا به شهر هوشمند فکر کرد. از این‌رو به باور من تاب‌آوری و حکمروایی شهری دو گزینه بسیار مهم برای هوشمند‌سازی‌ شهرها هستند.