سلامتی مترادف با حال خوب زندگی

حمید صاحب*

شهرداری تهران در دوره جدید مدیریت شهری بنا دارد تا با ایجاد تحول در سلامت شهری، طرحی نو دراندازد؛ طرحی در خور شهروندان تهرانی و لایق تهران، کلانشهر الگوی جهان اسلام. بنیان این تحول و رویکرد جدید در حوزه سلامت، ناشی از تغییر نگاه به‌معنا و مفهوم سلامت و بازگشت به مبانی ایرانی - اسلامی در تعریف سلامت است. تلقی‌ای که امروزه از سلامت در افکار عمومی و متأسفانه برخی از متخصصان و کارشناسان امر وجود دارد، تلقی‌ای متأثر از مبانی غربی و سازمان بهداشت جهانی است که عمدتا حول‌محور گزاره «نه به بیماری» است، اما تلقی اسلامی - ایرانی مبتنی بر مبانی عمیق فلسفی و حیاتی، سلامت را مفهومی بسیار فراتر از «نه به بیماری» می‌داند. بدین معنا که علاوه بر سلامت جسم و محیط، اصل را بر سلامت روح آدمی می‌داند. در اینجا این سؤال مطرح می‌شود که سلامتی و انسان سالم و جامعه سالم به چه معناست؟ در رویکرد اومانیستی غربی، انسان موجودی است مادی که صرفا به‌دنبال کامجویی از زندگی است. در این نگاه زمینه‌های این کامجویی از طریق اصالت‌بخشی به اقتصاد و مصرف‌گرایی تأمین می‌شود؛ مسیری که مقام انسان را به موجودی پست و این جهانی بدل می‌کند و فلسفه حیات آدمی را جز در لذت‌جویی مادی و غرق‌شدن در منیت‌ها و خودخواهی‌ها نمی‌بیند و از همین رهگذر انسان را به برده‌ای برای اقتصاد استثماری سرمایه‌داری بدل می‌کند. در این رویکرد توجه به‌سلامت انسان باهدف سلامت نیروی کار، تداوم جامعه مصرفی و بازتولید مداوم نظام سرمایه‌داری است و سلامت آدمی در «نه به بیماری» خلاصه می‌شود؛ حال‌آنکه در رویکرد اسلامی - ایرانی، انسان سالم و سلامتی جامعه خود هدف تلقی می‌شود. تمامی تعالیم این رویکرد در راستای تحقق سلامت انسان تعریف و تبیین شده است. در این نگاه انسان موجودی است که با وحی پیوند دارد و این جهان تنها منزلگاهی است در مسیر رشد و تعالی. در این نگاه انسان خلیفه ‌الله است و انسان سالم، انسان متعادل است. انسانی به‌دور از افراط و تفریط. انسانی با سکینه و آرامش قلبی (قلب سلیم) و ذهنی به‌دور از اضطراب و پریشانی. فرد متعادل فردی است با امید، انگیزه و پشتکار، بااحساس رضایت از خود و محیط پیرامونش، همراه با روابطی حسنه با همنوعان و جامعه. چنین انسانی افسرده و ناامید نمی‌شود و از بزه و آسیب‌های اجتماعی به‌دور است. نتیجه سلامت در این نوع نگاه، انسان و جامعه‌ای است با «حال خوب زندگی». در این نوع نگاه هدف تعالی آدمی است و نه نگاه ابزاری به انسان برای استمرار نظامات اقتصادی. در این نگاه معیشت و اقتصاد به‌عنوان یک پشتیبان در مسیر اعتلای آدمی مدنظر هستند و خود به هدف بدل نمی‌شوند. اداره کل سلامت شهرداری تهران در این دوره بر آن است تا تلاش کند مفهوم سلامت در شهر تهران را به ورای «نه به بیماری» گسترش دهد. سعی دارد تا در مسیر تحقق سلامت از منظر مبانی ایرانی و اسلامی حرکت کند که در این صورت قطعا حال دل شهروندان هم بهبود خواهد یافت.