قفل کریدور شمال - جنوب باز می‌شود

بعد از توافق ایران و روسیه برای تکمیل کریدور شمال - جنوب، حالا جمهوری آذربایجان نیز به این جمع پیوسته است تا با اقدامات مشترک 3کشور اصلی در مسیر این کریدور بین‌المللی، رشد و توسعه همه‌جانبه محقق شود.
به گزارش همشهری، تکمیل کریدور شمال - جنوب به احداث راه‌آهن رشت - آستارا گره خورده و این قطعه 160کیلومتری به‌عنوان حلقه مفقوده کریدور ریلی شمال - جنوب، بخش بزرگی از عملکرد این کریدور بین‌المللی را تحت‌تأثیر قرار داده است. در این میان، قائله اوکراین و روسیه و اعمال تحریم‌های اقتصادی از سوی غرب علیه روسیه، باعث شده تا توجه همسایه شمالی نیز به این کریدور مهم معطوف شود و برای همکاری در تکمیل آن پا پیش بگذارد. حالا جمهوری آذربایجان نیز در امتداد کریدور شمال - جنوب، به جمع ایران و روسیه پیوسته است.

امضای بیانیه همکاری‌های سه‌جانبه
اهمیت تکمیل کریدور شمال - جنوب و به‌ویژه خط ریلی ۱۶۰کیلومتری رشت - آستارا نه در داخل کشور و نه در محیط بین‌المللی بر کسی پوشیده نیست؛ اما اجرای این پروژه سال‌هاست که زمینگیر شده و نیازمند تمهیدات ویژه است. 
به همین واسطه بود که در جریان سفر سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری به مسکو، احداث راه‌آهن رشت - آستارا جزو مصوبات سفر و توافقات بین 2رئیس‌جمهور قرار گرفت و در جریان سفر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه به ایران و دیدار با رهبر معظم انقلاب نیز ضرورت احداث این راه‌آهن مهم و تکمیل کریدور شمال - جنوب ازجمله مسائلی بود که رهبری بر آن تأکید کردند. پیرو این توافقات، در نشست اخیر وزیر راه‌وشهرسازی و معاونان او به باکو نیز مسائل مرتبط با تکمیل کریدور شمال - جنوب به محور بحث‌ها تبدیل شده و هر 3 کشور سند همکاری در این زمینه را امضا کرده‌اند.
 رستم قاسمی، وزیر راه‌وشهرسازی، معاون نخست‌وزیر روسیه و همچنین معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان در این سند بر تکمیل مسیر شمال _ جنوب تأکید کرده‌اند. قاسمی در نشست امضای این سند با اشاره به همکاری‌های مشترک منطقه‌ای در زمینه حمل‌ونقل و ارتباطات، گفت: اطمینان داریم که اقدامات مشترک در این زمینه رشد و توسعه همه‌جانبه را برای هر 3 کشور اصلی این مسیر فراهم می‌کند. او با تأکید بر لزوم رایزنی‌ و مشارکت سه‌جانبه برای اجرای این سند، اظهار کرد: متنوع‌سازی مسیرها و شیوه‌های حمل‌ونقل در مسیر مواصلاتی 3 کشور، تسهیل در ترددهای مرزی، رفع موانع ظرفیتی، بهره‌گیری از سازوکارهای دیجیتال و اسناد الکترونیکی، ایجاد سهولت در صدور ویزا، کاهش یا حذف هزینه‌های تردد ترانزیتی و ایجاد دبیرخانه دائمی کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال- جنوب با مشارکت همه کشورهای عضو از مهم‌ترین اقداماتی است که باید هر 3 کشور در راستای اجرای آن تلاش کنند.

روسیه و آذربایجان چه می‌گویند؟
در نشست امضای سند همکاری سه‌جانبه برای تکمیل کریدور شمال - جنوب، الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه ضمن تأکید بر لزوم اجرای سریع این طرح، گفت: طبق دستور سران ۳کشور باید کارهای اجرایی این کریدور با سرعت آغاز شود. نواک با بیان اینکه روسیه مصمم به اجرای این طرح مهم بین‌المللی است، افزود: خوشبختانه 3 کشور در این زمینه تلاش می‌کنند تا الزامات اجرایی شدن آن فراهم شود. همچنین شاهین مصطفی‌اف، معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان نیز در این نشست با تأکید بر اهمیت مناسبات با ایران، گفت: همکاری‌های بین‌المللی به‌خصوص در زمینه ارتباطات علاوه بر ایجاد ظرفیت‌های حمل‌ونقلی در افزایش روابط کشورها، نقش مهمی دارد. جمهوری آذربایجان برای مناسبات با ایران اهمیت زیادی قائل است و این روابط بر تاریخ کهن مردمان 2 کشور تکیه کرده است. علاوه بر این رستم قاسمی، وزیر راه‌وشهرسازی در نشست‌های جداگانه‌ ای با معاونان نخست‌وزیر روسیه و جمهوری آذربایجان نیز بر توسعه همه‌جانبه مناسبات تأکید کرد.

اهمیت راه‌آهن رشت- آستارا
با احداث خط ریلی 160کیلومتری رشت - آستارا، عملاً کریدور ریلی شمال - جنوب تکمیل می‌شود و راه‌آهن ایران به آذربایجان، روسیه و اروپا متصل خواهد شد. با این اتفاق، جدای از اینکه دروازه جدیدی در مسیر توسعه روابط اقتصادی به‌ویژه با حوزه آسیای میانه و قفقاز باز می‌کند، برای همه کشورهای فعال در کریدور نیز انتفاع مالی به همراه خواهد داشت. البته تکمیل این خط ریلی به‌واسطه خصوصیات جغرافیایی منطقه و جنس خاک، نیازمند روش‌های نوین و فناوری‌های مدرنی است که هم کار را سخت می‌کند و هم اعتبار موردنیاز برای اجرای آن را افزایش می‌دهد. 
پیش ‌از این، خیرالله خادمی، مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور گفته بود: با بهره‌برداری از مسیر ریلی رشت - آستارا، زمان انتقال بار از مبدأ بندر هلسینکی فنلاند تا بنادر جنوبی ایران بیش از ۲۰روز کاهش پیدا می‌کند و این اقدام با توجه به موقعیت خاص ژئوپلیتیکی ایران درآمد ارزی بالایی برای کشور به همراه دارد. البته نباید فراموش کرد که صرفاً احداث این خط ریلی و تکمیل کریدور شمال - جنوب اهمیت ندارد بلکه مسئله مهم‌تر، توافق کشورهای میزبان کریدور در استفاده از ظرفیت‌های آن است.
 نکته قابل ‌توجه این است که بهترین مسیر برای عبور راه ابریشم ریلی و اتصال شرق به غرب، عبور آن از ایران و اتصال به شبکه ریلی ترکیه است؛ اما سال‌ها از برقراری اتصال ریلی ایران و ترکیه می‌گذرد و آنکارا همچنان از اتصال شبکه ریلی سراسری خود به ایران خودداری کرده و حاضر به برقراری ارتباط ریلی ایران و اروپا نیست. به همین دلیل است که اگر مسیر جایگزین قفقاز با موافقت آذربایجان و روسیه به بهره‌برداری برسد، می‌تواند گشایش‌های قابل‌توجهی به ارمغان بیاورد. ایران در دهه‌های گذشته، شبکه ریلی خود را تا مرز رازی امتداد داده و به مرز ترکیه رسانده و ترکیه نیز از مرز رازی به داخل خاک خود راه‌آهن ساحل دریاچه وان احداث کرده، اما هیچ‌گاه این خط را به شبکه ریلی سراسری خود وصل نکرد‌؛ درحالی‌که اتصال شبکه‌های ریلی ایران و ترکیه فقط نیازمند احداث یک خط ریلی به طول 238کیلومتر در حاشیه دریاچه وان بود و ایران در سال‌های گذشته پیشنهاد فاینانس این طرح را نیز مطرح کرد که دولت ترکیه آن را نیز نپذیرفت.