غفلت از فرود نرم در بورس

بازار سهام بعد از رشد‌های پرشتاب از ابتدای سال تاکنون از ابتدای هفته جاری ناگهان با سقوط مواجه شد. این به یک رویه تکراری در بازار سهام ایران تبدیل شده و سهامداران حرفه‌ای در یک دهه اخیر دست‌کم سقوط‌های سال 92 و 99 و حتی دهه 70 و 80 را به‌خاطر دارند. اما ماجرا چیست؟
سوابق معاملاتی در بازارهای مالی سراسر جهان نشان می‌دهد که نمودار قیمت قادر نیست به ‌صورت خطی و به‌طور مداوم رشد کند. به بیان دیگر قیمت‌ها به‌ویژه در بازار‌های مالی در جریان یک روند بلندمدت صعودی قطعا نزول هم خواهند کرد و همین قاعده برای دوره‌های نزولی هم وجود دارد. این جزو ذات بازار‌های مالی است که از آن با نام دوره اصلاح یا استراحت قیمت هم نام برده می‌شود. اما یک تفاوت بین صعود و نزول‌ها در بازار سهام ایران با سایر کشورها وجود دارد. درکشورهای توسعه یافته در دوره‌های رونق و رکود از ابزارها و روش‌هایی استفاده می‌شود تا عمق دوره‌های صعود و نزول کاهش یابد یا به بیان بهتر در زمان‌های صعود شرایط فرود نرم و در دوره‌های صعود شرایط ایجاد تعادل در بازار فراهم می‌شود. در این بازارها با استفاده از عرضه‌های اولیه، انتشار اوراق مالی جدید، افزایش سرمایه و سایر ابزار‌های تامین مالی شرایطی فراهم می‌شود که بازار به تعادل برسد، اما سابقه دوره‌های صعود و نزول بازار سهام ایران نشان می‌دهد که نهاد‌های تصمیم‌گیر در بازار سرمایه ایران در دوره‌های رونق و رکود به‌طور کل بی‌برنامه هستند؛ به‌طوری که در دوره‌های صعود، هیچ برنامه‌ای برای افزایش عرضه‌های اولیه، انتشار اوراق مالی و افزایش سرمایه شرکت‌ها‌ برای اینکه از فشار تقاضا کم شود وجود ندارد و ارکان بازار سرمایه صرفا نظاره‌گرند و در دوره‌های نزول هم ابزاری برای ایجاد تعادل در بازار وجود ندارد. این موضوع سال‌هاست که ادامه دارد و شواهد نشان می‌دهد که بورس تهران و فرابورس در پذیرش شرکت‌های جدید که یکی از وظایف اصلی آنهاست به‌شدت کند و سنتی عمل می‌کنند. مروری بر رشد بورس از هفته نخست آبان‌ماه سال گذشته تاکنون نیز نشان می‌دهد که طبق روال گذشته، ارکان بازار سرمایه ازجمله بورس تهران و فرابورس هیچ برنامه‌ای برای افزایش عرضه‌های اولیه نداشتند؛ درحالی‌که به زعم بسیاری از تحلیلگران این دوره فرصت بسیار مناسبی برای عرضه سهام شرکت‌های جدید بود و به‌دلیل ورود حجم بزرگی از نقدینگی به بازار سهام، نهادهای تصمیم‌گیر در بازار سرمایه می‌توانستند فرصت را غنیمت بشمارند و برنامه‌های تامین مالی شرکت‌های بورس را گسترش دهند و مانع از سقوط ناگهانی و سنگین شاخص بورس شوند، اما مانند گذشته بی‌برنامگی مقامات بازار سرمایه، شرایط لازم را برای فرود آرام شاخص‌ها فراهم نکرد و منجر به سقوط سنگین شاخص بورس در روز دوشنبه شد.