سلامت
فراز و نشیب‌های طب سنتی در قزوین
همشهری از حاشیه‌های یک شیوه درمانی پرطرفدار گزارش می‌دهد
سمیه بابایی| قزوین - خبرنگار:
طب سنتی نکات مثبت فراوانی دارد، از جمله تنوع و انعطاف‌پذیری، دسترسی آسان و توانایی فراهم‌آوری در تمام نقاط، مقبولیت زیاد در بین مردم، ارزان بودن نسبی و وابستگی کمتر آن به فناوری. تمامی این موارد را باید فرصت‌هایی قابل توسعه در نظر گرفت. اما در آن روی سکه چالش‌هایی در مقابل طب سنتی وجود دارد که لازم است بر آنها غلبه کرد.
این چالش‌ها عبارتند از نبود شواهد علمی کافی، مشکلات مرتبط با حفظ و نگهداری دانش طب سنتی و اشکالاتی در تضمین استفاده صحیح از این دانش‌ها. امروز هرچند که ما شاهد استقبال مردم از این طب کهن هستیم، اما با باز شدن پای سودجویان به این حوزه مباحث اصلی در این طب به حاشیه رانده می‌شود و مردم در تشخیص توصیه‌های درست یا غلط در طب سنتی عاجز می‌شوند.
طبی با پشتوانه علمی
یکی از پزشکان طب سنتی درباره جایگاه این طب در حوزه سلامت به همشهری گفت: طب سنتی که خیلی از اوقات با نام طب ایرانی از آن یاد می‌شود، برای خود یک مکتب طبی است. یعنی آنچه را ملزومات علم طب است، طب سنتی ایرانی در خود دارد.
«مرضیه‌بیگم سیاهپوش» افزود: سازمان جهانی بهداشت یک تعریف در این زمینه دارد که طب سنتی مجموعه‌ای از باورها، اعتقادات و دانشی است که سینه به سینه منتقل شده است. در حالی که ما معتقدیم این تعریف طب فولکلور یا درواقع عامیانه است. در این تعریف علم پشتوانه طب نیست، اما طب سنتی ما پشتوانه علمی دارد.
وی درخصوص کاربرد طب ایرانی گفت: ما امروز نمی‌توانیم بگوییم که طب سنتی پاسخگوی تمام نیازهای ما هست. اما پیشرفت تکنولوژی مسیر را برای طب سنتی هموارتر کرده و به کمک طب آمده است. با این وجود زمان، نقش اساسی در تعیین کاربرد یک علم دارد.
سیاهپوش ادامه داد: یکی از اشتباهاتی که گذشتگان ما در حق طب سنتی کردند به حاشیه راندن این طب بود و باعث شد چالشی با عنوان طب سنتی و طب رایج پیش بیاید. درصورتی که این 2 طب هر کدام کاربردهای خود را دارند و بسته به مورد بیماری هر کدام می‌توانند به نوعی تاثیرگذار باشند.این پزشک بیان کرد: در سال‌های اخیر شاهد گرایش عده زیادی به طب سنتی بودیم که باعث شد برخی از افراد سودجو از آن به نفع منافع خود استفاده کنند و مباحثی را به این طب نسبت بدهند که هیچ‌کدام در کتاب‌های اصیل طب سنتی وجود ندارد.
وی افزود: در مورد مصرف دمنوش‌ها نیز مردم دچار اشتباه شده‌اند و برای کم کردن مصرف چای دمنوش‌ها را جایگزین آن کرده‌اند. در اینجا مسئله اصلی این است که بدانیم دمنوش‌ها دارو هستند و مداومت کردن در مصرف دارو مزاج را تغییر می‌دهد. ما در طب سنتی معتقدیم که انسان سالم هیچ چیزی را از سبد غذایی خود حذف نمی‌کند.
بیکاری، عامل اصلی دخالت در طب سنتی
سیاهپوش بیکاری را یکی از عوامل گرایش به طب سنتی دانست و گفت: امروزه ما شاهد برگزاری دوره‌هایی با عنوان آموزش طب سنتی هستیم و بعضی از افراد نیز این دوره‌ها را برای کسب شغل می‌گذرانند یا حتی برخی بدون گذراندن هیچ دوره‌ای، به وسیله این طب، در فضای مجازی درآمدزایی می‌کنند. اما مردم باید آگاه باشند که وقتی از چیزی با نام طب صحبت می‌کنند، با یک علم سروکار دارند که نمی‌توان آن را با دوره‌های چندین و چند ساعته آموزش داد.
تصور غلط مردم درباره گیاهان دارویی
این پزشک تصریح کرد: کشنده‌ترین مواد در طبیعت گیاهان هستند و این تصور که مصرف گیاهان بی‌ضرر است اشتباه است. به همین دلیل عطار باید گیاهان را بشناسد و مردم نیز نباید از عطار تقاضای تجویز داشته باشند. در بسیاری از مواقع ما شاهد قطع کردن داروی شیمیایی توسط افرادی هستیم که بدون دانش وارد این حوزه شده‌اند و معمولا این افراد با تجویز گیاهان دارویی اثر عکس بر روی بیماری فرد می‌گذارند. بنابراین افراد نباید برای بیماری‌های جدی خود به عطاری مراجعه کنند و ما نیز امروز در دوره‌ای نیستیم که بگوییم مردم نادان هستند و عطاری‌ها از نادانی آنها سوءاستفاده می‌کنند.
به نظر با گذشت زمان، این علم برای عده‌ای جنبه درآمدزایی پیدا کرده است. برای دانستن چهارچوب‌های این طب با مدیر نظارت بر فراورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل معاونت غذا و داروی استان صحبت کرده‌ایم.
62 عطاری غیرمجاز در استان
«عباس طالبیان» به همشهری گفت: اگر کسی بخواهد در این زمینه کار کند، باید بعد از خواندن پزشکی عمومی، تخصص طب سنتی را از دانشگاه‌های مربوطه بگیرد. بنابراین اگر پزشک عمومی بخواهد بدون گرفتن تخصص کار کند، باید دوره‌هایی را که مورد تایید وزارت بهداشت است بگذراند.
وی در خصوص رشد عطاری‌ها در استان خاطرنشان کرد: بعد از این‌که گرایش مردم به داروهای شیمیایی کمتر شد، دست‌هایی که در زمینه طب سنتی مشغول به کار شدند نیز افزایش پیدا کرد و همین باعث رشد عطاری‌های مجاز و غیرمجاز در سطح شهر شد. آمار‌ها نشان می‌دهد که 213 عطاری در استان وجود دارد، و از این تعداد 62 عطاری فاقد مجوز هستند.
طالبیان در ادامه افزود: آن چیزی که به عنوان عطاری در قانون تعریف شده، مجوزی است برای فروش گیاهان دارویی و از آنجا که توصیه‌های درمانی نیازمند شناخت کامل فیزیولوژی بدن است، عطار نمی‌تواند هیچگونه توصیه درمانی کند. همچنین عطاری‌ها حق فروش داروهای گیاهی را ندارند و مردم باید حتی داروهای گیاهی را از داروخانه تهیه کنند.
این مسئول تصریح کرد: مردم باید توجه داشته باشند که نمی‌توان گیاهان دارویی را بی‌رویه و به دلخواه مصرف کرد، زیرا اینها دارو هستند و مصرف زیاد آنها عوارض دارد. مثلا در مورد شیرین‌بیان، برای فردی که دارای ناراحتی‌های گوارشی و التهاب معده است توصیه می‌شود، ولی همین ماده را نمی‌توان به افرادی که فشار خون دارند توصیه کرد؛ بنابراین مصرف گیاهان دارویی نیز باید به توصیه متخصص طب سنتی باشد.
مصرف در چهارچوب اصول
طالبیان درخصوص سلامت گیاهان دارویی گفت: این گیاهان باید در شرایط خاصی که شامل دما، نور و تاریخ مصرف است نگهداری شوند، ولی خیلی وقت‌ها ما شاهد این هستیم که عطاری‌ها گیاهان را در گونی و به صورت نامناسب نگهداری می‌کنند و از آنجایی که عطاری‌ها موظف نیستند گیاهان دارویی را از جای خاصی تهیه بکنند، امکان دارد این گیاهان بار میکروبی زیادی داشته باشند. در مورد خوراکی‌های بسته‌بندی‌شده مردم آگاهی‌های لازم را دارند و به همین دلیل خوراکی‌هایی را که تاریخ مصرف آنها گذشته است خریداری نمی‌کنند. اما در مورد گیاهان دارویی این امکان وجود ندارد، بنابراین مردم باید دانش لازم را در این زمینه داشته باشند.
وی بیان کرد: از نظر وزارت بهداشت و درمان همه خوراکی‌ها باید بسته‌بندی‌شده باشند، اما بعضی از چیزها مانند حبوبات و گیاهان دارویی هنوز مشمول این قانون نشده‌اند. با وجود این‌که این اتفاق زمانبر است، ما در استان قزوین مجوزهایی را برای بسته‌بندی گیاهان دارویی صادر کرده‌ایم و از آنجا که در استان قزوین گونه‌های زیادی از گیاهان دارویی وجود دارد، این کار باعث اشتغال‌زایی و صادرات نیز می‌شود. به همین دلیل نباید بگذاریم بحث بسته‌بندی گیاهان دارویی مغفول بماند، زیرا که ارزش سرمایه‌گذاری دارد.
دوره‌های طب سنتی
طالبیان گفت: افرادی که دوره‌های طب سنتی می‌بینند فقط یک دوره آموزشی کسب مهارت است و مجوز کار در این حوزه نیست. اما با توجه به خیل بیکاری که در جامعه وجود دارد، افراد از این دوره‌ها برای اشتغال استفاده می‌کنند. تقاضای ما از مردم این است که اگر خواهان درمان به روش طب سنتی هستند، به متخصص آن که تحصیلات طب سنتی دارد و یا پزشکی که دوره طب سنتی را گذرانده است مراجعه کنند.
نبود نظارت بر نحوه عملکرد عطاری‌ها
رئیس اتحادیه عطار و خواربار قزوین درباره نحوه فعالیت عطاری‌ها در استان به همشهری گفت: شیوه تجویز در عطاری‌ها از گذشته تا امروز همان اندوخته‌های سینه به سینه از گذشتگان و اطلاعاتی است که خود فرد به آن دست پیدا کرده و بیشتر از طریق نوشیدنی‌ها و دم‌کردنی‌هایی است که با غذا می‌تواند همراه باشد.
«سیدحسین هاشمیان» ادامه داد: عطاری فقط ارائه دواجات نیست و شامل تمام محصولات دوایی، غذایی و بهداشتی مباح منسوب به منطقه و فرهنگ بومی خود است که متشکل از 3 بخش محصولات گیاهی، محصولات حیوانی و محصولات معدنی است. قانون آنقدر باید منعطف باشد که اجازه بدهد عطاران هر منطقه ذائقه و فرمول دوایی و غذایی بومی خود را داشته باشند.
هاشمیان درخصوص فعالیت غیرمجاز در عرصه طب سنتی گفت: در حال حاضر دخالت در امر درمان نه‌تنها در برخی از عطاری‌ها، بلکه در بعضی آرایشگاه‌های زنانه، مجالس دعای زنانه و باشگاه‌های ورزشی نیز دیده می‌شود. همچنین این سوءرفتار درمانی حتی در بعضی پزشکان هم دیده می‌شود که بدون علم به طب سنتی به شیوه حکما بیمار را ویزیت می‌کنند و از آن بدتر به صورت غیرقانونی مفردات عطاری را در مطب خود و با قیمت‌های گزاف‌تر ارائه می‌دهند.
وی ادامه داد: یکی از مشکلات ما نبود نظارت کافی روی عطاری‌هاست که باعث رشد بی‌رویه این مراکز می‌شود.
همچنین عطاری‌ها تحت نظارت اتحادیه صنف خواربار و زیر نظر سازمان صنعت و معدن هستند و اگر شخصی برای دریافت جواز خواربار مراجعه کند، با وی مخالفتی نمی‌شود، زیرا اسم صنف، عطار و خواربار است و با این وجود فرد می‌تواند داروی گیاهی نیز در مغازه خود بفروشد.
.
