اردوگاهی برای زنان فراموش‌شده

بودریار تروریسم را خلئی اجتماعی- فرهنگی در عصر مدرن می‌داند که جوامع بشری هنوز هم آن را نفهمیده و در تلاش برای انکار و نادیده‌گرفتن آن هستند؛ رویکردی شبیه به پاک‌کردن صورت‌مسئله. هنوز 2سال از سقوط تمام سرزمین‌های گروهی به نام داعش نگذشته که جهان و رسانه‌های بزرگ تقریبا این مسئله را به کلی فراموش کرده‌اند و بحران‌های جدیدتر سیاسی، نظامی و اقتصادی جای آن را در صدر اخبار پر کرده است. اما آیا تروریسم داعش و حواشی مرتبط با آن واقعا تمام‌شده است؟ پاسخ منفی است؛ چرا‌که تمام بحران‌های اجتماعی-اقتصادی که داعش را به‌وجود آورد، همچون میراثی سیاه برای جامعه انسانی همچنان ادامه دارد. یکی از مهم‌ترین نشانه‌های این واقعیت، وضعیت خانواده‌های نیروهای داعش است؛ زنان و کودکانی از سرتاسر دنیا که هیچ کشوری حاضر به پذیرفتن آنها نیست. اردوگاه الهول در شمال سوریه اکنون به بزرگ‌ترین مرکز چنین خانواده‌هایی تبدیل شده که جهان مایل است آنها را فراموش کند؛ زنان و کودکانی که با گذشت 2سال از سقوط داعش، هنوز سرنوشتشان مشخص نیست.

الهول؛ از جنگ دوم خلیج‌فارس تا بحران داعش
این روزها اردوگاه الهول را به‌دلیل حضور خانواده‌های باقیمانده از نیروهای داعش در آن می‌شناسند؛ اما سابقه این اردوگاه طولانی‌تر از ظهور داعش است و به جنگ دوم خلیج‌فارس میان عراق و آمریکا بازمی‌گردد. در سال‌1991 نمایندگی سازمان ملل در خاورمیانه با هماهنگی دولت سوریه اردوگاه الهول را برای میزبانی از آوارگان عراقی ساخت که به‌دلیل حملات هوایی ائتلاف از بخش‌های قابل‌توجهی از عراق به سوی سوریه فرار کرده بودند. این اردوگاه در تپه‌های مشرف به روستای الهول در نزدیکی استان حسکه در شمال سوریه تاسیس شده است.
در نتیجه جنگ‌ها و ناامنی‌های متعدد عراق از دهه‌90 تا زمان سقوط صدام و حتی بعد از آن، تعداد قابل توجهی از آوارگان جنگی این کشور راهی الهول شدند. اگرچه میهمانان الهول صرفا عراقی نبودند و بعد از مدتی، با تصمیم سازمان ملل بخشی از پناهجویان فلسطینی بی‌مکان نیز در این اردوگاه مستقر شدند. بر این اساس و به گزارش یونیسف، تا پیش از آغاز موج جدید بحران‌های منطقه در سال‌2011، بیش از 15هزار پناهجو در اردوگاه الهول سوریه زندگی می‌کردند. جنگ داخلی سوریه بخش دیگری از تاریخ اردوگاه الهول را شکل داد؛ چرا‌که به فاصله کوتاهی بعد از آغاز جنگ، این اردوگاه و روستای نزدیک به آن به‌دلیل موقعیت استراتژیکشان به تصرف نیروهای تندرویی درآمد که کمی بعد با داعش بیعت کردند؛ به این ترتیب یکی از مهم‌ترین مراکز سازمان ملل برای اسکان پناهجویان در شمال سوریه تا سال‌2015 به مقر داعش در نزدیکی حسکه تبدیل شد؛ مقری که 4سال بعد به‌دست نیروهای دمکراتیک سوریه و با حمایت مستقیم ائتلاف آمریکا از سیطره داعش درآمد. به گفته دیده‌بان حقوق بشر سوریه، در پی سقوط کامل مناطق تحت سیطره داعش در سوریه و عراق، بیش از 37هزار نفر به اردوگاه الهول فرار کرده‌اند؛ زنان و کودکانی که در حقیقت خانواده‌های نزدیک به 3500تروریست داعشی را تشکیل می‌دهند.

وضعیت سخت اردوگاه و بلاتکلیفی آوارگان
چند‌ماه قبل بود که پرونده شمیم بیگوم، مشهور به عروس داعش، نام اردوگاه الهول را بر سر زبان‌ها انداخت؛ دختری انگلیسی که در سال‌2015 راهی سوریه شده بود و حالا برای نجات خود و کودکانش از شرایط سخت الهول خواهان بازگشت به کشورش بود؛ اگرچه دولت انگلیس با این درخواست موافقت نکرد. طی ماه‌های گذشته رسانه‌های معدودی در سطح جهانی و منطقه‌ای موفق به ورود به الهول و تهیه گزارش از شرایط داخلی این اردوگاه شده‌اند؛ گزارش‌هایی که همگی گویای وضعیت اسفبار ساکنان این اردوگاه است. از سوی دیگر، صلیب سرخ جهانی نیز‌ ماه قبل در گزارشی جداگانه با اشاره به شرایط داخلی الهول نوشت: وضعیت کودکان در این اردوگاه «فاجعه‌بار» است.
این در حالی است که با توجه به موضع کشورهایی که این زنان و کودکان قانونا شهروندان آنها به شمار می‌روند (عمدتا کشورهای غربی)، هیچ چشم‌اندازی برای حل این بحران، دست‌کم در آینده نزدیک وجود ندارد. عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رأی‌الیوم پیش از این در مقاله‌ای نوشت: دولتمردان اروپایی و آمریکایی که تا پیش از سال‌2015 در کمال ناباوری افکار عمومی تمام موانع را از سر راه نیروهای جهادی برای ورود به سوریه و عراق حذف می‌کردند، اکنون حتی حاضر به پذیرش شهروندان خود هم نیستند؛ شهروندانی که در حقیقت هدایای غرب برای خاورمیانه بودند!  به‌نظر می‌رسد جهان و رسانه‌های بزرگ آن تمایل چندانی به حل معمای اخلاقی زنان و کودکان باقیمانده از داعش ندارند، اما بدون شک، چشم‌پوشی از بحران به‌معنای حل آن نیست؛ بحرانی که دیر یا زود باز هم در شکل و قالبی جدید خود را به جهانیان یادآوری خواهد کرد.