سال کانون‌های تبلیغات

معراج قنبری

پس از اشغال ایران در شهریور۱۳۲۰، سال‌های بلاتکلیفی و آشوب آغاز شد. اقتصاد ایران رونق قابل توجهی نداشت و شرایط سیاسی و اجتماعی کشور، اجازه تولید و پیشرفت به حوزه‌های مختلف را نمی‌داد. مسائل مرتبط با اقتصاد، ازجمله تبلیغات و طراحی گرافیک نیز جایگاه عمده و مشخصی نداشتند. این شرایطِ دگرگون‌شده‌ تا سال‌های پس از جنگ دوم جهانی ادامه داشت. نیمه‌دوم دهه ۱۳۲۰، روزگار واردات و رواج کالاهای خارجی در ایران بود. در این دوره رفته‌رفته با آرام‌ترشدن شرایط کشور، فضا برای نمایان‌شدن جنبه‌های مختلف تبلیغات بازتر شد. تا پیش از این دهه، «کانون آگهی زیبا» توسط حمزه صمیمی نعمتی، به‌عنوان نخستین مؤسسه تبلیغاتی در ایران، شروع به فعالیت کرده بود.
سال‌های میانی دهه۱۳۲۰ بود که تبلیغات تجاری، به‌طور جدی در ایران آغاز شد. پا گرفتن کانون‌های تبلیغاتی در این دهه سرعت قابل توجهی داشت. در فاصله سال‌های۱۳۲۴ تا ۱۳۳۰ بیش از 15 مؤسسه تبلیغاتی در ایران تاسیس شد که در این میان سهم سال۱۳۲۷ ،۶  مؤسسه بود.
اسحاق فنزی، نماینده یک خبرگزاری آمریکایی در ایران بود. او آژانس تبلیغاتی فنزی را در سال ۱۳۲۴ تاسیس کرد. این مؤسسه بیشتر برای اعلان در رادیو و سینما فعالیت می‌کرد. در همین سال مؤسسه تبلیغاتی مترو، توسط رضا یوسفی راه‌اندازی شد. فیلم‌های کوتاه نیم‌دقیقه‌ای و یک‌دقیقه‌ای از نوآوری‌های این مؤسسه برای نخستین بار بود. کانون آگهی خورشید (علی آل‌آقا، ۱۳۲۴)، کانون آگهی غرب (مجید شیروانی، ۱۳۲۵)، کانون آگهی مودت (حسین قریشی، ۱۳۲۵)، کانون آگهی ستاره (۱۳۲۸) و مؤسسه‌ماه (دهه ۱۳۲۰) برخی دیگر از مؤسسه‌های تبلیغاتی تاسیس شده در این دهه بودند. مؤسسه وِگا، در سال ۱۳۲۸ توسط حسین پریسای تاسیس شد. او معتقد بود که مطبوعات و نشریه‌ها در ایران بستر مناسبی برای معرفی و تبلیغ محصولات مختلف هستند.
کانون‌های آگهی «مینیاتور»، «نوین»، «پیک»، «سینا»، «خروس» و «مصور»، 6 مؤسسه تاسیس شده در سال ۱۳۲۷بودند. سازمان سینا توسط جواد پریسای تاسیس شد و در عمر فعالیت خود مشاور روابط عمومی، بازاریابی و تبلیغات صدها تولیدکننده و عرضه‌کننده کالا در بخش خصوصی و دولتی بود.
معرفی و توصیف ۵کانون دیگر سال۱۳۲۷ را از زبان محسن میرزایی در کتاب «۲۳۰سال تبلیغات بازرگانی در مطبوعات فارسی زبان» بخوانید: 
کانون‌ آگهی مینیاتور: «در خیابان لاله‌زار، سردر گراند هتل، تابلوی مدوری آویزان بود که در دایره‌های کوچک آن هنرهای رسام شرح داده می‌شد. ابوالفتح رسام عرب‌زاده، یکی از هنرمندان ایرانی بود که در فن نقاشی و قالی‌بافی و مینیاتور استاد بود. در سال ۱۳۳۸، رسام مدت۱۰ سال بود که به‌کار تبلیغات می‌پرداخت و در جراید و مجله‌ها و سینماها و رادیو فعالیت می‌کرد».
کانون‌ آگهی نوین: «ابوالقاسم رحیمی مدیر کانون آگهی نوین بود. او را باید از پایه‌گذاران سیستم جدید تبلیغاتی در ایران دانست. وی با اکثر روزنامه‌ها و مجله‌های تهران، همکاری نزدیک داشت و برنده آگهی‌های تجاری رادیو ایران می‌شد».
کانون‌ آگهی پیک: «مرتضی ژاله، مدیر مؤسسه پیک، زمانی که به تاسیس یک کانون تبلیغاتی اقدام کرد، هیچ‌گاه فکر نمی‌کرد روزی کانون او یکی از زبده‌ترین کانون‌های آگهی ایران شود. این مؤسسه در محافل اقتصادی و بازرگانی کشور، اعتبار و نفوذ شایانی داشت».
کانون‌ آگهی خروس: «این مؤسسه در سال۱۳۲۷ به مدیریت ناصر ملکی مقدم تشکیل شد. مؤسسه خروس همیشه سعی می‌کرد اعلانات و تبلیغات تجارتی را به طریق نو و ابتکاری انجام دهد. این مؤسسه در کارهای تبلیغاتی از سرویس منظم آمارگیری استفاده می‌کرد. ملکی با سوابق ممتد مطبوعاتی خود توانسته بود گام‌های مؤثری در راه پیشرفت امور تبلیغاتی در ایران بردارد».
کانون‌ آگهی مصور: «برای بازرگانان و کسانی که به عناوین مختلف با آگهی و کانون‌های تبلیغاتی سروکار دارند، معرفی کانون مصور، یک موضوع کاملا روشن است؛ چه مدیر و مؤسس کانون آگهی مصور با 10 سال سابقه خدمات درخشان در امور مختلف تبلیغاتی به اندازه کافی امتحان درستی و لیاقت و کاردانی خود را ثابت کرده بود».
کشور ما از میانه‌های دهه۱۳۳۰، به‌سوی تولید داخلی روی آورد. سرمایه‌داران ایرانی با استفاده از شرایط مساعدی که پیش آمده بود؛ به سرمایه‌گذاری در امور تولیدی توجه می‌کردند. در این دهه رفته‌رفته تعداد، جایگاه و تأثیر مؤسسه‌های تبلیغاتی دوچندان شد.