یک ماه از ابلاغیه شهردار تهران برای منع به‌کارگیری کودکان زباله‌گرد می‌گذرد و نیاز کنونی، همکاری شهروندان است
معرفی متخلفان؛ بزرگ‌ترین کمک به کودکان زباله‌گرد
درصورت مشاهده به‌کارگیری افراد زیر ۱۵سال در جمع‌آوری زباله‌های خشک محله‌تان، بهترین کار تماس با ۱۳۷ است
محمد جباری_خبرنگار
55درصد کودکان کار و خیابان ایرانی نیستند و این رقم برای تهران به 80درصد هم می‌رسد. در میانشان هستند کودکانی که فشار پنجه فقر آنان را به خیابان کشانده اما آمار و ارقام نهادهای مسئول حکایت دیگری دارد. تعداد کودکان خیابان که از سوی گروه‌ها و باندهای اخاذی آموزش دیده‌اند، بسیار بیشتر است؛ کودکانی که در هر سن و سالی و با هر شکل و شمایلی در مسیر شهروندان سبز می‌شوند تا با استفاده از شیوه‌های گوناگونی که آموزش دیده‌اند، ترحم بخرند و شهروندان را به پرداخت مبلغی مجبور کنند؛ روش‌هایی که حد و مرز ندارد و تا پابوسی مسافران مترو هم پیش می‌رود. هرچه هست، اما قصه پرغصه کودکان کار، داستان کهنه‌ای است فراتر از زخم فقر و محرومیت. رفتار شهروندان با این پدیده می‌تواند داستان باندهای هدایت‌شده سوءاستفاده از کودکان را به صفحات آخر خود برساند.
یک ماه از ابلاغیه شهردار تهران برای منع به‌کارگیری کودکان زباله‌گرد می‌گذرد و حالا نیاز مبرم این روزها همکاری شهروندان است؛ همکاری‌هایی که با آموزش‌های شهروندی می‌تواند سمت و سو بگیرد و برخورد شهروندان با این پدیده را به مسیر درستی هدایت کند. به‌نظر می‌رسد پویش چهار‌راه کودک که از سوی معاونت فرهنگی و امور‌اجتماعی شهرداری تهران تدارک دیده شده، می‌تواند در این زمینه کارساز باشد.
برخورد با به‌کارگیرندگان کودکان کار و خیابان
مدیرکل آموزش‌های شهروندی شهرداری تهران با اشاره به اثرگذاری آموزش‌های شهروندی معتقد است که برخورد با سوءاستفاده‌کنندگان، بهترین کمک به کودکان کار و خیابان است.
مجتبی دانشور در این باره به همشهری گفت: «آموزش‌های لازم از طریق اکران‌های شهری همزمان با روز جهانی کودکان کار به شهروندان ارائه شده و همچنان ادامه خواهد داشت. درواقع هدف مجموعه معاونت اجتماعی شهرداری تهران برخورد یا مواجهه با کودکان کار نیست، بلکه برخورد با عوامل سودجو و سوءاستفاده‌کننده از کودکان کار در اولویت قرار دارد؛ چراکه بچه‌ها به‌عنوان ابزار و وسیله کسب درآمد در اختیار این افراد هستند و آنها با شیوه‌های مختلف کودکان را مجبور به کارهایی می‌کنند؛ کارهایی که یا شامل کارهای سخت و یا روش‌های دور از شأن کودکان است و به شخصیت این بچه‌ها صدمه می‌زند؛ درست مثل فیلمی که اخیرا از مترو در فضای مجازی منتشر شد. یا حتی کودکانی که سرچهارراه‌ها به‌دنبال جلب ترحم شهروندان هستند.»
دانشور به زباله‌گردی اشاره و تصریح کرد: «کودکان در این روش به بدترین شکل ممکن مورد سوءاستفاده سودجویان قرار می‌گیرند. ازاین‌رو، شهرداری تهران با بخشنامه‌ای که به‌تازگی ابلاغ کرده، به‌دنبال بستن راه سوءاستفاده‌کنندگان از بچه‌هاست.»
مدیرکل آموزش‌های شهروندی شهرداری تهران توصیه‌ای هم برای شهروندان تهرانی دارد. او در این‌باره گفت: «شهروندان هنگام برخورد با کودکان کار و خیابان با سامانه137یا شماره123 اورژانس اجتماعی تماس بگیرند و موارد را به سازمان‌های ذیربط اطلاع دهند تا برخورد متناسب با این پدیده صورت بگیرد.»
دانشور خاطرنشان کرد: «برنامه‌های آموزشی و سیاستگذاری‌ها به‌طور کلی برعهده سازمان رفاه اجتماعی شهرداری تهران است و برنامه‌ها در این سازمان تبیین می‌شود و اداره کل آموزش‌های شهروندی آموزش‌های لازم را از طریق اکران‌های شهری به شهروندان منتقل می‌کند. ضمن اینکه آموزش‌هایی هم در شبکه‌ای که در راستای سرای محلات و خانه‌های آموزش شهروندی تعریف شده، ارزیابی می‌شود.»
زباله‌گردی کودکان، خط قرمز شهرداری است
محمدرضا جوادی‌یگانه، معاون فرهنگی و امور اجتماعی شهرداری تهران
زباله‌گردی کودکان ازجمله سخت‌ترین و کثیف‌ترین نوع کار کودک و نخستین نقطه ورود ما جلوگیری از این شکل کار کودک است. ازاین‌رو، در گام نخست، هدف منع کار زباله‌گردی کودک توسط مدیریت شهری است، چراکه کودک می‌تواند در محیطی سالم‌تر و بهتر از گودهای زباله‌گردی کار کند تا به معیشت او نیز آسیبی نرسد. درواقع، خط قرمز شهرداری تهران استفاده سیستماتیک از کودک در زباله‌گردی است. هرگونه برخورد با کودکان کار، چه از سوی پیمانکاران و چه از سوی مدیران شهری مرتبط نباید صورت گیرد و متخلفان و سوءاستفاده‌کنندگان از این کودکان برخورد خواهد شد. از مردم نیز خواسته شده که ضمن مشاهده استفاده از این کودکان در سطح شهر مراتب را اعلام کنند. از سوی دیگر، ما پیمانکاران را جزئی از این فرایند می‌دانیم و معتقدیم همانطور که پیمانکاران هم به ضرورت این موضوع پی برده و از جنبه انسانی و مسئولیت اجتماعی خود فارغ از اینکه در قراردادهای خود مکلف به عدم‌استفاده‌از کودکان هستند، با طرح همراهی کرده و به« به‌کار‌نگرفتن کودکان در فرایند زباله‌گردی» پایبند خواهند بود. همچنین ما برای حمایت از کودکان زباله‌گرد در مسیر اجرای بخشنامه شهردار برنامه‌های جدی را در دستور کار داریم و سرنوشت کودکان زباله‌گرد در این فرایند برای ما اهمیت زیادی دارد. از همین‌رو، در معاونت اجتماعی برنامه‌های مدونی جهت حمایت از آنها و کاهش آسیب‌های ناشی از این پدیده برای کودکان پیش‌بینی کرده‌ایم که با مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد و پژوهشگران این حوزه،آنها را نهایی و اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.
4هزارکودک زباله گرد در تهران
به‌کارگیری غیرقانونی کودکان برای جمع‌آوری زباله فقط مختص تهران و شهرهای ایران نیست. حتی در برخی از کشورهای اروپایی نیز چنین پدیده‌ای وجود دارد و برخی از شرکت‌های مرتبط با حوزه پسماند کودکان فقیر یا مهاجر را برای جمع‌آوری و جداسازی زباله‌ها با دستمزدهای بسیار پایین به‌کار می‌گیرند. با وجود این، بررسی‌های یونسکو نشان می‌دهد که پدیده زباله‌گردی کودکان کار در کشورهای در حال توسعه و برخی از کشورهای آفریقایی و جنوب شرق آسیا رواج بیشتری نسبت به کشورهای توسعه‌‌یافته دارد. در میان کشورها اما استرالیا برنامه‌ای جدی را با توجه به افزایش میزان تولید زباله‌هایش برای عدم فعالیت کودکان کار زباله‌گرد به اجرا درآورده است. جالب اینجاست که در بخشنامه دولتی استرالیا که شامل 25ماده اصلی است، در ماده نخست تلاش برای بهبود تفکیک زباله از مبدأ اولویت بر بقیه کارهاست. کاهش میزان تولید پسماندهای الکترونیکی، گنجاندن درست تولید کمپوست و مزرعه‌های زیست‌محیطی، شناسایی افراد سودجو که کودکان را به‌کار می‌گیرند توسط مردم و از سطح محله‌ها و تولید محتوا و انیمیشن‌های کاهش مصرف مواد پلاستیکی از جمله بندهای دیگر این بخشنامه به‌حساب می‌آید. از حدود یک‌ماه پیش نیز در تهران برنامه جدی برای منع به‌کارگیری کودکان زباله‌گرد با ابلاغیه شهردار تهران، جدی‌تر از همیشه در دستور کار قرار گرفته است. بر همین اساس بد نیست نگاهی به وضعیت تهران از نظر پدیده کودکان زباله‌گرد بیندازیم.
4هزارکودک
زباله‌گرد در تهران فعالیت می‌کنند
عمده کودکان زباله‌گرد
ایرانی نیستند
اغلب کودکان زباله‌گرد در گودهای خارج از تهران زندگی می‌کنند
کودکان زباله‌گرد اغلب تا ساعت 12 تا 2بامداد کار می‌کنند
پیمانکاران مربوط به جمع‌آوری زباله‌های خشک حق استفاده از اتباع و کودکان کمتر از ۱۵سال را ندارند
درصورت مشاهده کودکان زباله گرد باید با ۱۳۷ تماس گرفت