بیم‌ها، امیدها و دردها

شاهین امین 

   14میلیون و 270هزار دانش‌آموز از اول مهر به مدرسه می‌روند؛ یعنی بیش از جمعیت بلژیک، تونس، پرتغال و یونان. ایام مدرسه سال‌هایی است که خاطرات و تأثیرات خوشایند و ناخوشایند آن و عوارض خواسته ‌و ناخواسته‌اش تا پایان عمر با ماست.کارشناسان تعلیم و تربیت هم  تحصیل را دورانی می‌دانند که شخصیت اجتماعی فرد را شکل می‌دهد و می‌تواند آغاز هنجارها و ناهنجاری‌های آینده باشد.

   14میلیون و270هزار دانش‌آموز یعنی درگیری خانواده‌های آنها برای یافتن مدرسه مناسب، هزینه‌های تحصیل، ایاب و ذهاب، جست‌وجو برای کتاب‌های کمک‌درسی و کلاس‌های فوق‌العاده؛ یعنی دغدغه‌ والدین برای رشد و پیشرفت فرزندان در تحصیل  و مقابله با آسیب‌های اجتماعی و روانی در کمین دانش‌آموزان؛ یعنی شکل‌گیری‌ اقتصادهای خرد و کلان، گردش مالی بسیار بالا و... . حجم مسائل این تعداد کودک و نوجوان قطعا از کل مسائل بسیاری از کشورهای جهان بیشتر است.

   تصویر معمول و رسمی مدرسه، تصویری از کودکان شاد در محیطی پرجنب‌و‌جوش و امیدبخش است که قدم در راه آینده می‌گذارند؛ تصویر انسان‌هایی است که می‌آموزند تا در آینده افرادی قوی و مفید برای خود، خانواده و جامعه باشند. احتمالا در تمام نظرسنجی‌های تلویزیونی به مناسبت بازگشایی مدرسه، همه از خاطرات خوش مدرسه و دلتنگی برای آن دوران سرخوشانه خواهند گفت که می‌تواند بخشی از خاطرات همه ما هم باشد اما تمام خاطرات ما از دوران مدرسه فقط این بخش‌های شیرین بود؟ چند درصد از بزرگسالان واقعا حاضر به بازگشت به آن ایام هستند؟ چه تعداد از دانش‌آموزان امروز از ته‌دل مدرسه را دوست دارند و با انرژی سر کلاس‎هایشان می‌روند؟ متأسفانه فضای معمولا عبوس، نمره‌محور و غیرتعاملی و غیرمتناسب با جهان مدرنِ مدارس، به‌گونه‌ای است که بسیاری از روانشناسان معتقدند بخشی از بحران‌‌های کودکان و نوجوانان از دوران مدرسه آغاز می‌شود. این ضعف بزرگ آن‌قدر آشکار است که وزرای آموزش و پرورش در سال‌های اخیر به انحای مختلف به آن اشاره کرده‌اند و رئیس‌جمهور در آیین آغاز سال تحصیلی 97-96 به صراحت عنوان کرد: «کتاب‌های درسی، دانش‌آموزان را برای دیروز تربیت می‌کنند.».

  البته بی‎انصافی است فراموش کنیم وجود همین مدارس در بسیاری از مناطق محروم کشور حتی در کانکس و چادر، بخشی از محله‌های شهرهای بزرگ و کوچک، با تمام معضلاتی که در سیستم آموزشی دارد، نعمتی است که پنجره «دانستن» را باز نگه می‌دارد؛ در واقع همین مدارس تنها مسیر برای رشد فردی و گریز از جهل و نابسامانی‌های اجتماعی است.

  اول مهر 14میلیون و 270هزار دانش‌آموز که امید همه ما برای آینده بهتر هستند به مدرسه می‌روند، اما شوربختانه هستند کودکانی که برای درآمدی اندک، برای لقمه نانی که به سختی برای خود و خانوادهایشان به کف می‌‎آورند، به جای مدرسه روانه خیابان، بازار، واحدهای صنعتی و زباله‌ها می‌شوند. وجود کودکان و نوجوانانی که از آموزش محرومند دردی است که باید سینه همه ما را به درد بیاورد؛ زخمی است که متأسفانه هر روز عمیق‌تر و گسترده می‌شود؛ زخمی که سال‌هاست مقابل چشمان ما قرار دارد و آن را دوا نکرد‌ه‌ایم.کودکان کار، کودکانی که به مدرسه نمی‌روند دلیلی برای شرم همه ما هستند؛ شرم همه ما که نتوانستیم شرایط تحصیل آنها را فراهم  کنیم.

  این شماره درنگ به آغاز سال تحصیلی اختصاص دارد. به هزینه‌های یک دانش‌آموز در محیط شهری، هزینه‌های لوازم‌التحریر، معرفی تعدادی از رمان‌ها و داستان‌هایی که به مدرسه پرداخته‌اند، مدرسه‌های معروف تاریخ آموزش مدرن ایران، معرفی تعدادی از نرم‌افزارهای کمک‌آموزشی، چگونگی به‌دست‌آوردن محصولات فرهنگی مرتبط با دانش‌آموزان و مدرسه در سینمای متفاوت ایران.