الهام مصدقی‌راد/ خبرنگار:
حدود 2 دهه قبل بود که کیوسک‌های مطبوعاتی به‌خصوص در ساعات ابتدایی روز، شاهد حضور مخاطبانی بودند که در مقابل‌شان توقف می‌کردند تا تیترهای مطبوعات را از نظر گذرانده و حتی چند روزنامه و مجله بخرند.
در گذر زمان و با افزایش دربرگیری اینترنت و برخورداری شهروندان از فضای مجازی اما همچنان مخاطبان قدیمی و علاقه‌مند روزنامه‌ها تیترها و صفحات اول نشریات چیده شده روی زمین را نگاه می‌کنند؛ این در حالی است که در چند روز اخیر اخباری درباره تغییر شکل و ساماندهی کیوسک‌های مطبوعاتی و به‌طور خاص درنظر گرفتن استندی برای عرضه مطبوعات به‌صورت عمودی و جمع‌آوری آنها از روی زمین منتشر شده که با بازخوردهای متفاوتی مواجه شده است.
در آخرین روزهای هفته قبل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری تهران که بارها طی سال‌های گذشته خبر از تصمیم برای ساماندهی کیوسک‌ها داده بود، بار دیگر از تغییری درخصوص این کیوسک‌ها خبر داد که منجر به تغییر در نوع چیدمان روزنامه‌ها می‌شود. «در طراحی جدید روزنامه‌ها به‌صورت عمودی روی میله‌هایی قرار می‌گیرند که تنها تیتر و لید آنها برای مخاطبان قابل نمایش خواهد بود.
به این ترتیب دیگر کیوسک‌های روزنامه نمی‌توانند از طریق گذاشتن تخته و سنگ موجب سد معبر در معابر عمومی شوند.» این توصیفی از کیوسک‌های جدید بود که جمعه گذشته از قول معاون هماهنگی امور مناطق شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران روی خروجی یکی از خبرگزاری‌ها قرار گرفت؛ توصیفی که معاون این شرکت در گفت‌وگو با همشهری آن را برداشت اشتباه رسانه‌ای خواند.
تغییری در فروش رخ می‌دهد؟
«اینجا پایتخت است. این ظاهر و وضعیت کیوسک‌ها مناسب آن نیست؛ باید فکری شود.» این را سعید مرادی می‌گوید که از 13سال قبل تاکنون در کیوسک مقابل بیمارستان بوعلی فعالیت می‌کند. مرادی به همشهری می‌گوید: «با گذاشتن این استندها تعداد بیشتری روزنامه می‌توان در معرض دید قرار داد. با این نوع استندها حتی اگر میزان خواندن و فروش روزنامه هم کم شود، باز هم اتفاقی در کار ما رخ نمی‌دهد. کار دکه‌ها با فروش سیگار می‌چرخد.»
این را برادران جبارزاده هم که حدود 20سال است در سه راه لویزان کیوسک مطبوعاتی دارند می‌گویند. «باید طرحش را دید، اگر جدای از بدنه کیوسک‌ها باشد، فایده‌ای ندارد. آن وقت شب‌ها باید آن را کجا گذاشت؟ داخل کیوسک‌ها هم که جا نیست و شب‌ها کیوسک‌دارها در آن می‌خوابند.» اما موضوعی که کیوسک داران قدیمی به آن اشاره می‌کنند این است که تا چند سال پیش و قبل از گسترش فضای مجازی فروش روزنامه‌ها بیشتر بود اما حالا روزنامه‌های پرفروش هم مثل قبل مشتری ندارند.
یاوری‌زاده یکی دیگر از کیوسک داران که از یک سال قبل در محدوده چهارراه پارک وی حضور دارد و عرض قابل توجه پیاده‌رو و نیز درخواست مخاطبانش به وی اجازه عرضه تعداد زیادی مجلات تخصصی را داده به همشهری می‌گوید: «سد معبر دلیل خوبی برای این تغییرات نیست اما کسی با دیدن لوگو و تیتر روزنامه یا ندیدنش برای خرید تصمیم نمی‌گیرد.» یاوری‌زاده هم که سابقه 13ساله کیوسک‌داری دارد، می‌گوید: «فروش اصلی کیوسک‌ها از سیگار است.» و البته در همان چند دقیقه که به صحبت با او گذشت 5نفر برای خرید سیگار خارجی مراجعه کردند، این به جز فروش چند نخ سیگار بود.
کارشناسان چه می‌گویند؟
علی گرانمایه‌پور، یکی از استادان حوزه ارتباطات معتقد است که اصل ساماندهی، کار پسندیده‌ای است و باید برای کیوسک‌های مطبوعاتی که به سوپرمارکت‌های کوچک تبدیل شده‌اند، فکری کرد؛ اگرچه قرارگرفتن روزنامه‌ها روی زمین و زیرباران چهره مناسبی ندارد. وی همچنین به همشهری می‌گوید: «در معرض دید قراردادن یا ندادن صفحه اول روزنامه‌ها تأثیری بر جذب مخاطب و روزنامه‌خوان‌کردن مردم ندارد.
فضای رسانه‌های دیجیتال در حال گسترش است. می‌توان به جای تغییر در کیوسک‌ها به نیاز مخاطبان و عرضه محصولات جدید و مرتبط با فضای فرهنگی و رسانه‌ای اندیشید و از تجربه دیگر کشورها نیز بهره‌مند شد.» این استاد ارتباطات این را هم می‌گوید که انتشار صفحه اول روزنامه‌ها در ساعات پایانی شب یا ابتدای صبح در فضای مجازی، نیاز به دیدن روزنامه در کیوسک‌ها را کم کرده و شاید به‌زودی عصر نمایش عمومی مطبوعات چاپی در معابر و کیوسک‌ها تمام شود.
تغییر در نوع چیدمان روزنامه‌ها در کیوسک‌های مطبوعاتی شاید در ابتدا موضوع کوچکی به‌نظر برسد اما همین موضوعات کوچک در میان گستره فعالیت‌ها و اقدامات در حوزه شهر، تأثیرات اجتماعی و فرهنگی به‌دنبال خواهد داشت. محمود محکی، استاد ارتباطات نیز معتقد است که مدیریت شهری باید ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی را به‌صورت جدی درنظر گرفته و برای هر اقدام کوچکی نیز ازاین مسئله مهم غافل نشود؛ زیرا بدون بررسی اینها روح شهر لطمه می‌خورد. وی به همشهری می‌گوید: «عرضه روزنامه در کیوسک‌ها و قرارگرفتن آنها در بخش‌هایی از خیابان همان روح زندگی در شهر و پیاده‌روست؛ شبیه همان بوی غذای رستوران‌ها و کافه‌ها.»
برای احترام به مطبوعات
«نمایش عمودی روزنامه‌ها به جای قراردادن آنها روی زمین، امکان خواندن نیم صفحه اول آنها را به مخاطبان می‌دهد؛ همان بخشی که هم‌اکنون نیز امکان خواندن آن در وضعیت فعلی فراهم است. فقط در این سازه از بدنه کیوسک‌ها برای عرضه روزنامه در حالت عمودی استفاده شده است.»
این مهم‌ترین بخش از صحبت‌های بهنام یزدانی، معاون هماهنگی امور مناطق شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری تهران در گفت‌وگو با همشهری است. وی با اشاره به اینکه وضعیت کنونی عرضه روزنامه به‌عنوان محصولی فرهنگی و قراردادن شیشه و سنگ و آجر روی آن برای جلوگیری از به هم ریخته‌شدن در شأن مطبوعات نیست، می‌گوید: «تصمیم برای ساماندهی تصمیمی کارشناسی است و طراحی جدید کیوسک‌ها جزو تکالیف ما در برنامه 5ساله دوم شهرداری تهران است که برای پیاده کردن آن از متخصصان دانشگاهی نظر خواستیم.» وی البته این راهم می‌گوید که «این طرح نهایی نیست و به‌طور حتم با صاحب‌نظران، اتحادیه، کیوسک‌داران قدیمی و... نیز جلسات تخصصی برگزار خواهد شد.» به گفته وی پیش از این نیز اتحادیه کیوسک‌داران استندهایی در اختیار کیوسک‌ها قرار می‌داد اما استندهای طراحی شده جدید روی بدنه کیوسک قرار دارد.
شکایت‌های مردمی از مسدود شدن برخی معابر و پیاده‌روها نیز ظاهرا یکی از دلایل تصمیم برای این تغییر است. به گفته وی، شاید در خیابان عریض ولیعصر این مشکل به‌وجود نیاید اما قرارگرفتن نشریات روی پیاده‌روی معابر باریک در مناطقی مانند 9و 10مشکلات بسیاری برای شهروندان ایجاد کرده است.
این همان نکته‌ای است که گرانمایه‌پور هم مورد اشاره قرار داده و جانمایی نامناسب کیوسک‌های مطبوعاتی را از مشکلات موجود در شهر تهران می‌داند که نیازمند بازنگری است. یزدانی البته این را هم می‌گوید که «ما با کیوسک‌داری برخورد نکرده‌ایم و درصورت تصویب نهایی این طرح اجازه قراردادن روزنامه‌ها و مجلات در پیاده‌رو یا دیوار روبه‌روی کیوسک را به‌طور کامل از آنها نخواهیم گرفت.»
استقبال از نظرات کارشناسان
امین عارف‌نیا، رئیس مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران درباره طرح مرتبط با کیوسک‌ها به همشهری گفت: «شهرداری تهران قطعا از هرگونه اقدامی که بتواند به در دسترس‌بودن مطبوعات کمک کرده و شهروندان را در انتخاب نشریات مورد علاقه یاری رساند، استقبال می‌کند.» به گفته وی، آنچه تا امروز نیز در این‌باره مطرح شده صرفا یک پیشنهاد بوده است.
وی در ادامه تأکید کرد: «در شهرداری تهران از نظرات کارشناسان و اساتید فن استقبال و استفاده می‌کنیم و هرگونه نظری در این ارتباط نیز مورد توجه شهرداری خواهد بود.» عارف نیا تأکید کرد: روندی اتخاذ خواهد شد تا دسترسی شهروندان به مطبوعات و نشریات در کیوسک‌ها تسهیل شود.
