دردسرهای گران‌ترین جنگ‌افزار جهان
آمریکا دستور توقف پرواز همه جنگنده‌های اف۳۵ را داده است. اما گران‌ترین جنگ‌افزار جهان چرا همیشه جنجالی بوده و چه مشکلات فنی ای دارد؟
خبر سقوط یک فروند از جنگنده‌های اف۳۵ که قرار بوده فوق‌پیشرفته باشد، چند روزی است رسانه‌ای شده و با بالا گرفتن ماجرا وزارت دفاع آمریکا سرانجام مجبور شد تا این جنگنده را که قیمت هر فروند آن ۱۰۰ میلیون دلار است، زمینگیر کند. ساخت این جنگنده سال‌ها طول کشید، هزینه سرسام‌آوری داشت و کارشناسان بارها اعلام کردند که هنوز آمادگی عملیاتی‌شدن را ندارد. دولت آمریکا هزینه نهایی این پروژه را یک تریلیون (هزار میلیارد) دلار برآورد کرده است. حدود 2 هفته پیش یک فروند از مدل ب این جنگنده در کارولینای جنوبی سقوط کرد. خلبان نجات پیدا کرد اما این جت ۱۰۰میلیون دلاری متلاشی شد. این نخستین حادثه برای اف۳۵ در جهان نیست. در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۴ هم یک فروند اف۳۵ مدل ای در پایگاه نیروی هوایی اگلین آمریکا، هنگام آماده شدن برای برخاستن در ناحیه موتور دچار آتش‌سوزی شده بود. در بررسی حادثه توسط کارشناسان، بخش‌هایی از قطعات موتور آتش گرفته روی زمین کشف شد که نشان‌دهنده یک نقص فنی قابل توجه بود. یافته‌های اولیه نشان می‌داد که سایش بیش از حد تیغه‌های فن موتور و ایجاد افزایش فشار در نهایت به شکست فاجعه‌بار فن انجامیده است. 3دهه از شروع طراحی و ساخت این جنگنده می‌گذرد و ازجمله انتقادهایی که به آن شده، این است که این جنگنده چندان برای جنگیدن مناسب نیست!
پیشرفته معیوب
جنگنده اف ۳۵ که قرار است خط تولید آن دست‌کم ۳۰ تا ۴۰ سال تداوم یابد، یکی از گران‌ترین هواپیماهای جنگی تاریخ جهان است که تاکنون سفارش خرید ۳هزار فروند آن داده شده است. این جنگنده اکنون به‌عنوان گران‌قیمت‌ترین جنگ‌افزار جهان شناخته می‌شود.
گزارشی که چندی پیش منتشر شده بود آمادگی این جنگنده را برای عملیات‌های جنگی به‌خاطر کشف چندین نقص فنی توسط بازرسان فنی زیر سؤال برده بود. بازرسان به‌دنبال سقوط اخیر در حال وارسی لوله‌های انتقال سوخت این جنگنده و پیدا کردن نقص احتمالی در آنها هستند. اگر آنطور که گفته شده لوله‌های انتقال سوخت این هواپیما مشکل‌ساز بوده باشند آن وقت باید انتظار داشت که ده‌ها فروند آن برای اصلاح کامل سیستم سوخت‌رسانی به خط تولید و کارخانجات لاکهید مارتین بازگردند.
به گزارش بلومبرگ، چندی پیش کمیته نظارت و ارزیابی بر پروژه تولید جنگنده اف 35 خواستار آن شده بود که عملیاتی شدن این جنگنده به‌خاطر مشکلات متعدد به تأخیر بیفتد. مقام‌های آمریکا اما به‌خاطر فروش این جنگنده به کشورهای دیگر به این هشدارها توجهی نکردند تا هر چه سریع‌تر این جنگنده را عملیاتی کنند. مدیرکل نظارت و بودجه آمریکا (GAO) در گزارش خود از وجود 966 ایراد آشکار در پروژه ساخت این جنگنده نظامی آمریکایی خبر داده بود. در این گزارش ۱۱۰ مورد اساسی نام برده شده که به‌معنای در خطر قرار دادن جان خلبان و سلامت جنگنده به‌حساب می‌آید. هر چند وزارت دفاع آمریکا اعلام کرده در تلاش برای رفع ایرادات بوده اما اتفاق‌های رخ داده نشان می‌دهد بسیاری از مشکلات همچنان پابرجاست.
نشریه مشهور پاپیولار مکانیک در گزارشی با عنوان «پروژه جنگنده تهاجمی مشترک چطور چنین خرابکاری را تولید کرد؟» به‌طور مفصل درباره مشکلات فنی این جنگنده نوشته است. در این گزارش آمده است: از هر جهتی نگاه کنید اف۳۵ یک ملغمه اشتباه و خرابکاری است؛ چه از لحاظ فنی، چه میزان هزینه و چه از لحاظ زمان و برنامه‌ریزی ساخت.
در مراحل آزمایش این جنگنده هم مشکلات مختلفی نمایان شده بود. مثلا در آذر ۹۳ مشخص شد که گرم شدن بیش از اندازه سوخت باعث خاموش شدن موتور می‌شود. این مشکل به‌ویژه در پایگاه‌های مناطق کویری خودش را نشان داد. یک‌ماه بعد از رفع این مشکل مشخص شد که بروز مشکلات نرم‌افزاری سبب از کار افتادن توپ اتوماتیک این جنگنده می‌شود. این در حالی بود که سیستم عامل تجهیزات الکترونیکی این جنگنده که تولید شرکت Green Hills است با حدود 8 میلیون خط کد یکی از پیچیده‌ترین نرم‌افزار‌های نوشته شده برای هواپیماهای نظامی در جهان خوانده می‌شود. اواخر سال۹۴ نیز چند نفر از خلبانان گزارش کردند که هنگام پرواز رادارها از کار افتاده و برای راه‌اندازی مجدد، خلبان مجبور به خاموش و روشن کردن سخت‌افزارهای راداری است. ژآن‌رال جفری هاریگیان، از افسران ارشد پروژه در این رابطه می‌گوید: رادار این جنگنده توانایی ثبات را ندارد و این یک مشکل بدخیم و بسیار خطرناک برای جنگنده‌ای است که باید به تنهایی در برابر چندین فروند از جنگنده‌های دشمن ایستادگی کند.
دیوان محاسبات آمریکا هم به‌عنوان نهادی که فارغ از جبهه‌گیری‌های سیاسی به درخواست کنگره این کشور به بررسی مسائل مختلف می‌پردازد در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده که سیستم‌های تسلیحاتی جدید آمریکا ازجمله جنگنده اف 35برای مقابله با حملات سایبری آماده نیستند و می‌توان آنها را «به‌راحتی» و به کمک «ابزارهای ابتدایی» هک کرد.
فوری، فروشی!
پیشرفته‌ترین جنگنده آمریکا هم‌اکنون اف۲۲ به‌حساب می‌آید. آمریکایی‌ها این جنگنده را به هیچ کشور دیگری حتی نزدیک‌ترین دوستان و متحدان خود هم نمی‌فروشند. این کشور برای اینکه خشم دوستانش از این تصمیم را کاهش دهد دست به تولید اف۳۵ زد که حالا مشخص شده یک جنگنده غیرقابل اطمینان به‌حساب می‌آید.
واقعیت این است که جنگنده لاکهید مارتین اف۳۵ لایتنینگ ۲ یکی از جنجالی‌ترین پروژه‌های نظامی جهان بوده است. اف۳۵ براساس مشخصات اعلام شده هواپیمایی پنهان‌کار، تک‌سرنشین و تک‌موتوره است که در وهله اول برای مأموریت‌های هجومی هوابه‌سطح طراحی شده اما توانایی انجام مأموریت‌های شناسایی و دفاع هوایی را نیز دارد. پروژه جنگنده تهاجمی مشترک (JSF) در سال۲۰۰۱ با هدف توسعه و ساخت ۳هزار فروند از این جنگنده با هزینه ۲۳۳میلیارد دلاری آغاز شد که در آن قیمت هر جنگنده 35 تا 45 میلیون دلار برآورد شده بود. با گذشت زمان مشخص شد دستیابی به چنین سطح از تکنولوژی با برآوردهای هزینه‌ای که در ابتدا شده بود، ممکن نیست.
سرمایه‌گذار اصلی این جنگنده آمریکاست اما 8 کشور دیگر هم در کار ساخت این جنگنده مشارکت دارند: انگلیس، ایتالیا، هلند، ترکیه، کانادا، استرالیا، دانمارک و نروژ.
مشخصات فنی اعلام شده
اف ۳۵، 3 مدل A، B و C دارد. مدل A از بقیه سبک‌تر است و قابلیت مانور بیشتری دارد. به جز این 3 مدل، مدل‌های دیگری هم از اف ۳۵ وجود دارد که بنا به خواست کشورهای سفارش‌دهنده درست شده‌اند. مدل A تنها مدلی است که در آن یک لوله توپ تعبیه شده است. این لوله از نمونه‌های قبلی قطرش 5 میلی‌متر بیشتر است که گفته می‌شود کمک می‌کند اثرگذاری و دقت حملات بیشتر شود. در اف35 به جای محرک‌های هیدرولیکی از فناوری نوین محرک‌های الکتروهیدرواستاتیکی استفاده شده که باعث افزایش امنیت پرواز، کاهش نقص فنی کنترلرهای جنگنده و همچنین نیاز کمتر به تعمیرات می‌شود. اف 35 از سامانه پرواز با فیبر نوری استفاده می‌کند؛ این سامانه درواقع همان سامانه پرواز با سیم است که در آن به جای کانال‌های سیمی از کانال‌های فیبر نوری استفاده شده که سرعت و امنیت داده بهتری برای سامانه کنترل پرواز اف۳۵ فراهم کرده است. همچنین ۴۲ درصد از وزن اف۳۵ را مواد مرکب (کامپوزیت) به‌کار رفته در این جنگنده تشکیل می‌دهد که این بیشترین میزان استفاده از مواد مرکب در یک جنگنده آمریکایی است؛ برای مثال ۲۲ درصد از وزن اف ۲۲ و فقط ۲ درصد از وزن اف ۱۶ از مواد مرکب ساخته شده‌اند. هر 3 مدل جنگنده اف۳۵ توان رسیدن به زاویه حمله ۵۰ درجه‌ای در سرعت ۱٫۶ ماخ را دارا هستند. این درحالی است که جنگنده‌های نسل قبل همچون اف ۱۶ و اف ۱۸ توان رسیدن به زاویه حمله ۳۰ درجه‌ای را دارا هستند. زاویه حمله بالا توان مانورپذیری را به‌شدت افزایش می‌دهد. طراحی و سامانه کنترل پروازی مدرن اف۳۵ از دلایل اصلی دستیابی به زاویه حمله بالا در این جنگنده هستند.
