برنج، متهم اول خشکسالی

فرخنده آشوری| شیراز - خبرنگار: 

فارس یک دهه خشکسالی را پشت سرگذاشته است و هنوز هم در شرایط بحرانی قرار دارد، با این وجود همچنان شاهد کشت بی‌رویه برنج در این استان و اتمام ذخیره آب‌های زیرزمینی هستیم.
نقش کشاورزی در دامن زدن به بحران آب در فارس موضوع تازه‌ای نیست، اما با تمام راهکارهایی که تاکنون از سوی متخصصان و مسئولان ارائه شده، نه تنها شاهد برون رفت از این بحران نبوده ایم بلکه به طرز عجیبی کشاورزان به سمت کشت‌های پرمصرف رفته و شرایط را بحرانی‌تر کرده‌اند. غیراصولی‌ترین کشت استان، کشت برنج یا همان شلتوک‌کاری است که سال‌هاست ممنوع اعلام شده اما نه تنها کاهش نیافته، بلکه کشاورزان برای دریافت سود بیشتر به کشت بی‌رویه این محصول روی آورده‌اند، به طوری که برخی علاوه بر زمین‌هایشان با اجاره زمین مازاد، کشت خود را گسترش داده‌اند.


نیاز به فرهنگسازی

عضو هیات‌ علمی‌ مرکز تحقیقات ویروس‌‌شناسی و گیاه‌‌شناسی دانشگاه شیراز با اشاره به تفکر اشتباه کشاورزان برنج‌‌کار می‌گوید: تا زمانی که فرهنگ‌سازی نشود باز هم شرایط همین‌طور خواهد بود؛ چرا که نگاه کشاورز دیدی اقتصادی شبیه دیدگاه کسب سود از سپرده‌های بانکی است و از آنجا که کشاورز می‌‌داند منابع آبی به‌ شدت کاهش یافته است، سعی می‌کند هر سال بیشتر کشت کند تا سود بیشتری ببرد و برای روزهایی که دیگر امکان کشت وجود ندارد، ذخیره کند.
«محمود معصومی» با بیان اینکه در برنامه‌ریزی‌ها باید سود کشاورز در نظر گرفته شود تا او نیز در راه مقابله با بحران آب همراهی و همکاری کند، می‌افزاید: برای اینکه جلوی مصرف بی‌رویه آب را بگیریم باید ابتدا برای مردم اشتغال‌زایی کرده و کشت‌های جایگزین معرفی کنیم که سودی تقریبا برابر عاید کشاورز شود.


لزوم ارائه راهکار

یکی از ساکنان روستای «خلف طاحونه» که امسال علاوه بر زمین‌های خود چند زمین در روستای حاجی‌آباد پاسارگاد را برای کشت برنج اجاره کرده است، می‌گوید: بیشتر کشت‌های جایگزین در دسته تره‌بار هستند که در صورت بالا و پایین شدن بازار خراب می‌شود و کل محصول از بین می‌رود، اما برنج خشک را می‌توان انبار و هر زمان که مناسب بود به بازار تزریق کرد.

«کریم زارع» ادامه می‌دهد: اما برای بیشتر کشت‌‌های جایگزین، بازاری درنظر گرفته نشده و روی‌آوردن به آن برای کشاورز ریسک بزرگی است. وی با بیان اینکه عمق چاه‌‌ها در این منطقه به 700 متر رسیده است، اضافه می‌کند: جهاد کشاورزی برق تلمبه‌ها را روزانه 4 ساعت قطع می‌کند که سبب آسیب به اراضی کشاورزی می‌شود و در صرفه‌جویی آب نیز تاثیری ندارد؛ چرا که مجبوریم این قطعی برق را جبران کنیم.

این کشاورز با اشاره به اینکه مسئولان فقط به ما می‌گویند کشت نکنید اما راه‌حلی ارائه نمی‌دهند، می‌گوید: جهاد کشاورزی تا به حال برایمان جلسه توجیهی و کلاس آموزشی برای ارائه راهکار برگزار نکرده است و مسئولان فقط از طریق دهداران به مردم می‌گویند کشت نکنید.


ارسال آب با تانکر

یک کشاورز 60 ساله از ساکنان روستای کربال بخش زرقان که حالا در روستاهایی مانند حاجی‌آباد کارگری می‌کند نیز در این خصوص می‌گوید: بیشتر روستاهای کربال به علت خشکسالی خالی از سکنه شده است. «محمد زارعی» که 15 هکتار زمین دارد اما آبی برای کشت ندارد، می‌افزاید: جهاد کشاورزی از ما خواست گلرنگ بکاریم. این محصول به آبیاری احتیاج دارد، اما آبی وجود نداشت و تمام کشت خشک شد.

این کشاورز که خانواده‌اش به دلیل خشکسالی شرایط سختی را تحمل می‌کنند، ادامه می‌دهد: آب آشامیدنی برای ما با تانکر فرستاده می‌شود، اما تا به حال هیچ مسئولی سراغمان نیامده و قسط وام‌های کشاورزی را نیز با کارگری پرداخت می‌کنیم. زارعی اضافه می‌کند: در کربال چاهی وجود ندارد و از آب رودخانه استفاده می‌کردیم که اکنون کاملا خشک شده است.


مشکلات ناشی از قطع شدن برق

یکی دیگر از کشاورزان شهرستان پاسارگاد با بیان اینکه حوزه کشاورزی فاقد برنامه ریزی صحیح است، می‌گوید: مسئولان به جای ارائه برنامه صحیح، برق را قطع می‌کنند که راهکار مناسبی نیست. «رضا دانشمندی» می‌افزاید: اگر کشت برنج غیرقانونی است، آنها باید جلوی تمام کشاورزان را بگیرند؛ نه اینکه چون سود عده‌ای به خطر می‌افتد فقط به تذکر و قطع برق ساعتی اکتفا کنند.

وی با اشاره به افزایش چندین برابری پول برق تلمبه‌های آب در سال‌های اخیر و هزینه‌های افزایش عمق چاه، اضافه می‌کند: خشکسالی و کم‌آبی در درجه اول به کشاورز فشار می‌آورد، اما به ما به عنوان مقصر نگاه می‌کنند، در حالی که درآمدی جز کشاورزی نداریم.
دانشمندی ادامه می‌دهد: با افزایش تورم و قیمت کالاهای اساسی، محصولات کشاورزان افزایش قیمت نداشته است و کسی به این نکته توجه نمی‌کند.

این کشاورز با اشاره به تعطیلی کارخانه‌‌های منطقه مانند ارج، می‌گوید: با تعطیلی کارخانه‌ها تعداد زیادی بیکار شدند و این افراد یا مجبورند به شهرها مهاجرت کنند که باز مسئولان به آنها حاشیه‌نشین می‌گویند یا اگر به کشاورزی روی بیاورند باز هم متهم ردیف اول کم‌آبی قلمداد می‌شوند. دانشمندی معتقد است: این موضوعات تاکنون به اندازه کافی آسیب‌شناسی شده و اکنون وقت اجرای راهکارهاست.


اولویت تامین معاش کشاورزان

استاندار با اشاره به لزوم تغییر نگرش در نوع کشت و تولید محصولات کم‌آب‌بر به عنوان یک سیاست موضوعی، معتقد است: اولین موضوعی که باید مورد توجه قرار گیرد، معاش کشاورزان است.معاش مردم باید در برنامه‌های جدید کشاورزی تامین شود. «اسماعیل تبادار» می‌گوید: مردم در مقطعی با استفاده از شیوه غرقابی اقدام به کاشت محصولات کشاورزی می‌کرده‌اند که امروز با توجه به کاهش شدید میزان آب، کشاورزان در این زمینه با محدودیت شدید مواجه شده‌اند. پروفسور «عزت‌الله رئیسی اردکانی» محقق، پژوهشگر و استاد آب‌شناسی بخش علوم زمین دانشگاه شیراز نیز تبدیل قانون به فرهنگ را کاربردی‌‌ترین راه‌حل برای مقابله با بحران آب می‌داند و تأکید می‌کند: خودخواهی شخصی همه‌گیر شده است و چاره‌ای جز اعمال قانون و فرهنگسازی وجود ندارد، باید مجموعه‌ای از قانون و فرهنگ، منابع آبی استان را نجات دهد.