به‌دنبال ریال

مریم سمائی

«سردرگم است. نمی‌داند چه کند. هیچ راهی برایش باز نیست. نه می‌تواند از کارت‌های اعتباری استفاده کند و نه می‌تواند بدون واسطه به صرافی برود و پولش را به ریال تبدیل کند. هر کسی یک نرخی می‌گوید که اگر نپذیرد حتی امکان خرید یک بطری آب را ندارد.» این وضعیت یک گردشگر خارجی در ایران تا همین چند روز پیش بود که صرافی‌ها هم قادر به تبدیل پول برای مراجعه‌کننده‌ها نبودند. مؤسسه‌های مسافرتی در این مدت با بحران مواجه شده بودند. آنها باید از مهمان‌هایی پذیرایی می‌کردند که برای تفریح و لذت بردن از دیدنی‌ها تن به سفر سپرده بودند اما اینجا حتی برای تبدیل دلارهایشان با مشکل مواجه می‌شدند.

گردشگران خارجی به‌دلیل اینکه نمی‌توانند از کارت‌های اعتباری استفاده کنند معمولا پول نقد زیادی به همراه دارند، بنابراین به محض ورود به ایران پول خود را به ریال تبدیل می‌کنند اما با شدت گرفتن نوسانات بازار ارز در ایران این امکان ازآنها سلب شد. در این زمینه بعضی هتل‌ها دست به‌کار شده و وظیفه تبدیل ارز مسافر خارجی به ریال را با قیمت‌های متفاوت به‌عهده گرفتند. بعضی راهنماها و آژانس‌های مسافرتی هم می‌گویند صرافی‌هایی بودند که مخفیانه ارز (دلار، یورو و ریال) مورد نیاز گردشگر و مسافر را تأمین می‌کردند اما با شرایط و قیمت دلخواه خودشان.

یکی از راهنماهای فعال در آژانس مسافرتی در این‌باره به همشهری می‌گوید: «توریست‌هایی که به ایران وارد می‌شوند 2 دسته هستند؛ یک عده در قالب تور می‌آیند و هزینه‌های سفرشان از قبل پرداخت شده و کارگزار ملزم به ارائه خدمات به آنهاست. این افراد مشکل چندانی ندارند اما یک‌سری از گردشگران که به‌صورت انفرادی سفر می‌کنند با مشکل ارزی مواجه می‌شوند. آنها در راه تبدیل کردن دلار به ریال با واسطه‌ها و دلال‌ها سروکار دارند که این مسئله مشکل‌ساز است. حتی زمانی که خرید و فروش ارز در صرافی‌ها ممنوع است به‌صورت زیرپوستی افرادی در همین صرافی‌ها به‌کار خرید و فروش مشغولند. اگر سری به خیابان فردوسی و راسته صرافی‌ها بزنید می‌بینید که روی شیشه تمامی صرافی‌ها نوشته شده که ارز نداریم اما در همین صرافی‌ها ارز مبادله می‌شود».

او می‌گوید: «در این آشفته بازار، هتل‌ها، آژانس‌های مسافرتی و حتی راننده‌های فرودگاه هم دلال شده‌اند. یک گردشگر بالاخره پولش را به ریال تبدیل می‌کند اما تمام اعتمادش نسبت به ایران از بین می‌رود. از سوی دیگر همه دلال‌ها قابل اعتماد نیستند. عده‌ای از آنها کلاهبردارند، یعنی یا پول تقلبی به فرد می‌دهند و یا در تبدیل ریال و تومان او را سردرگم می‌کنند. حتی پیش آمده که بعد از دادن پول به گردشگر خارجی جیبش را زده‌اند. این مشکلات حاشیه‌ای و بازخورد منفی آن، صنعت توریسم ایران را دچار مشکلات زیادی می‌کند. وقتی این تبادلات از طریق لایه‌های پنهان جامعه و به شیوه‌های زیرزمینی انجام می‌شود، حس بی‌اعتمادی در گردشگر به‌وجود می‌آورد و این حس به سایر گردشگرانی که قصد ورود به ایران را دارند هم منتقل می‌شود، چون اکثر گردشگران اطلاعات خود را از طریق کسانی کسب می‌کنند که پیش از این به ایران سفر کرده‌اند».

او اشاره‌ای به توریست‌های اندونزیایی‌اش می‌کند و می‌گوید: «با یکی از این توریست‌ها به صرافی رفتیم، وقتی فرد دلال می‌خواست دلارش را به قیمت 4 هزار و 200تومان بخرد به هیچ عنوان زیر بار نرفت. به هر حال همه توریست‌ها با یک‌سری اطلاعات وارد کشور می‌شوند و این برخوردها اصلا برای وجهه ایران خوب نیست. هم‌اکنون گردشگر خارجی با گارد و نوعی ابهام وارد ایران می‌شود و حس اعتماد او به‌شدت پایین است؛ به‌خصوص گردشگران اروپایی که تمام کارهایشان براساس یک نوع اعتماد دوطرفه انجام می‌شود دچار آسیب می‌شوند. گردشگر به یک صرافی که مرکزی قانونی به‌شمار می‌رود، مراجعه می‌کند اما وقتی چند جای دیگر سؤال می‌کند می‌بیند که سرش کلاه گذاشته‌اند! وقتی هیچ آژانسی دسترسی به ارز دولتی یا غیردولتی ندارد، مجبور است که تن به این تبادلات زیرزمینی بدهد. قبل از اینکه نوسانات نرخ ارز به‌وجود بیاید هم ما با مشکل مواجه بودیم. گردشگر ورودی همیشه بر سر ریال و تومان دچار مشکل است و اصلا برایش قابل هضم نیست. یک گردشگر یک دلار می‌دهد و 10هزار تومان یا 100هزار ریال دریافت می‌کند. این مسئله برای آنها خنده‌دار و حتی تمسخرآمیز است. اکثر آنها وقتی از ایران می‌روند به دوستانشان توصیه می‌کنند که وقتی به ایران می‌روید مراقب پولتان باشید».

پچ‌پچ‌ها و ریزش اعتماد

خودتان را به جای توریستی بگذارید که وارد آشفته‌بازار خرید و فروش دلار می‌شود. او سرگردان، از این صرافی به آن صرافی می‌رود تا پولش را با قیمتی مناسب تبدیل کند اما هر صرافی یک نرخ می‌دهد؛ آن هم در خفا. علیرضا عالم‌نژاد، راهنما و پژوهشگر تهران می‌گوید که این صحبت‌های درگوشی و پچ‌پچ‌ها وجهه جالبی برای گردشگران ندارد. این رفتارها حس ناخوشایندی در آنها ایجاد می‌کند. پیش از این گردشگر خارجی حین گشت‌و‌گذار در شهر سری هم به صرافی می‌زد و به‌طور دقیق نرخ را روی تابلو می‌دید و پولش را بدون هیچ سوءتفاهمی تبدیل می‌کرد.

مقصد ارزانی شدیم

هم‌اکنون اصلی‌ترین مشکل ایران در بحث گردشگری، مشکل دیپلماسی است. خبر تنش‌های بازار ارز برای یک گردشگر خارجی داغ‌تر از خبر ارزان‌شدن سفر به ایران است. آرش نورآقایی -‌از فعالان حوزه گردشگری- در این‌باره می‌گوید: «نرخ ارز افزایش یافته و ما مقصد ارزانی به شمار می‌رویم اما این به‌معنای توسعه گردشگری نیست چرا که پارامترهای دیگر خوب عمل نمی‌کنند».

او معتقد است که این گرانی ارز کمکی به رونق صنعت توریست نمی‌کند. حتی اگر ایران کشور ارزانی برای سفر به‌شمار برود خیلی شایسته نیست که روی این موضوع تأکید کنیم. چون ممکن است برای مدیریت توسعه پایدار گردشگری مناسب نباشد.