سفر محرمانه فرستاده پوتین به تهران

جمله مبهم ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه درباره لزوم خروج نیروهای خارجی از سوریه چند روزی می‌شود که در محافل سیاسی و دیپلماتیک سر و صدا به پا کرده، آیا منظور پوتین نیروهای ایرانی است؟ اگرچه مقامات سوری گفته‌اند منظور پوتین نیروهای آمریکایی بوده اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد روسیه در حال تغییر رویکرد در قبال ایران است.

بهرام قاسمی دیروز در پاسخ به سؤال خبرنگاری مبنی بر اینکه مقامات روس اعلام کردند که نیروهای خارجی در سوریه باید از این کشور خارج شوند و آیا ممکن است روسیه، ایران را مجبور کند که از سوریه خارج شود؟ تصریح کرد: کسی نمی‌تواند ایران را مجبور به کاری کند. ایران کشوری مستقل است که سیاست‌های خود را براساس منافع ملی خود در منطقه و جهان تعیین می‌کند. وی ادامه داد: حضور ایران در سوریه بنا به دعوت دولت سوریه انجام شده و هدف اصلی ما مبارزه با تروریسم و سرکوب تروریسم در این کشور است به‌نحوی که تمامیت ارضی این کشور حفظ شود.

وی افزود: تا زمانی که نیاز باشد و خطر تروریسم در منطقه وجود داشته باشد و دولت سوریه از ایران بخواهد که به این دولت کمک کند، ایران به کمک‌های خود به دولت سوریه ادامه می‌دهد و در سوریه باقی می‌ماند.

قاسمی افزود: آنهایی باید از سوریه خارج شوند که بدون اجازه دولت سوریه به سرزمین و قلمروی این کشور وارد شده‌اند و تمامیت ارضی این سرزمین را نقض کرده‌اند.

قاسمی در پاسخ به سؤال دیگری درباره نزدیک شدن روسیه به اروپا در بحث سوریه با توجه به مطالبی که به نقل از مقامات روس درباره حضور ایران در سوریه عنوان شده بود، بیان کرد: با همه طرف‌ها چه در روند آستانه و چه در منطقه درباره سوریه از جمله سوریه، روسیه و ترکیه و برخی کشورهای دیگر در تماس هستیم. مواضع رسمی مشخصی در این زمینه دریافت نکردیم، آنچه دیده و مطرح شده و برخی تکذیب شده، مواضع افراد و برخی مقامات است.

رئیس‌جمهور سوریه هفته قبل سفری از پیش اعلام نشده به سوچی روسیه داشت و با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه دیدار کرد. در این دیدار پوتین گفته بود با توجه به شکل گرفتن روند سیاسی در سوریه نیروهای خارجی باید از سوریه خارج شوند.

ساعاتی بعد یک منبع در نهاد ریاست‌جمهوری سوریه اعلام کرد که منظور پوتین نیروهای ترکیه و آمریکایی بوده است و نیروهای ایرانی و روس به درخواست دولت سوریه در این کشور حضور دارند.

از سوی دیگر الکساندر زاسپکین، سفیر روسیه در لبنان هم اعلام کرد: حضور ایران در سوریه از نظر روسیه مشکل به‌حساب نمی‌آید.

با این حال چند روز قبل از اظهارنظر پوتین در سطح شهر تهران خودروهای تشریفاتی هیأتی روسی در حال تردد بودند که با توجه به اعلام سفر معاون وزیر خارجه روسیه به تهران تصور شد هیأت روسی مربوط به سرگئی ریابکوف است چون یک روز قبل ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه در تهران بود تا با سیدعباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه ایران درباره برجام رایزنی کند.

این در حالی است که در این کاروان عریض و طویل روس‌ها الکساندر لاورنتیف فرستاده ویژه پوتین حضور داشت که بی‌سر و صدا به تهران آمده بود تا احتمالا با علی شمخانی دبیر شورای‌عالی امنیت ملی ایران دیدار کند؛ سفری که خبری درباره آن منتشر نشد اما با توجه به محرمانه بودن به‌نظر می‌رسد پوتین پیام خاصی را به تهران فرستاده است.

در جریان سفر هفته قبل محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران به مسکو زمانی که طرف ایرانی از لزوم بهره مندی ایران از منافع برجام سخن گفت، سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه با لحن خاصی پاسخ داد که البته دیگران هم منافعی دارند! این جمله با اظهارنظر منتشر شده از ریابکوف در خبرگزاری رویترز همزمان شد جایی که از قول مقام روس گفته شده بود ایران باید امتیازهای بیشتری بدهد هرچند مقام روس بعدا این عبارت را تکذیب کرد.

شواهد و گزاره‌ها نشان می‌دهد روسیه بعد از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در حال طراحی تازه در روابط با ایران است. به باور ناظران، تا پیش از این به‌دلیل حضور آمریکا در برجام نگرانی‌هایی در رابطه با نزدیکی روابط تهران و واشنگتن وجود داشت و براساس همین نگرانی‌ها اقدامات مهمی همچون تحویل سامانه اس300 و احداث فاز دوم نیروگاه بوشهر را کلید زد.

فرستاده ویژه رئیس‌جمهور روسیه در امور سوریه یک‌ماه قبل هم به تهران آمده بود و با حسین جابری‌انصاری، دستیار وزیر خارجه و علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی دیدار کرد.

آن ملاقات لاورنتیف با شمخانی هم انعکاس رسانه‌ای نداشت و محرمانه بود.