بحران آبگرفتگی در خرمشهر

محمدرضا عبادی|‌   خرمشهر- خبرنگار:


بارندگی اخیر در خوزستان به‌ خصوص در شهرهای جنوبی آن از جمله خرمشهر  موجب بالا آمدن آب در خیابان‌ها شد و کاربران خرمشهری در شبکه‌های اجتماعی عنوان می‌کردند که «آب در شهر آن‌قدر بالا آمده که باید با «بلم» در سطح شهر تردد کنیم»؛ شوخی و طنز تلخی که در حد حرف باقی نماند و شهروندان برخی از شهرها در این روزهای بارندگی با قایق در بخشی از شهر رفت ‌و آمد می‌کردند تا وخامت اوضاع را نشان دهند. تصاویر و فیلم‌های این گونه از تردد در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده و موجود است.

هر سال با فرارسیدن پاییز و آغاز بارش‌های پاییزه و زمستانه و با وجود اندک بودن میزان بارش‌ها، شهرهای خوزستان  دچار آبگرفتگی معابر و انهار و رودخانه‌ها سیلابی می‌شوند. طغیان آب برخی از رودها ساکنان پیرامون آنها را هر سال دچار خسارت‌هایی می‌کند.

این موضوع البته در مرکز استان یعنی کلانشهر اهواز و شهرستان‌های جنوبی آن شامل خرمشهر، بندرماهشهر، شادگان و آبادان نمایان‌تر است. با بررسی مختصر می‌توان متوجه شد، علاوه‌ بر نقص موجود در شبکه دفع آب‌های سطحی در شهرستان‌های مختلف خوزستان، شهرستان‌های پایین‌دست کارون با مشکلات دیگری همچون بالا بودن سطح سفره‌های زیرزمینی آب مواجهند.
امسال نیز که بارش رحمت ‌الهی نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش 99 درصدی داشته، طبیعی است که بروز مشکلاتی نظیر آبگرفتگی معابر و بالا آمدن فاضلاب در برخی مناطق ملموس‌تر از گذشته باشد.

در شهرستان خرمشهر نیز همانند سایر بخش‌های استان و حتی کشور، نقاطی بحران‌خیز در زمینه تجمع آب‌های سطحی وجود دارد که البته مشکل آنها مربوط به یکی، 2 سال اخیر نیست و سال‌هاست که ساکنان این مناطق هنگام بارندگی با مشکل آبگرفتگی دست ‌و پنجه نرم می‌کنند؛ مشکلی که برای رفع آن طرح‌های سنتی اجرا می‌شود اما برنامه‌ای بلندمدت وجود ندارد.


خرمشهر شبکه دفع آب‌های سطحی ندارد

معابر بحران‌خیز شهر خرمشهر از نظر آبگرفتگی شامل خیابان‌های حافظ قدیم، ورودی پل قدیم، بخشی از جاده کمربندی، معابر مسکن‌ مهر کمربندی، خیابان منتهی به منازل بهزیستی، خیابان جنب سایت اداری و بخش‌هایی از منطقه بوستان هستند که عمده تجمع آب‌های سطحی در این مناطق رخ می‌دهد.

مدیر آبفای خرمشهر در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری در این زمینه عنوان می‌کند: در این شهر شبکه آب‌های سطحی ایجاد نشده و احداث آن هم به اعتبارات کلان نیازمند است.
«غلامرضا پورجلالی» می‌گوید: شبکه فاضلاب شهری خرمشهر تنها برای دفع فاضلاب انسانی است و ورود آب‌های سطحی به شبکه فاضلاب نه‌تنها معضلی را برطرف نمی‌کند، بلکه موجب پس زدن فاضلاب انسانی می‌شود. 

وی با بیان این‌که پیشنهاد ما بازسازی و لایروبی انهار قدیمی موجود در سطح شهر است، می‌افزاید: به ‌نظر می‌رسد احیای این انهار می‌تواند بخشی از مشکل دفع آب‌های سطحی را به سمت رودخانه حل کند.
پورجلالی با اشاره به این‌که انتظار رفع مشکل آبگرفتگی توسط آبفا انتظار صحیحی نیست می‌گوید: شبکه دفع آب‌های سطحی باید از شبکه فاضلاب جدا شود و: دفع آب‌های سطحی از وظایف شهرداری است.


ناتوانی شهرداری در تامین اعتبارات

شهردار خرمشهر نیز در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری با تاکید بر این‌که تامین اعتبارات پروژه‌های کلانی مثل ایجاد شبکه دفع آب‌های سطحی خرمشهر در توان شهرداری نیست، می‌گوید: با این حال، در پی پیش‌بینی وقوع هر بارندگی، تمام امکانات و نیروهای شهرداری برای رفع آبگرفتگی در مناطق بحران‌خیز شهر به حالت آماده‌باش درمی‌آیند و در موقعیت مناسب به نقاط مذکور اعزام می‌شوند.
«داوود دارابی» می‌افزاید: هنگام بارندگی و تجمع‌ آب‌های سطحی در برخی مناطق بحران‌خیز خرمشهر می‌توان شاهد حضور و فعالیت نیروهای شهرداری و تلاش ‌آنها برای رفع آبگرفتگی به روش سنتی یعنی جمع‌آوری آب‌های سطحی با تانکر یا پراکنده‌سازی آب‌ها برای باز شدن معابر بود.


لزوم رفع مشکل نقاط بحران‌خیز

یک کارشناس مدیریت شهری در زمینه رفع مشکل نقاط بحران‌خیز پس از باران به عدد و رقمی اشاره می‌کند که نشان می‌دهد مشکل دفع آب‌های سطحی خوزستان و از جمله خرمشهر حالا حالاها برطرف نمی‌شود.

«حمیدرضا وهابی» می‌گوید: احداث شبکه دفع آب‌های سطحی در همه شهرهای خوزستان به بودجه‌ای حدود 8 هزار میلیارد تومان نیاز دارد که با یک برآورد ساده نتیجه می‌گیریم این بودجه در آینده نزدیک قابل‌ تحقق نیست.
وی می‌افزاید: اما برای جلوگیری از بحرانی شدن شهرستان‌های خوزستان پس از بارش‌های شدید 2 مساله وجود دارد. مساله اول این است که شهرداری‌ها هنگام آسفالت کردن خیابان‌ها به شیب‌بندی آنها توجه کنند. موضوع دوم حل مشکل نقاط بحران‌خیز برای همیشه است.

به گفته این کارشناس، اکثر شهرهای خوزستان به رودخانه‌ها، دریا و انهار کوچک دسترسی دارند و همین می‌تواند در هدایت آب‌های سطحی به مدیریت شهری کمک کند.


نیاز شهر به مدیریت یکپارچه شهری

این کارشناس مسائل شهری ادامه می‌دهد: باید بدانیم یکی از عواملی که باعث تشدید بحران‌ها می‌شود، نبود مدیریت یکپارچه شهری است. اگر مدیریت شهرداری و آب و فاضلاب یکی بود، می‌توانست با هماهنگی بیشتر بحران آبگرفتگی را در شهرهای خوزستان کاهش دهد. اما تا وقتی آبفا بگوید دفع آب‌های سطحی یا دیگر مشکلات وظیفه ما نیست و از وظایف شهرداری است و مثلا شهرداری بگوید آبفا در زمینه دفع آب‌های سطحی با ما همکاری نمی‌کند، مشکلات سر جای خود باقی خواهند ماند.

وهابی می‌گوید: برای نمونه، شبکه دفع آب‌های سطحی اهواز توان دفع آب کمتر از 20 میلیمتر را در نتیجه بارش باران دارد و اگر شهرداری اهواز و آب و فاضلاب هماهنگی بیشتری با هم داشتند، می‌توانستند از بحران‌های اخیر جلوگیری کنند چراکه بیشترین حجم بارش‌های اخیر در اهواز کمتر از 45 میلیمتر بوده است.
وی تصریح می‌کند: در شهرهایی مانند خرمشهر و ماهشهر، به دلیل این‌که سطح برخی از مناطق نسبت به مناطق دیگر پایین‌تر است، این بحران تشدید می‌شود. برای حل این مشکل در کوتاه‌مدت باید کانال‌های دفع آب‌های سطحی به‌ صورت موقت احداث و به شبکه دفع فاضلاب متصل شوند.


احیای شبکه قدیمی فاضلاب

مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که دفع آب‌های سطحی به روش سنتی از سوی شهرداری‌های آبادان و خرمشهر با جدیت پیگیری می‌شود. در زحمتی که شهرداری‌ها برای رفع مشکل آبگرفتگی می‌کشند، تردیدی نیست. اما موضوع این است که این طرح‌ها و اقدام‌ها اثرگذاری چشمگیری ندارد و فقط در کوتاه‌مدت جواب می‌دهد.

مدیر آبفای خرمشهر اخیرا در جلسه‌ای پیشنهاد داده بود که انهار این شهرستان لایروبی و احیا شوند. البته این پیشنهاد، با در نظر گرفتن سبک چیدمان شهری سابق خرمشهر و حتی آبادان به واسطه وجود انهار متعدد و همچنین کانال‌های دفع آب‌های سطحی به‌ ویژه در مناطق شرکتی آبادان، پیشنهادی کاملا منطقی است. با احیای شبکه فاضلاب و شبکه دفع‌ آب‌های سطحی قدیمی در مناطق شرکتی می‌‌توان شاهد کاهش معضل آبگرفتگی حداقل در شهر آبادان بود.

مشخصا، با توجه به قرارگیری شهرهای آبادان و خرمشهر در محدوده سازمان منطقه آزاد اروند، این سازمان می‌تواند با استفاده از بودجه کلان عمرانی خود به صورت مشارکتی با شهرداری‌ها طرح ایجاد شبکه دفع آب‌های سطحی را اجرا کند؛ اقدامی که ادامه آن نیازمند عزم جدی در مدیران این 2 شهر و هم‌افزایی بهتر آنها با مدیران عمرانی سازمان منطقه آزاد اروند است. البته نقش مهم نمایندگان آبادان و خرمشهر را نمی‌توان در پیگیری برای جذب اعتبارات ملی نادیده گرفت.