باشگاه وکلا

مصادیق جرم اخلال در نظام اقتصادی
زینب ریاضت- وکیل دادگستری

رویکرد قانونگذار نسبت به جرم اخلال در نظام‌اقتصادی به‌عنوان مهم‌ترین مصداق جرم اقتصادی تحت‌تأثیر رویکردهای سیاسی، دغدغه‌های اجتماعی و شرایط مختلف است. در همین راستا رویکرد خاص ما چه در اوایل انقلاب چه امروز همواره متأثر از پیچیدگی‌های موجود و بحران‌ اقتصادی بوده است و همین امر مبنای تصویب قانون مجازات اخلال‌گران در نظام‌اقتصادی کشور در سال 1369بود که در سال 1384، اصلاحات بسیار مختصری داشت.
اخلال مصدر اِفعال، به‌معنای زیان‌رساندن، به‌هم‌‌‌زدن و آسیب‌‌‌رساندن است، اما در هیچ‌جا در سوابق قانونی، تعریفی از اخلال ارائه نشده است. علی‌الظاهر قانونگذار ما تلاش کرده بر متفاهم عرفی اکتفا کند و رکن مادی این جرم را تعریف نکند.
نظام‌اقتصادی، شرایط و عواملی است که بر اقتصاد اثر می‌گذارد و این انتظام، ناشی از به هم پیوستن این عوامل و شرایط است. اخلال در نظام‌اقتصادی ظاهراً به معنی عاملی است که عارض می‌شود و نظم بدنه اقتصاد را به‌هم می‌زند و آن را زایل می‌کند. متأسفانه ما در مفهوم و تبیین مصادیق جرم اخلال در نظام‌اقتصادی دچار مشکل هستیم. از زمان تصویب قانون تا سال ۹۷ که بحث استجازه و تشکیل دادگاه‌های ویژه معنا یافت، ما هیچ اصلاح و تغییر رویکردی در نظام‌اقتصادی و اخلال نداشتیم. استجازه از رهبر انقلاب نیز در تاریخ 20/05/1397صورت گرفت و این موضوع یکی از دلایل و قرائنی است که دلالت بر ناکارآمدی قانون مجازات اخلال‌گران دارد؛ چرا که اگر این قانون کارایی لازم را داشت، دیگر نیازی به استجازه از رهبری نبود و با همین قانون می‌شد به جرم اخلال در نظام اقتصادی رسیدگی کرد. به جهت همین ناکارآمدی تحت شرایط خاص اقتصادی، دادگاه‌های ویژه رسیدگی به جرائم اخلالگران نظام اقتصادی شکل گرفت و مدت فعالیت آن تا امروز تمدید گردید تا با سرعت، شدت و قطعیت رسیدگی، انتشار دادنامه‌ها و... جنبه بازدارندگی مجازات مجرمین مذکور را تقویت کند. با این حال پرونده‌های اخلال در نظام اقتصادی از جوانب مختلف با چالش مواجه است که از مهم‌ترین موارد آن تشخیص مصادیق اخلال در نظام اقتصادی است و در رویه قضایی شناسایی مصادیق اخلال و قیدهای امثال و نظایر در ماده یک قانون مذکور که در بندهای الف، ب، و، و... به طرق مختلف شاهد استفاده از آن هستیم به‌طور جدی محل اختلاف است. قطع به یقین عموم پرونده‌های در جریان دادگاه‌ ویژه و مجتمع امور اقتصادی در موضوع اخلال در نظام اقتصادی، براساس بند الف قانون مجازات اخلالگران و اخلال در نظام پولی و ارزی و قید «امثال آن» است. در برداشت‌های اخیر از کلمه امثال آن تقریباً تمامی جرائم پولی از قبیل پولشویی، تحصیل مال از طریق نامشروع، خیانت در امانت، اختلاس، تحصیل وجوه در حد عمده و کلان از سیستم بانکی، جرائم مالیاتی و غیره... را از مصادیق امثال آن در بند الف می‌دانند و ضرورتی به احراز شباهت میان سایر رفتارهای ارتکابی به‌عنوان مصادیق امثال مندرج در بند الف با قاچاق عمده ارز، ضرب سکه قلب و جعل اسکناس یا وارد کردن یا توزیع عمده آنها که اعمال مجرمانه مندرج و مصرح در بند الف ماده یک قانون مجازات اخلالگران است نمی‌دانند و حتی مصادیق بند الف تا اعمال مشروع‌ غیر مشابه در بند الف هم تسری یافته است. البته با وجود اینکه این امر رویه عموم شعب ویژه است در مواردی بعضاْ دادنامه‌های متعارضی از بعضی شعب صادر گردیده است.
 از دیگر چالش‌های مهم پرونده‌های مذکورامکان تطبیق رفتار مرتکبان در فرض اخذ تسهیلات بانکی از بانک‌هاست که بعضاً خارج از محل تخصیص مورد استفاده قرار گرفته است و موضوع بسیاری از پرونده‌های اخلال در نظام پولی و ارزی است که وفق رویه قضایی اخیر در بسیاری از موارد صرف مصرف تسهیلات بانکی خارج در محل تخصیص در مرحله تجدیدنظر و یا فرجام‌خواهی به برائت متهمان منجر می‌شود و لازم است نقض قوانین و مقررات بانکی نیز احراز گردد تا مصداق جرم اخلال در نظام پولی و ارزی و بند الف ماده یک قانون مذکور باشد. با توجه به چالش‌های جدی تطبیق رفتار ارتکابی با مصادیق قانون مذکور در حال حاضر مجلس درصدد اصلاح قانون و ذکر مصادیق اخلال در نظام اقتصادی به‌صورت احصایی است تا به اختلافات مذکور و چالش‌های رویه قضایی پایان دهد که در اصلاحات اخیر علاوه بر حذف قید امثال و نظیر مصادیق متعدد و متنوعی از جرم اخلال در نظام اقتصادی در حوزه‌های مختلف اعم از بورس، بیمه، رمز ارز، بانکی و... تصریح شده است.

وید؛  ماده مخدری که نباید از آن غافل شد
یوکابد مشفقی- وکیل دادگستری

خطر اعتیاد به ماده مخدر «وید» در کمین نوجوانان ماری جوانا با نام‌های مستعار وید، علف و «گل» شناخته می‌شود، گل و وید ماده مخدر تازه‌ای نیست و همان ماری‌جواناست که در اوایل قرن بیستم در بیشتر کشورهای اروپایی و آمریکایی به‌عنوان یک داروی طبی مورد مصرف قرار گرفت و درحال‌حاضر استفاده از آن به جز موارد پزشکی، غیرقانونی است. ماری‌جوانا ترکیبی سبز طوسی است که از خشک کردن برگ‌های گیاه شاهدانه به‌دست می‌آید.
 این ماده منحصرا مصرف مخدری ندارد بلکه در پزشکی و داروسازی هم کاربرد دارد. پس برگ گیاه ماری جوانا به‌خودی خود روانگردان نیست. اما نباید با توجیه مصرف پزشکی از این گیاه استفاده کرد. ماده مخدر مذکور یک گیاه علفی با شاخه‌های نازک و برگ‌های نوک تیز پنجه‌ای است. گل، علف و گراس از مشتقات این گیاه به‌‌شمار می‌روند. زمانی که این گیاهان به گل می‌رسند، این قسمت از گیاه چیده و خشک شده و در نهایت به یکی از متداول‌ترین مواد‌مخدر دنیا تبدیل می‌شود.
برخی به این ماده وید، برخی ماری‌جوانا و برخی پات نیز می‌گویند. البته به غیراز موارد مذکور نام‌های دیگری همچون ماری‌چت، چت یا جوینت نیز بین جوانان رایج است. وید حاوی ماده شیمیایی کانابینوئید بوده و به همین دلیل بر سیستم اعصاب مرکزی تأثیرگذار است. لازم به ذکر است که وید حاوی بیش از ۴۰۰ ماده شیمیایی مضر برای بدن انسان ازجمله تتراهیدروکانابینول است که سبب ایجاد اختلال در عملکرد مغز می‌شود.
فردی که به‌طور مداوم و در مدت زمان طولانی اقدام به مصرف ماری‌جوانا یا وید می‌کند، تغییراتی در چهره او پدیدار می‌شود که ازجمله این تغییرات در چهره می‌توان به قرمزی و خستگی چشم‌ها اشاره کرد. طبق تحقیقاتی که اخیرا توسط محققان انجام شده، مصرف ماری‌جوانا بر چشم و بینایی افراد مصرف‌کننده تأثیر جدی و خطرناکی دارد و معمولا وابستگی روانی در مصرف‌کننده ایجاد می‌کنند که درصورت تداوم مصرف، به بروز علامت‌هایی شبیه اسکیزوفرنیا، روان‌پریشی و جنون ختم می‌شود.
استعمال این ماده مخدر به‌صورت سیگارهای دست پیچ صورت می‌گیرد و به‌شدت در میان جوانان رایج است. افراد برای رسیدن به احساس لذت یا سرخوشی از آن استفاده می‌کنند، مواد مضری از طریق این مواد در مغز آزاد می‌شود که نتیجه اولیه آن ایجاد احساسی خوشایند و لذت است، همین مسئله شروع داستان بی‌انتها و مخرب اعتیاد است، مشکل اصلی ناآگاهی مردم و جوانان است. آنها تصور می‌کنند که محرک گل، اعتیادآور نیست و به راحتی می‌توانند روی مصرف آن کنترل داشته باشند.
آسیب‌شناسان اجتماعی تأکید دارند که علامت فیزیکی مصرف «گل» شامل خشکی دهان، گیجی، عدم‌تمرکز، تغییر مدل صحبت کردن و کندتر شدن نحوه کلامی است و علامت‌های رفتاری مصرف «گل» نیز شامل خشم، پرخاشگری و آستانه تحمل پایین است؛ مصرف‌کنندگان «گل» افسرده و منزوی می‌شوند و عموما پس از مصرف «گل»، دست به کارهای پرخطر می‌زنند و مثلاً رانندگی پرخطر انجام می‌دهند.
همانطور که گفته شد اعتیاد به مصرف ماده مخدر گل مستقیم روی مغز فرد اثر می‌گذارد؛ در نتیجه میل به مصرف بالا بوده و ممکن است دوره ترک کامل بعد از مرحله سم‌زدایی، چند‌ماه و طی فرایندهای کمکی به طول انجامد. به والدین توصیه می‌شود با جدیت به آموزش مهارت‌های فردی و خودکنترلی در مقابل لذت‌های آنی و چشم‌پوشی از آن به فرزندان خود اهتمام ورزند.

تقسیم ارثیه در ‌زمان حیات
سمیرا مقدسی- وکیل دادگستری

افرادی که املاک و دارایی‌ داشته باشند و بخواهند قبل از فوت تکلیف‌شان را کاملا مشخص کنند و به خانواده یا به افرادی که مدنظرشان است انتقال دهند می‌توانند از عقد صلح عمری استفاده کنند. نکته حائزاهمیت در صلح عمری این است که تا زمانی که شخص زنده است می‌تواند از منافع دارایی‌های خود استفاده کند و خانواده یا اشخاصی که به نفع‌شان صلح عمری شده است حق هیچ‌گونه دخل و تصرفی در آن ندارند.
علاوه بر نکات فوق می‌توان موارد دیگری از مزایای عقد صلح را ذکر کرد:
۱- میزان مالیاتی که اداره مالیات دریافت می‌کند در قرارداد صلح عمری بسیار کمتر از مالیات بر ارث است.
۲- تقسیم اموال قبل از فوت به طریق فوق باعث کاهش دعاوی ورثه درخصوص تقسیم آن می‌شود و حرمت‌ها و روابط خانوادگی حفظ می‌شود.
۳- قرارداد صلح عمری در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود و اعتبار زیادی دارد.
۴-      اگر فرد مالکیت اموال خویش را به فرد دیگری واگذار کند، دیگر نمی‌تواند از منافع و مزایای آنها بهره‌مند شود ولی در قرارداد صلح عمری شخص با وجود اینکه مالکیت ملک خود را به دیگری انتقال می‌دهد می‌تواند تا پایان عمر از منافع آن استفاده کند و تمام اختیارات کامل نیز درخصوص اداره آن دارد.
۵-   مالک می‌تواند حق فسخ در قرارداد صلح عمری بگذارد تا اگر بعدا تصمیم‌اش درخصوص انتقال به دیگری تغییر پیدا کرد به راحتی بتواند صلح عمری را فسخ کند و از بین ببرد و مالکیت آن مجدد به‌خودش بازگردد.
۶- تعیین تکلیف اموال با وصیت‌نامه تنها تا یک‌سوم اموال معتبر و نافذ است و بیش از آن را باید ورثه حین فوت تأیید کنند که در موارد بسیاری ورثه از تأیید و اجرای آن استنکاف می‌کنند و باعث می‌شود نقل و انتقال اموال طبق وصیت متوفی اجرایی نشود.
۷- بعضی از مردان برای آنکه بعد از فوت درخصوص خانه بین ورثه و همسرشان اختلافی صورت نگیرد، صلح عمری را به نام همسرشان ثبت می‌کنند. زیرا درصورتی که صلح صورت نگیرد، ‌زن درصورت وجود فرزند از اموال شوهر خود صرفا یک هشتم ارث می‌برد و گاهی بعد از فوت شوهر، متأسفانه ورثه با پرداخت مبلغ یک هشتم می‌توانند زن را از خانه بیرون کنند.


 شهادت دروغ جرم است؟

در قانون برای شهادت دروغ مجازات درنظر گرفته شده است و کسانی که در دادگاه شهادت می‌دهند مشخصات آنها در سامانه شهود قوه قضاییه درج می‌شود. اگر کسی به دروغ شهادت دهد این حق را برای فردی که در اثر این شهادت متضرر شده ایجاد می‌کند که با طرح دعوا و اثبات اینکه آن شهادت دروغ بوده حکمی را که صادر شده باطل کند.

   تصادف بدون گواهینامه قتل عمد است؟

برخلاف آنچه در جامعه رایج شده است تصادف منجر به فوت درصورت نداشتن گواهینامه، قتل عمد نیست. اگر به‌دلیل نداشتن گواهینامه تصادفی رخ دهد و شخص مقابل فوت شود، فرد مقصر به حبس از ۶‌ماه تا ۳ سال و پرداخت دیه محکوم می‌شود که در این صورت بیمه دیه را پرداخت و سپس از راننده مقصر آن را دریافت می‌کند.