هوا آلوده هست، سمی نیست

مریم سرخوش -روزنامه‌نگار

مردم تهران چند روزی است که با آلودگی هوا ناشی از پدیده گردوغبار دست و پنجه نرم می‌کنند، اما موج انتشار برخی شایعات درباره شکل متفاوت این آلودگی‌ها یک نگرانی عجیب را برایشان رقم زده؛ از وجود آرسنیک و سیانور در هوا گرفته تا تأثیر حمله به تأسیسات هسته‌ای بر کیفیت هوای پایتخت. اواخر هفته گذشته عضو هیأت‌مدیره انجمن آب و خاک پایدار ایران اعلام کرد: «گردوغبار برخاسته از تالاب خشک‌شده بندعلی‌خان در جنوب ورامین، حاوی مواد بسیار سمی همچون آرسنیک و سیانور است.» ادعایی که منجر به واکنش‌هایی شد و برخی اعلام کردند وجود آرسنیک در هوا سرطان‌زاست و می‌تواند باعث ایجاد اختلال در عملکرد قلب، ریه و سیستم ایمنی شود. سیانور هم در دوزهای کم عامل سردرد، تهوع، سرگیجه و بیهوشی و در دوز بالا، مرگبار است؛ موضوعی که سوژه برنامه تندرستی تلویزیون اینترنتی همشهری شد و دیروز با حضور عباس شاهسونی، معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم و رئیس سابق گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت مورد بررسی قرار گرفت. شاهسونی در بخشی از این برنامه به ادعاهای غیرعادی یا خطرناک بودن آلودگی هوای تهران پاسخ داد که در ادامه می‌خوانید. فیلم کامل این گفت‌وگو را می‌توانید در تلویزیون اینترنتی همشهری به نشانیhamshahri.ir مشاهده کنید.

چرا آلودگی هوا با گردوغبار؟ 
طی سال‌های اخیر در ایران به‌ویژه در شهری مثل تهران کاهش بارش‌ها رقم خورده و باعث شده که بخش زیادی از کشور ازجمله پایتخت دچار خشکسالی و مستعد ایجاد توفان گردوغبار شود. ذرات معلق هم با وزش کمترین باد وارد جریان هوا می‌شوند. در هفته گذشته تهران، کرج و حالا استان‌های دیگر با این پدیده مواجه شدند که البته اتفاق جدیدی نیست و در گذشته هم وجود داشته است.

آسیب کمتر
آسیب ناشی از آلودگی هوا با گردوغبار در تابستان کمتر از زمستان است؛ چون ذرات آن مساوی و بزرگ‌تر از 10میکرون هستند و امکان ورود به سیستم‌ تنفسی را ندارند؛ درحالی‌که در زمستان کمتر از 2.5میکرون هستند.


آرسنیک و سیانور داریم؟
هیچ‌یک از ایستگاه‌های سنجش در دنیا ترکیب ذرات را نمی‌سنجد و این سنجش تنها برای اندازه ذرات صورت می‌گیرد، اما مطالعاتی در دانشگاه تهران و جندی‌شاپور اهواز انجام شد تا جنس این ذرات را بررسی کنند. این ذرات گردوغبار از زمین نشأت می‌گیرند و جنس آنها عمدتا از سیلیس، آلومینیوم و آهن است. بخش بسیار کمی از این ذرات می‌توانند حاوی فلزات سنگین مثل سرب و کادمیوم باشند که ناشی از فعالیت‌های صنعتی در برخی کانون‌های گردوغبار و در غلظت بسیار کم هستند. امکان وجود آرسنیک بسیار کم است، اما این ذرات هر جنسی هم که داشته باشند، بزرگ‌تر از 10میکرون هستند و امکان تنفس آنها بسیار کم است و نباید برای مردم نگرانی ایجاد شود.

آلودگی با تشعشعات هسته‌ای؟ 
حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران هیچ ارتباطی با آلودگی‌های اخیر ندارد. از سال‌87 ما تحقیقات لازم را در این‌باره انجام داده‌ایم و به هیچ‌وجه ارتباطی بین بمباران تاسیسات هسته‌ای و افزایش غلظت ذرات توفان گردوغبار نبوده است. حملات اخیر به تاسیسات هسته‌ای هم محدود بود‌ه‌اند و ارتباطی با توفان‌های گردوغبار ندارند.