فرسایش و ریختگی محله‌های قدیمی

مژگان کرمی|  بروجرد-خبرنگار:

یکی از محله‌های با صفا در کوی دودانگه میدان محمد حسن است که در گویش بروجردی به میدان «مد حسن خان» معروف است. 
محله‌ای با صفا و زیبا که از یک سو به زورخانه وحدت و از مسیر دیگر به مسجد جامع بروجرد و بازار راه دارد. 
اهالی این محله با همان سبک وسیاق قدیمی وسنتی اش زندگی می‌کنند. اینجا همه چیز زیبا وقشنگ است؛ شاید خیلی از قدیمی‌ها دیگر نباشند اما یکی از نقاط مثبت این محله این است که همه آنان، بومی و بازمانده از ساکنان قدیمی دودانگه هستند. محلی‌ها معتقدند که این میدان کوچک و سرسبز در پیچ وخم این کوچه‌های باریک و قدیمی به این خاطر معروف است که درگذشته، محمد حسن خان یکی از بزرگان وخوانین و معتمدینی بوده که خیرش به همه می‌رسیده و به امور بی‌بضاعت‌ها هم رسیدگی می‌کرده؛ به همین خاطر این میدان، به میدان محمد حسن خان معروف شده است. 
میدان مد حسن خان گذشته‌ای نامعلوم دارد و سند معتبری از قدمت وتاریخ آن در دسترس نیست. مدرسه علمیه حجتیه که متعلق به دوران قاجار و اولین مدارس تربیت طلاب در بروجرد است، درمیدانگاه محمدحسن خان واقع شده است. این مکان زیبا وتاریخی این روزها حال وهوای خوب وخوشی ندارد ومردم به خاطر ظاهرفرسوده وکم رنگش درمحل به آن توجهی ندارند وهیچ مسافر و گردشگری هم آن را نمی‌شناسد. از دیگر ظرفیت‌های میدان محمد حسن خان مسجد زیبای «حافظی» است. این مسجد با معماری خاصی که دارد محبوب ومقبول هر بیننده و رهگذری است.


غفلت از آثار تاریخی

یکی از ساکنان محله می‌گوید: ساختمان‌ها و کوچه‌های قدیمی میراث این شهر وامانتی برای آیندگان هستند. دودانگه و کوی محمد حسن خان از قدیم تاکنون محل رفت وآمد بازرگانان بوده و در همین میدانگاه اتراق می‌کرده‌اند و چارپایان خود را در این محدوده می‌بستند وبه بازار می‌رفتند.
«مهتاب دالوند» ادامه می‌دهد: متاسفانه با این‌که این محله در مرکز عبور و مرور مردم به زورخانه ومسجد جامع و راسته بازار قرار دارد، اما در خور جایگاه و پیشینه وتاریخی محله با آن رفتار نمی‌شود. وی می‌گوید: در ایام تعطیل مثل تابستان وعید نوروز کلی مسافر به شهر ما می‌آیند و از محله و اماکن تاریخی آن دیدن می‌کنند. به خاطر دیدن مسجد جامع به این محله هم می‌آیند تا سری هم به حوزه علمیه حجتیه بزنند اما این مکان درحال نابودی است و حتی تابلو هم ندارد.
دالوند اظهار می‌کند: شاید باور نکنید ولی در طول روز بیش از500 نفرمراجعه‌کننده داریم اما از همه آنها به خاطر نبود امکانات رفاهی شرمنده ایم. نه آبسرد کنی نه محلی برای پذیرایی؛ هیچ چیز برای رفاه حال بازدید کنندگان در نحله درنظر گرفته نشده است وهمچنین هیچ یک از اماکن تاریخی این محل تابلوی یا علامتی برای شناساندن ندارند و گاه پیش آمده مسافران در کوچه پس کوچه‌ها گم شده‌اند.


مردم وبی اعتمادی به مسئولان

«عذرا نوبخت» یکی دیگر از ساکنان کوی محمدحسن خان است که دل پری از مسئولان دارد. با این‌که سنی از او می‌گذرد و آنطور که می‌گوید سوی چشمانش مثل قدیم نیست، اما تفاوت‌ها راخوب می‌بیند وخوب تشخیص می‌دهد. او به همشهری می‌گوید: در تعجبم از کار مسئولانی که خداوند این قدرت را در اختیارشان قرار داده و آن ها را به چنین جایگاهی رسانده اما از این فرصت برای خدمت‌رسانی به مردم استفاده نمی‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: مدام می‌گویند آمار طلاق و بیکاری و جرم زیاد شده است. خب اگر ظرفیت‌ها شناخته شود و برای استفاده وبهره برداری، روی آنها سرمایه‌گذاری شود شهر که هیچ، دنیا گلستان می‌شود.
این بانوی کهنسال بروجردی می‌افزاید:یک عمر با بچه‌های همین مردم با صفا وصمیمی در دبستان زندگی کرده‌ام ودرد همه آنها را با تمام وجودم درک می‌کنم. مردم این محل اکثرا یا کارگرهستند یا شغل آزاد دارند و زندگی شان در سطح بالایی نیست. اگر به همین مردم بها داده و از محله شان برای کار و اشتغال‌زایی و درآمد زایی بهره‌برداری شود، مطمئنا با دل وجان با مسئولان همکاری می‌کنند. این محله همچنان بکر ودست نخورده با همان شکل و ترکیب 100سال پیش مانده و همین موضوع، نقطه قوتی برای جذب گردشگران است.


وقتی مردم پای کار بیایند

این ساکن محله عنوان می‌کند: دیوارهای خشتی و کاهگلی با دالان‌های تاریک و درهای چوبی از جمله مکان‌هایی است که باید مرمت وباز‌سازی شوند، نه این‌که آنها را به حال خودشان رها کنیم تا به مخروبه تبدیل شوند. اگر کل دیوارهای کوچه پس کوچه‌ها را از میدان تا مسجد جامع یک دست رنگ ونشانه گذاری کنند یا با نقاشی گل وبوته تزئین کنند، محله مثل یک گوهر خواهد درخشید. اما ما متاسفانه عادت کرده ایم فقط خراب کنیم و ازبین ببریم نه این‌که بسازیم وآباد کنیم. این طرح اصلا هزینه هنگفتی ندارد.
نوبخت اظهار می‌کند: اگر بخواهیم درآمدزایی کنیم و جلوی خیلی از آسیب‌ها را بگیریم همین کوچه ومحله‌های قدیمی می‌توانند به رشد اقتصاد خانواده‌ها کمک کنند. 
اگر یکی از بناهای این محله در یک کشور دیگر بود باید برای دیدن ازآن مکان کلی هزینه می‌کردیم و پول بلیت می‌دادیم،؛ اما اینجا پراست از سرمایه وتاریخ وتمدن که ذره ذره و پیش چشم ما در حال از بین رفتن هستند و متاسفانه ما قدر آنها رانمی دانیم. 


مظلومیت مسجد جامع

یکی دیگر از ساکنان محله می‌گوید: مسجد حافظی ازمساجد قدیمی است که به دوران قاجار تعلق دارد. باور کنید تا در مسجد باز نشود و نمازگزاران به مسجد رفت وآمد نکنند هیچ کس نمی‌فهمد که این محل، مسجد جامع بروجرد، یکی از آثار تاریخی مهم شهر است. تمام اینها که می‌گویم درد هستند که باید مسئولان آن را درمان کنند. هیچ توقع اضافه‌ای نیست ؛ بلکه حفظ ونگهداری از این سرمایه‌های ملی وظیفه مسئولان به حساب می‌آید.

وی ادامه می‌دهد:مسئولان میدان محمد حسن‌خان را فراموش کرده و به حال واوضاع نامناسب آن نمی‌رسند. کلی بهانه تراشی هم می‌کنند. اما مسجد جامع چرا این وضعیت را دارد، خدا می‌داند. در یک کوچه تنگ ومخروبه اسیر شده و کسی به داد آن نمی‌رسد. یک سطل زباله در کوچه نیست ومردم زباله‌هایشان را کمی پایین تراز دیوار مسجد می‌ریزند و واقعا باعث شرمندگی است که زباله‌ها در کنار دیوار مسجد جامعی تاریخی و منحصر به فرد رها شود.
فرخی می‌گوید: مسجد تابلو ندارد واین ازعجایب است که مسجد تاریخی بروجرد بدون نام ونشان باشد. شاید کسی بخواهد به دیدن این مسجد بیاید، باید ازسر خیابان و از دور میدان جعفری پرسان پرسان بگردد تا به مسجد برسد. یعنی یک تابلو سر خیابان بگذارند خیلی هزینه می‌خواهد که مسئولان به آن اقدام نمی‌کنند وکم کاری می‌کنند؟

این ساکن محله بیان می‌کند: اگرنگاهی به شهرهای بزرگتر بیندازیم می‌فهمیم که آنها برای حفظ آثار تاریخی که دارند سرمایه‌گذاری می‌کنند و زحمت می‌کشند، اما ما راحت طلب شده ایم ودنبال این هستیم که از زیر کار در برویم ؛همین موضوع باعث شده از شهرهای کوچک اطراف هم عقب بمانیم.
وی می‌افزاید: با کمی هزینه و تغییرمی شود همه چیزرا درست کرد وهمین مسیرکوچه مسجد جامع را می‌شود با مشاغل سنتی پرکرد؛ فضای کافی هم در اختیار هست. متاسفانه ورودی یک در مسجد را زباله‌ها گرفته‌اند و در ورودی دیگر را زغال فروش ها. باید فکری برای این محدوده کرد.فرخی می‌گوید: یک طراحی ومهندسی زیبا می‌تواند بین این دو فاصله ایجاد کند، ولی چون مسئولان دلسوزی نداریم هیچ اتفاق خوب وخوشایندی نخواهد افتاد و اوضاع بدترهم خواهد شد.


 تابلوها بعد از تعمیر نصب می‌شوند

«علی ارکبان» رئیس اداره اوقاف شهرستان بروجرد در پاسخ به همشهری می‌گوید: از مردم فهیم وآگاه بروجرد که با دقت به مسائل ومشکلات نگاه می‌کنند سپاسگزارم.مسجد حافظی تا سال گذشته تابلو داشت وهرعابر و رهگذری که از آن مسیر رد می‌شد آن را می‌دید اما تابلو را برای تعمیر برداشته ایم که به زودی کار تعمیر آن به پایان می‌رسد و مجدد تابلوی آن را نصب خواهیم کرد.


حفظ و حراست از آثار تاریخی

رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان بروجرد در پاسخ به گلایه‌های مردم اهالی کوی محمد حسن خان به‌ویژه درخصوص بی‌توجهی به آثار و ابنیه تاریخی می‌گوید: تمام آثار و  ابنیه‌ای که متعلق به میراث فرهنگی باشد حفظ وحراست خواهند شد وسعی ما براین است که تمام این آثار را برای شناسایی به مردم معرفی کنیم.
«حجت الله یارمحمدی» در گفت‌وگو با همشهری می‌افزاید: نصب تمام تابلوهای مساجد به اداره اوقاف مربوط است وهرکدام که در این محله ومحدوده بدون تابلو هستند باید این اداره پاسخگو باشد. ما در خصوص مشکلات ومرمت وبازسازی مکان‌های تاریخی اقدام می‌کنیم که در حال حاضرهم این اتفاق افتاده ودر حال مرمت ونوسازی فضای داخلی مسجد جامع هستیم.
یارمحمدی بیان می‌کند: در مورد تابلوی مسجد باید بگویم که این مسجد تا چند وقت پیش تابلو داشت ولی چون عده‌ای روی تابلوی مسجد اعلامیه نصب می‌کردند مجبور شدیم تابلو را از آن مکان برداریم.