چند روز پس از گزارش همشهری با این عنوان که چرا مردم کاهش نرخ تورم را احساس نمی‌کنند، یک نهاد تحقیقاتی وابسته به مجلس از شکاف بین نرخ تورم اعلامی با نرخ تورم احساس شده در خانوارهای ایرانی رونمایی کرد. نشانه‌ای از اینکه در شوک‌های تورمی، دستگاه‌های تورم‌سنج دولتی، میزان بالارفتن دمای حرارتی در بین خانوارهای یک جامعه را به درستی نشان نمی‌دهد و ازجمله اینکه در تورم‌های بالا، طیف‌هایی با سطح درآمد پایین و دارایی حداقلی، سپر حفاظتی ندارند. اما اصل ماجرا چیست؟ افکارسنجی مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد در مرداد سال گذشته مردم ایران نرخ تورم را 86درصد برآورد و اعلام کرده‌اند درحالی‌که همان زمان بانک مرکزی نرخ تورم نقطه به نقطه را 46درصد و مرکز آمار 51درصد اعلام کرده بود. ماجرا چیست و چرا احساس مردم بسیار بالاتر از محاسبات 2نهاد آماری رسمی کشور از درجه تب اقتصاد ایران است؟ بازوی تحقیقاتی مجلس با استناد به مطالعات انجام شده می‌گوید: انتظارات تورمی در جامعه بیشتر احساس و درک شهروندان جامعه از تورم را منعکس می‌کند و بانک مرکزی به‌عنوان سیاستگذار پولی و مسئول کنترل تورم باید همواره نرخ تورم احساس شده توسط مردم را رصد کند. این نهاد تحقیقاتی استدلال می‌کند که تفاوت در احساس از نرخ تورم با نرخ تورم نهادهای رسمی تنها منحصر به ایران نبوده و حتی در اقتصادهای توسعه یافته مثل اتحادیه اروپا، کانادا و حتی ژاپن این تفاوت جدی است.
کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به تفاوت فاحش بین نرخ تورم اعلامی با تورم احساس شده در جامعه 4پیشنهاد مشخص را مطرح می‌کنند و می‌گویند: باید نرخ تورم براساس گروه‌های جمعیتی مختلف نظیر نرخ تورم مستأجرها، نرخ تورم افراد دارای فرزند و نرخ تورم خانوارهای زن‌سرپرست و... محاسبه و منتشر و شاخص قیمت روزمره و قیمت درک شده هم به‌صورت ماهانه حساب شود تا اطلاعاتی درباره چشم‌انداز و روندهای آتی تورم به خانوارها برای پایین‌نگه داشتن نرخ تورم در افق بلندمدت ارائه شود.
این گزارش می‌افزاید: در سال‌های اخیر و در دولت‌های مختلف بسته به اینکه نرخ تورم کدام‌یک از این نهادها کمتر بوده، آمار نرخ تورم آن نهاد توسط دولتمردان به‌عنوان عملکرد دولت ارائه شده و انتشار عملکرد سیاستگذار براساس نرخ تورم پایین‌تر
هر چند از منظر ارائه عملکرد راهگشاست، با این حال سیاستگذار باید این نکته را درنظر داشته باشد که براساس مطالعات مختلف بین‌المللی فعالان اقتصادی، نرخ تورم انتظاری خود را براساس احساس‌شان از تورم گذشته تعدیل می‌کنند و نه اعلام نهاد آماری. به‌گفته مرکز پژوهش‌های مجلس انتشار نرخ تورم پایین‌تر فقط در منازعات سیاسی کاربرد داشته و اگر هدف سیاستگذار سیاست‌های اقتصادی است به جای نرخ تورم رسمی، نرخ تورم احساس شده توسط مردم موضوعیت دارد.
پشت صحنه تورم اجاره
این نهاد تحقیقاتی با اشاره به وزن 30درصدی قیمت مسکن در شاخص تورم می‌گوید: در محاسبه شاخص قیمت مسکن در تورم، مبنا هزینه‌های مرتبط با مسکن است درحالی‌که خانوارها به هزینه خرید خانه فکر می‌کنند و حتی برخی از خانوارها ممکن است تصوری از هزینه استفاده از خانه نداشته باشند که این چالش در دوره‌های شوک قیمتی مسکن می‌تواند بسیار با اهمیت باشد چرا که نرخ تورم احساس شده خانوار دقیقاً با این تلقی که قیمت خرید خانه افزایش یافته، تغییر می‌کند. به همین دلیل است که وقتی قیمت مسکن در یک دوره بیش از 100درصد افزایش می‌یابد، نرخ تورم اجاره‌بها 30درصد اعلام می‌شود. چالش دیگر اما این است که هزینه مسکن در شاخص تورم براساس خانوارهای خودمالکی محاسبه می‌شود و در ایران مرکز آمار و بانک مرکزی معادل اجاره افراد مالک را به‌عنوان هزینه اجاره لحاظ می‌کنند. تا جایی که مرکز آمار در محاسبه تورم یک نمونه‌ای ۵ هزارتایی از خانوارها دارد که هر‌ماه به آنها مراجعه و هزینه اجاره را دریافت می‌کند و بدیهی است که بخش مهمی از خانوارها هزینه اجاره‌شان نسبت به ماه‌های قبل تغییر خاصی نکرده است و در مقایسه با افزایش واقعی رخ داده در هزینه اجاره خانوارهای جدید این روش به نوعی کم برآوردی دارد. چرا که بخش مهمی از مستأجرها هنوز با قراردادهای قبلی در حال پرداخت هزینه اجاره هستند، منطقی است که در شاخص قیمت قراردادهای جدید وزن کمتری داشته باشند.
این در حالی است که تصور جامعه از افزایش هزینه اجاره مربوط به قراردادهای جدید در‌ماه اخیر است.
گزینه‌های پیشنهادی محاسبه تورم واقعی
بازوی تحقیقاتی مجلس می‌گوید: بهتر است نرخ تورم برای گروه‌های جمعیتی خاص محاسبه و منتشر شود که شامل موارد زیر می‌شود:
نرخ تورم صاحب‌خانه‌ها و مستأجرها
نرخ تورم فقرا و ثروتمندان
نرخ تورم خانوارهای دارای تحصیلات دانشگاهی و فاقد تحصیلات
نرخ تورم خانوارهای دارای فرزندان زیر 18سال
تورم خانوارهایی که سرپرست آنها زنان هستند
نرخ تورم برای گروه‌های سنی جوانان، میانسا‌لان و سالمندان
چرا بعضی از مردم تورم 86 درصدی را احساس می‌کنند؟
در همینه زمینه :
سواد اقتصادی
یادداشت
گشتی در اقتصاد جهان
