گزارش
میدانگاه‌های جدید در پایتخت
پروژه پلازای میدان جهاد_میدان فاطمی_ وارد فاز اجرایی شد که نسبت به بسیاری از میدانگاه‌های پیشین از نظر طراحی تفاوت‌های اساسی دارد
محمود مولایی - روزنامه‌نگار
در گذشته‌ای دور، زمانی که اتومبیل به ندرت در شهر تهران تردد می‌کرد، به‌نحوی میدان توپخانه و میدان مشق پلازای شهری محسوب می‌شدند. در گذر زمان به واسطه توسعه تهران، بسیاری از این فضاها از عابران پیاده گرفته شد و در اختیار خودروها قرار گرفت تا نگرانی‌های زیادی به‌وجود بیاید. در سال‌های اخیر ایجاد پلازاهای شهری در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت و در تازه‌ترین اقدام، پروژه پلازای میدان جهاد وارد فاز اجرایی شده است؛ البته با طراحی متفاوت و کاربردی تا مانند پلازای هفت‌تیر، فضایی با بهره کم ایجاد نشود. طراحی میدانگاه جهاد (میدان فاطمی)، در تقاطع خیابان حضرت ولیعصر(عج) و خیابان فاطمی سال گذشته انجام شد تا پروژه احداث آن از سال 1401کلید بخورد. طراح پروژه پلازای میدان جهاد معتقد است تهران دارای یک‌سری فضای مرده شهری است که به‌طور معمول در آن تاسیسات شهری به‌صورت نامتجانس قرار گرفته‌اند. چنان‌که اغلب این فضاها که مردم نمی‌توانستند از آن استفاده کنند، جداره ناپایدار شهری را مخدوش کرده‌اند.
محمد خاوریان به همشهری می‌گوید که در کنار کمبود سرانه فضای عمومی در تهران، یکی دیگر از دلایلی که بر اهمیت ساخت پلازای میدان جهاد می‌افزاید عدم‌مصونیت شهروندان پس از خروج از متروی جهاد بود: «به‌طوری که شهروندان مکانی برای مکث و فضای امنی برای توقف در این مکان نداشتند.» طبق توافقات صورت‌گرفته با پیمانکار پروژه، قرار است پلازای میدان جهاد در 6ماه نخست سال 1401با معماری ایرانی - اسلامی به بهره‌برداری برسد.
احداث میدانگاه‌های شهری برای ارتقای کیفی و افزایش جلوه‌های بصری فضاهای شهری ضروری به‌نظر می‌رسد. چنان‌که بعد از مطالعات صورت گرفته، 105نقطه از شهر تهران برای ایجاد میدانگاه‌های شهری مناسب ارزیابی شده است. البته برای اینکه شهر تهران به ساخت و تکمیل 105میدانگاه برسد، نیاز به زمان زیادی دارد، چراکه تاکنون احداث میدانگاه‌های شهری به 5 عدد هم نرسیده است. اکنون میدانگاه جهاد در اولویت سازمان عمرانی مناطق شهرداری تهران قرار گرفته است؛ میدانگاهی با مساحتی نزدیک به 2هزار مترمربع که به‌گفته سرپرست سازمان عمرانی مناطق شهرداری، ۸۰۰مترمربع آن شامل بنایی با طراحی سنتی و برگرفته از معماری ایرانی- اسلامی است: «این فضا شامل محل استراحت و مسیر تردد و توقفگاه است که نمای این بنا را آجرهایی با طرحی که در تهران قدیم استفاده می‌شد، تشکیل می‌دهد.» هادی حق‌بین معتقد است هم‌اکنون برای رفاه حال شهروندان، سرویس بهداشتی پرتابل با توجه به قرارگیری کارگاه پروژه در محدوده ایستگاه متروی جهاد و تردد مسافران، در محل پروژه نصب شده و قابل استفاده برای عموم است.
محلی برای مکث
پلازا یا میدانگاه را می‌توان فضایی از شهر تعریف کرد که به‌رغم قرار گرفتن در دل رفت‌وآمد انسان‌ها و خودروها، محلی دنج و آرام برای مکث و آرامش افراد است. از همین رو برای رسیدن به شهری شهروندمحور نیاز است تا کلیه برنامه‌ها در تمامی حوزه‌های شهری با توجه به نیاز و خواست شهروندان مدنظر قرار گیرد. برای همین، سازمان عمرانی مناطق شهرداری تهران نیز در بخش ساخت و ساز، فضاهایی را در دستور کار خود قرار داده که امکان تعاملات به دور از هیاهو و شلوغی شهر را برای شهروندان فراهم می‌کند. یکی از بناهایی که می‌تواند چنین ویژگی‌هایی را برای شهر و شهروندان به همراه داشته باشد، میدانگاه است و این سبک بنا، امروزه در تمام شهرهای دنیا به رسمیت شناخته شده و در طراحی و شهرسازی نوین جایگاه خاصی به‌دست آورده است. طراح میدانگاه جهاد درخصوص اهمیت ساخت پلازا یا بناهای شبیه به آن می‌گوید ما برای عابرین پیاده در شهر تهران به اندازه کافی فضای مکث نداریم: «در گذشته بیشترین تغییرات و عملیات عمرانی در تهران برای عبور و مرور خودروها بود و میدان‌ها عملا به فلکه‌های شهری تبدیل شده بودند که زمینه‌ساز سردرگمی شهروندان هستند. در همه شهرهای دنیا فضاهایی وجود دارد که افراد را به تعاملات مشترک دعوت می‌کند و در آن فضاهای فرهنگی و اجتماعی مختلفی تعریف می‌شود.»
در شهر تهران، پیش از این، میدان هفتم تیر برای عابران پیاده مناسب‌سازی شد و حتی یکی از درهای خروجی ایستگاه متروی هفت تیر به میدانگاه ختم می‌شود. جالب اینکه در طراحی میدانگاه جهاد نیز ایستگاه متروی فاطمی هم دیده شده است. به غیر از میدانگاه هفتم تیر، میدانگاه ولیعصر، شهدای بلوار صادقیه و متروی امیرکبیر هم هم‌اکنون پذیرای شهروندان است. احداث میدانگاه امام خمینی(ره) و متروی شهدای صادقیه نیز در مراحل پایانی قرار دارد. درحالی‌که پروژه میدانگاه جهاد در شروع کار قرار دارد. طراح میدانگاه جهاد معتقد است الگوی اجتماعی و معماری این بنا را می‌توان به پل خواجوی اصفهان تشبیه کرد: «در طراحی نمای میدانگاه جهاد سعی شد از نماهای ساختمان‌های قدیمی همین بخش از تهران الگوبرداری شود تا حس بهتری برای ساکنان این محله به همراه داشته باشد.»
مکث
میدانگاه باغ فردوس
باغ فردوس از گذشته میدانگاهی برای شهروندان و هنرمندان بود. میدانگاهی که در آن موزه سینما قرار دارد و فضای مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت شهروندان است. این میدانگاه نیز مورد توجه سازمان عمرانی مناطق شهرداری تهران قرار دارد. چنان‌که عملیات مرمت میدانگاه باغ فردوس متعاقب برگزاری مناقصه، تعیین پیمانکار و تجهیز کارگاه رسما آغاز شده و قرار است طی این پروژه، میدانگاه باغ فردوس که از خیابان ولیعصر(عج) آغاز شده و تا موزه سینما ادامه دارد، توسعه یابد و ترمیم و بازسازی شود.
در همینه زمینه :
