شوک جدید غیرانتفاعی‌ها به والدین

مریم سرخوش- روزنامه‌نگار

220هزار تا 400هزار تومان؛ این هزینه یک روز تحصیل در دبیرستان‌های غیرانتفاعی برای سال تحصیلی 1403-1402 است، چیزی حدود 40هزار تا 66هزار تومان برای هر ساعت. شهریه مدارس غیرانتفاعی در حال ثبت یک رکورد جدید است. پیگیری همشهری از خانواده‌ها نشان می‌دهد که مدیران برخی از مدارس غیردولتی به آنها اعلام کرده‌اند که برای سال تحصیلی آینده، شهریه‌ها در مقطع دبیرستان به 60میلیون تا 100میلیون تومان می‌رسد و این عدد برای دبستانی‌ها هم حدود 25میلیون تا 50میلیون تومان است. مبالغی که در توان اقتصادی بسیاری از خانواده‌ها نیست و حالا به نگرانی جدی‌شان برای سال تحصیلی آینده تبدیل شده و دوباره سیل تغییر مدرسه از بخش خصوصی به دولتی که آن هم یک مشکل جدی دارد، کلاس‌های مدارس دولتی شلوغ‌تر از همیشه! البته که احمد محمود‌زاده، رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی این مبالغ را تأیید نمی‌کند و می‌گوید: «هنوز هیچ مبلغی برای شهریه سال آینده به مدارس غیردولتی اعلام نشده است.» شهریه مدارس غیر‌انتفاعی در سال تحصیلی جاری، از 4.5میلیون تا 37میلیون تومان اعلام شده بود اما این شهریه‌ها به دلایلی ازجمله کلاس‌های فوق برنامه افزایش چند برابری هم داشتند. حالا برای سال تحصیلی جدید همان شهریه‌های چند برابر شده باز هم 2‌تا3برابر اعلام می‌شوند و مدیران برخی از این مدارس هم «لیست رضایت» تشکیل داده‌اند و والدینی که به هر دلیلی نسبت به مبالغ اعلام شده اعتراض داشته یا نتوانند آن را پرداخت کنند را از این فهرست خارج و به آنها اعلام می‌کنند؛ برای سال آینده از همین حالا به فکر تغییر مدرسه فرزندانشان باشند چون درخواست برای ثبت‌نام زیاد است.

چرا غیرانتفاعی‌ها مهم شده‌اند؟
مدت‌هاست که مدارس غیرانتفاعی به هزار و یک دلیل برای خانواده‌ها مهم شده‌اند که شاید یکی از دلایل گرانی‌های بیش ‌از اندازه‌شان هم خوش استقبالی خانواده‌ها باشد. برخی از این خانواده‌ها درباره افزایش تمایل به ثبت‌نام در مدارس غیرانتفاعی می‌گویند: «خروجی قبولی غیرانتفاعی‌ها در کنکور، بیشتر از مدارس دولتی است و آمارهای رسمی سازمان سنجش هم این مسئله را تأیید می‌کند. آموزش‌ها پروژه‌محور و مهارت‌محور انجام می‌شود و با توجه به جمعیت کم دانش‌آموزان معلم فرصت رسیدگی به همه را دارد. همچنین آموزش‌های ارائه شده از سوی معلمان در این مدارس بسیار متفاوت و باکیفیت‌تر از مدارس دولتی است. مهم‌تر از همه اینکه احترام و نحوه برخورد اولیای مدرسه با والدین هم به‌طور کلی متفاوت است و در آنجا راحت‌تر می‌توانند نسبت به مشکلات اعتراض و حق فرزندشان را مطالبه کنند، اما در مدارس دولتی در پاسخ به مطالبه‌گری والدین برخورد مناسبی صورت نمی‌گیرد.» البته که خودشان تأیید هم می‌کنند که با وجود پرداخت شهریه‌های گزاف برای مدارس غیرانتفاعی، همه این مدارس از کیفیت مناسبی برخوردار نیستند و اینکه پول ثبت‌نام در مدرسه غیرانتفاعی تامین باشد، یک سوی ماجراست و سوی دیگرآن پیدا کردن مدرسه‌ای است که حتما شرایط خوبی داشته باشد. خانم محمدی که 2پسرش در دبیرستان غیرانتفاعی منطقه 2درس می‌خوانند، در این‌باره می‌گوید: «تا همین یک‌سال پیش پسرانم در مدرسه‌ای در منطقه5 تحصیل می‌کردند که کلاس‌هایشان برخلاف وعده‌های مدیر مدرسه 25نفره برگزار می‌شد، درحالی‌که ابتدا به ما گفتند کلاس‌ها 10 یا 15نفره است. سالی 40میلیون از ما می‌گرفتند و اصلا شرایط مناسبی هم نداشتند.»
خانم مرادی هم یک دختر مقطع ششم دبستان دارد که در مرکز آموزشی غیرانتفاعی منطقه 2تحصیل می‌کند که قرار است فرزندش دوره دبیرستان هم همین جا ثبت‌نام شود، اما مدیر مدرسه شهریه را به یکباره از 40میلیون تومان به 60میلیون تومان رسانده است: «به‌ما گفته‌اند از همین حالا تأیید این شهریه را بدهیم و اگر پاسخمان منفی باشد، از لیست ثبت‌نام سال آینده خط می‌خوریم. چون تعداد درخواستی برای ثبت‌نام بالاست اما اولویت با همین دانش‌آموزان قدیمی است و اگر با این شهریه موافق نباشیم از حالا باید فکری برای تغییر مدرسه کنیم.»
یکی دیگر از والدین هم درباره گرانی شهریه‌ها می‌گوید: «وضعیت مدارس دولتی کاملا مشخص است و در نهایت هم خانواده‌ها باید چندین برابر پول کلاس‌ و معلم خصوصی برای آموزش بچه‌هایشان بدهند. دقیقا مسیر را به سمت همین آموزش‌های پولی و مدارس غیردولتی تعیین کرده‌اند. سال پیش دخترم کلاس اول بود و با هزینه سرویس چیزی حدود 25میلیون دادیم. حالا مدیر مدرسه شهریه سال بعد را از حدود 40میلیون اعلام کرده است. تصمیم گرفتم مدرسه‌اش را عوض کنم اما همه همین هستند و شهریه‌ها برای مقطع دوم دبستان حتی به 50میلیون هم می‌رسد.»
مادر دیگری که امسال مجبور است برای ادامه تحصیل فرزندش در مدرسه‌ای که 6سال است در آنجا حضور دارد، حدودا 55میلیون تومان بدون هزینه‌های جانبی دیگر پرداخت کند هم درباره گرانی شهریه‌ها بیان می‌کند: «پسر من کلاس اول را در مدرسه دولتی درس خواند و مشکلات زیادی داشت. در کلاس 45نفره، مگر معلم فرصت می‌کند که به تک‌تک دانش‌آموزان توجه کند، همیشه از درس جا می‌ماند و همه‌وقت من به آموزش او سپری می‌شد. سال دوم بخشی از هزینه‌هایمان را کم و در مدرسه غیرانتفاعی ثبت‌نامش کردیم. الان 5سال است که حتی یک دقیقه هم درگیر درس او نیستم. همه‌‌چیز به همان مدرسه ختم می‌شود. اما تامین این شهریه برای سال آینده تقریبا غیرممکن است، من خانه‌دار هستم و همسرم کارمند یک اداره دولتی.» او ادامه می‌دهد: «دخترمان هم امسال پیش دبستانی می‌رود، شهریه او هم تقریبا با سرویس حدود 25میلیون تومان می‌شود و تامین 100میلیون تومان برای تحصیل آنها تقریبا غیرممکن است. اما می‌دانم با تغییر مدرسه پسرم چه صدمه روحی به او می‌زنم. این همه سال سیستم آموزشی متفاوت و حالا در حسا‌س‌ترین دوره تحصیل که به کنکور ختم می‌شود، واقعا شرایط سختی برای او رقم خواهد خورد.»

شهریه‌های اعلام شده قانونی نیست
مشکل هم اینجاست که با وجود تأیید نشدن شهریه‌های اعلام شده از سوی مدارس، اما خانواده‌ها عنوان می‌کنند که در نهایت برای ثبت‌نام باید این مبالغ را قبول کنند و اگر اعتراضی داشته باشند، حذف می‌شوند. اما احمد محمودزاده، معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان مدارس غیردولتی گفته خانواده‌ها می‌توانند اعتراضات‌شان را در سامانه mosharekatha.ir ثبت کنند، چون مؤسسان مدارس و مراکز غیردولتی مشغول تکمیل اطلاعات مورد نیاز برای تعیین شهریه هستند و تاکنون شهریه هیچ‌یک از مدارس غیردولتی برای سال تحصیلی 1403-1402 ابلاغ نشده است: «طبق الگویی که به استان‌های سراسر کشور ابلاغ شده و از اواخر خرداد امسال اجرایی می‌شود، افزایش دستمزدها، نرخ اجاره‌بها و سایر عناصر تأثیرگذار در شهریه بررسی خواهد شد. ضروری است تاب‌آوری مردم درنظر گرفته شود تا امکان پرداخت شهریه از سوی والدین فراهم باشد و از طرف دیگر باید هزینه‌های جاری مدرسه هم درنظر گرفته شود. یعنی افراط و تفریطی در افزایش نباید وجود داشته باشد. باید کاری کنیم که هم کیفیت بخشی برنامه‌های آموزشی و رویکردهای تربیتی و فرهنگی لحاظ شود و هم خانواده‌ها بتوانند در این نوع مدارس با توجه به علاقه‌مندی که نسبت به مدارس غیردولتی دارند امکان ثبت نام و بهره‌مندی از خدمات با کیفیت مدارس غیردولتی را داشته باشند.» او همچنین تأکید می‌کند: «با اندک مدارسی که در چارچوب سیاست‌های وزارت آموزش و پرورش فعالیت ندارند و شهریه‌های خارج از مصوبه دریافت می‌کنند و متخلفند برخورد جدی صورت می‌گیرد. از مؤسسان انتظار می‌رود که متناسب با شهریه ابلاغی عمل کنند و پوستر شهریه‌ها را در محل ثبت‌نام نصب کنند. از اولیای دانش‌آموزان نیز می‌خواهیم به‌عنوان ناظرین اصلی ما متناسب با شهریه‌های مصوب ثبت‌نام کنند و درصورت مشاهده هرگونه تخلف از طریق سامانه شکایات سازمان، شکایت خود را ثبت کنند.»

استاندارد کلاس‌های مدارس دولتی باید 15 نفر باشد
شهریه‌های گران مدارس غیرانتفاعی منجر به تغییر فضای آموزشی و افزایش ثبت‌نام دانش‌آموزان این مدارس در مدارس دولتی می‌شود. اما یکی از مهم‌ترین دغدغه‌هایی که در این‌باره وجود دارد همان کلاس‌های شلوغ و کاهش کیفیت خدمات آموزشی است که درباره مدارس دولتی مطرح می‌شود. کیفیت آموزش به مولفه‌های مختلف ازجمله ساختمان و زیبایی فیزیکی محیط مدرسه، کلاس درس بزرگ و نورگیر، معلم توانمند و با اخلاق، جمعیت دانش‌آموزان در کلاس درس و... بستگی دارد و به‌نظر نمی‌رسد که بخشی از فاکتورها در مدارس دولتی به‌ویژه کلانشهرها محقق شده باشد.
براساس مصوبات شورای‌عالی آموزش و پرورش، حداکثر جمعیت مطلوب دانش‌آموزان در کلاس‌های درس دوره ابتدایی 26نفر، دوره متوسطه اول و متوسطه دوم 28نفر و کل دوره‌های تحصیلی 22نفر تعیین شد اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که همین حالا هم جمعیت کلاس‌های درس متناسب با مصوبات تعیین شده نیست. منفی‌ترین پیامد آن هم فرصت کم معلمان برای توجه به تک‌تک دانش‌آموزان و پاسخ به سؤالات آنهاست.
 اتفاقی که به نوعی بی‌عدالتی آموزشی تعبیر می‌شود و اینکه خانواده‌ها در نهایت با عقب‌ماندگی تحصیلی فرزندانشان مواجه هستند و برای رفع آن باید هزینه‌های کلان معلم و کلاس‌های خصوصی را تامین کنند. خبرگزاری تسنیم در این‌باره نوشته؛ آموزش و پرورش آمار دقیقی از تراکم دانش‌آموزان در کلاس‌های مدارس دولتی ارائه نمی‌کند اما بررسی آمارهای اعلام شده از سوی سازمان برنامه و بودجه نشان می‌دهد که تراکم جمعیت دانش‌آموزان در مدارس دولتی استان تهران37، البرز 37نفر، خراسان‌رضوی 29نفر و سیستان و بلوچستان 27نفر است که بالاتر از حداکثر تعریف شده از سوی وزارت آموزش و پرورش است.
 این در حالی است که طی سال‌های گذشته برخی از وزرای آموزش و پرورش تأکید کرده‌اند باید نسبت دانش‌آموز به معلم در مدارس دولتی کشور کاهش پیدا کند و به عدد 15 برسد، اما با گذشت چند سال از این سیاست و افزایش بازنشستگی معلمان، نسبت دانش‌آموز به معلم در مقایسه با گذشته بسیار افزایش یافته است.
به‌طوری که در استان تهران و در دوره ابتدایی به‌ازای هر 47دانش‌آموز یک معلم وجود دارد و این موضوع به افزایش جمعیت دانش‌آموزان در کلاس‌های درس منجر شده است. این نسبت در تهران برای متوسطه اول41 و متوسطه دوم 25نفر است. در سیستان‌و‌بلوچستان هم دوره ابتدایی‌36، متوسطه اول32 و متوسطه دوم 17نفر است. که البته یکی از دلایل بهبود این شاخص برای متوسطه دوم در سیستان‌و‌بلوچستان ناشی از ترک تحصیل دانش‌آموزان و راهیابی جمعیت کمتری از آنها به این مقطع آموزشی است.