موفقیت دانش‌آموز مازندرانی در حذف شکار از متون درسی
وزارت آموزش و پرورش با درخواست دانش‌آموز 16ساله برای تغییر متون درسی برپایه حفظ محیط‌زیست موافقت کرد
زهرا رفیعی- خبر‌نگار
دانش‌آموز 16ساله مازندرانی، وقتی به کلمه «شکار پرندگان مهاجر» در تعریف آب‌بندان رسید، موضوع را برنتافت و برای تغییر آن در کتاب درسی، به سراغ سازمان حفاظت محیط‌زیست رفت.
«... آب‌بندان‌ها با ذخیره آب و تغذیه سفره‌های زیرزمینی، در دوره گرم برای فعالیت‌های کشاورزی و دامداری، صید و همچنین در فصل سرد برای شکار پرندگان مهاجر مورد استفاده قرار می‌گیرند.» این جملات که در کتاب درسی جغرافیای استانی (مازندران) منتشر شده است، باعث شد که نوا سلیمانی، نوجوان دوستدار محیط‌زیست ساکن آمل، برای یک تغییر محیط‌زیستی دست به‌کار شود.
نوا سلیمانی در گفت‌وگو با همشهری درباره این تصمیم گفت: «استانی که من در آن زندگی می‌کنم سرشار از زیبایی است و پدیده‌ها و گونه‌های جانوری و گیاهی زیادی دارد که در معرض انقراض هستند. بسیار جای تأسف است که گونه‌های گیاهی شمشاد، سرخ‌دار و گونه‌های جانوری مانند مرال و خرس سیاه در این استان در معرض انقراض هستند. براساس آمارهایی که در مورد ایران و مازندران منتشر می‌شود سالانه بیش از یک‌میلیون پرنده مهاجر در تالاب‌های شمال شکار شده است. این آمار از نظر من بسیار ناراحت‌کننده است. کشوری که این همه زیبایی برای معرفی کردن به دنیا دارد، عملا به‌عنوان جایی شناخته شده است که بیشترین شکار پرنده مهاجر در آن ثبت می‌شود.»
او با اشاره به اصل 50قانون اساسی که حفاظت از محیط‌زیست را وظیفه همگانی می‌داند گفت: «جمله‌ای که در کتاب درسی منتشر شده است، نقض همه قوانین حفاظت از محیط‌زیست است. مهم‌تر اینکه این جمله توسط آموزش و پرورش مازندران نوشته و تأیید شده بود. من نیز با کمک انجمن دوستداران دماوند‌کوه این ماجرا را در اداره کل حفاظت محیط‌زیست مازندران مطرح کردم و آنها برای تغییر کتاب درسی قول همکاری دادند.»
این دانش‌آموز 16ساله، ازمسئولین محیط‌زیست خواست تا با همکاری آموزش و پرورش جمله «آب‌بندان‌ها در فصل سرد برای شکار پرندگان مهاجر مورد استفاده قرار می‌گیرد» را با جمله‌ای مثل «در فصل سرد آب‌بندان‌ها فرصتی برای پرنده‌نگری ایجاد می‌کند و مامنی امن برای زمستان گذرانی پرندگان مهاجر است» تغییر دهد.
نوا سلیمانی گفت: «از آموزش و پرورش می‌خواهم که فرصت آموزش درباره محیط‌زیست را برای دانش‌آموزان همه پایه‌ها فراهم کند. وقتی آموزش و حفاظت از محیط‌زیست از کودکی شروع شود، تأثیر بیشتر و بهتری دارد.»
کتاب تازه تالیف
محمد میرزایی، رئیس انجمن معلمان جغرافی ایران در گفت‌وگو با همشهری اعلام کرد:«کتاب انسان و محیط‌زیست حاصل تلاش‌های گروه جغرافیای دفتر تالیف و برنامه‌ریزی است که در سال تحصیلی 97برای همه دانش‌آموزان سال یازدهم دوره متوسطه دوم درنظر گرفته شده است. در این کتاب تلاش شده است، مفاهیم اصلی محیط‌زیست شامل آب، خاک، هوا، انرژی، زباله و گردشگری مورد توجه بیشتر قرار گیرد. در این کتاب نقش دانش‌آموزان در فراگیری و انتقال مطالب مورد تأکید قرار گرفته است. به‌طوری که برخلاف دیگر مطالب درسی، نقش دانش‌آموز در بیان تجربه‌ها و انتقال مفاهیم بیشتر مشهود است. اما ساختار تالیف کتاب به‌گونه‌ای است که نقش دانش‌آموز در آن کم‌رنگ است. در واقع بیشتر معلم و کارشناس محور است تا دانش‌آموز محور.»
وی تأکید کرد: «در کتاب‌های درسی استان که اخیرا در سال تحصیلی 98مورد بازنگری همکاران در استان‌ها قرار گرفته از مشارکت معلمان و کارشناسان استفاده شده است. بنابراین اگر دانش‌آموزی طرح و پیشنهادی داشته باشد می‌تواند از طریق معلم یا گروه آموزشی به همکاران دفتر تالیف در استان‌ها انتقال دهد. امسال در بازنگری کتاب استان‌شناسی تهران همین رویه را در پیش گرفتیم و نظرات دانش‌آموزان را در کلاس درس طی سال‌ها اخذ و در بازنگری این کتاب در برخی از موارد اعمال کردیم.»
تغییر ادبیات آموزش محیط‌زیست
حسینعلی ابراهمی کارنامی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مازندران در گفت‌وگو با همشهری با ابراز خوشحالی از علاقه‌مندی نسل جدید به حفاظت از محیط‌زیست گفت: «کتاب‌های مربوط به محیط‌زیست به‌تازگی جزو دروس دانش‌آموزان شده و به لحاظ فنی نیاز به چکش‌کاری دارد. موضوع درخواست دانش‌آموز مازندرانی نیز با آموزش‌وپرورش در میان گذاشته شد و آنها برای تغییر رویکرد ابراز علاقه کردند.» وی با تأکید بر اینکه ادبیات کتب آموزشی باید به سمت حفاظت از محیط‌زیست برود، گفت: «نوشته آن کتاب درسی اساسا اشتباه نیست؛ تالاب‌ها از دیرباز محل صید و شکار بوده و مردم به‌صورت دست‌ساز آب‌بند درست می‌کنند. اما ادبیات این حوزه باید به سمت حفاظت برود. مردم نباید به‌راحتی از کنار مسائل زیست‌محیطی عبور کنند و ما نیز پیشنهادهای آنها را با آغوش باز می‌پذیریم.» کارنامی با اشاره به لزوم جایگزینی روش‌های بهتر برای بهره‌مندی از طبیعت به‌جای شکار با تفنگ گفت: «دیگر نه طبیعت ایران ظرفیت برداشت بی‌رویه دارد و نه فرهنگ حاکم، شکار را امری پذیرفتنی می‌داند. اگر 10سال قبل در مورد ممنوعیت شکار حرف می‌زدید افراد کمی با شما همراهی می‌کردند اما اکنون قاطبه مردم نسبت به شکار و صید واکنش منفی نشان می‌دهند. مطالبه‌گری مردم باعث خرسندی است. آب‌بندان‌ها نیز به‌جای صید می‌تواند پایگاه طبیعت‌گردی شود تا هم به اقتصاد مردم و هم به اشتغال پایدار کمک کند. راه‌اندازی سازوکارهای پرنده‌نگری و گردشگری در حال انجام است و زمینه‌های آن نیز در استان مازندران فراهم شده است.»
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مازندران درخصوص اقدام دانش‌آموز مازندرانی برای تغییر متون درسی بر پایه حفظ محیط‌زیست گفت: «ما نیز دنبال تغییر ادبیات آموزشی هستیم که به سمت حفاظت از محیط‌زیست حرکت کند و این دانش‌آموز نوید داد که نسل فعلی به محیط‌زیست حساس است. واقعیت این است که نسل ما و گذشته به محیط‌زیست چندان خدمت نکرد. تصمیمات عجولانه باعث تخریب سرمایه‌های خدادادی شد و حال محیط‌زیست خوب نیست. شکار در دنیا عمل نکوهیده‌ای به‌شمار می‌آید و خوشبختانه نسل آینده به این واقف است و مطالبه می‌کند.»
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران گفت: «هم‌اکنون بیش از 800تالاب و آب‌بندان در استان مازندران وجود دارد ولی 30 الی 40تالاب و آب‌بند حساس هستند و مأمن زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجرند که برای سرشماری حیات‌وحش از آنها استفاده می‌شود.»
نوا سلیمانی: براساس آمارهایی که در مورد ایران و مازندران منتشر می‌شود سالانه بیش از یک‌میلیون پرنده مهاجر در تالاب‌های شمال شکار می‌شود. کشوری که این همه زیبایی دارد، به‌عنوان جایی شناخته می‌شود که بیشترین شکار پرنده مهاجر در آن ثبت می‌شود.
