نقشه صادرات کشاورزی ایران

پرنیان سلطانی- خبر‌نگار

در حوزه صادرات، بی‌شک مهم‌ترین محصولات صادراتی ما، فراورده‌های نفتی و پتروشیمی و محصولات معدنی‌ هستند. بعد از آن نیز شاید بتوان از کالاهای سنتی و صنایع‌دستی، فراورده‌های دامی و... نام برد اما در این میان براساس آخرین گزارشی که اتاق بازرگانی تهران ارائه داده، محصولات کشاورزی جایگاه خاصی در صادرات‌ دارد تا جایی که حدود 11درصد از کل تجارت ایران در حوزه صادرات را همین محصولات کشاورزی و باغی تشکیل می‌دهند. هر چند صادرات این محصولات که ریسک خراب‌شدن‌شان وجود دارد، همواره با مشکلاتی همراه است و در آخرین اتفاق، برخی از این محصولات صادراتی‌مان برگشت خوردند اما به هر حال نمی‌توان منکر این قضیه شد که کالاهای کشاورزی و باغی تولیدشده در ایران، مشتریان خودشان را در بازارهای بین‌المللی پیدا کرده‌اند. در این گزارش سری به استان‌های مختلف کشور زده‌ایم تا ببینیم هر استان چه محصول کشاورزی و باغی خود را به دیگر کشورها صادر می‌کنند و اساسا پرطرفدارترین محصولات کشاورزی ما میان مردم دنیا چه محصولاتی است.

نگاهی به استان‌های صنعتی
کشاورزی و باغداری تقریبا در تمام استان‌های کشور رونق دارد اما در برخی از استان‌ها به‌دلیل فعالیت بیشتر آنها در حوزه‌های صنعت و معدن، محصولات کشاورزی و باغی در حدی مورد توجه نیست که بتوان آنها را به دیگر کشورها صادر کرد. به‌عنوان مثال اینطور که مدیرکل گمرک ایلام به تازگی خبر داده در 9ماهه نخست امسال عمده کالاهای صادراتی این استان آهن‌آلات، کاشی و سرامیک، پلاستیک، سنگ‌آهن و محصولات پتروشیمی بوده یا استان قم سال گذشته بیشتر گرانول، محصولات غذایی، کفش و صندل، شمش سرب، مصنوعات مسی، مواد و محصولات پلاستیکی، شیمیایی و هیدروکربن صادر کرده است.
این موضوع درباره استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، لرستان و مرکزی که شکل صنعتی‌تری دارند نیز صدق می‌کند. به این ترتیب برخی از استان‌های کشور ما اگرچه دارای زمین کشاورزی و باغ‌های میوه هستند، اما حجم تولید محصولات کشاورزی و باغی‌شان به اندازه‌ای است که شاید به زحمت نیاز خود استان را تامین کند یا در بهترین حالت به استان‌های همجوارشان صادر شود. در این میان برخی از این استان‌ها سعی دارند سهم تولید محصولات کشاورزی خود را بالا ببرند و به این ترتیب سهمی در صادرات میوه، سبزی، صیفی، خشکبار و دیگر محصولات کشاورزی و باغی ایران داشته باشند.

8 استان تک‌محصولی کشاورزی و باغداری
در این میان برخی از استان‌های ما با توجه به شرایط آب و هوایی و خاکی که دارند، تمام تمرکز خود را روی تولید یک یا دو محصول گذاشته‌اند و اتفاقا با همین محصولات‌شان نه‌تنها در کشور که در بازارهای بین‌المللی کاملا شناخته‌شده هستند. به‌عنوان مثال آذربایجان غربی بیش از هر محصول دیگری در حوزه کشاورزی، سیب درختی تولید و صادر می‌کند. شاید برایتان جالب باشد بدانید که این استان امسال با تولید بیش از یک میلیون و 270هزار تن سیب، رکورد تولید این محصول در کشور را زد و سیب‌های مازاد بر نیاز استان و کشور تاکنون به کشورهایی ازجمله عراق، تاجیکستان، ازبکستان، هندوستان و... صادر شده و حدود 500هزار تن دیگر در سردخانه‌ها منتظر صادرشدن هستند.
در این میان مهم‌ترین محصول کشاورزی صادراتی اردبیل، سیب‌زمینی است، بوشهر بیش از هر محصول دیگری خرما صادر می‌کند، چهارمحال و بختیاری در بازارهای جهانی با بادام‌هایش شناخته شده و خراسان رضوی هم ناگفته پیداست که با زعفران‌هایش سعی دارد بازار جهانی را قبضه کند. خوزستان، قزوین و کرمانشاه هم هر چند هر یک چند محصول کشاورزی را به دیگر کشورها به‌خصوص کشورهای همسایه صادر می‌کنند اما تمرکز آنها هم بیشتر روی یک محصول خاص است. به‌عنوان مثال خوزستان بیش از هر محصول دیگری خرما صادر می‌کند، تمرکز قزوین بیشتر روی صادرات کشمش است و کرمانشاه هم نخودهایش را به دیگر کشورها عرضه می‌کند.

تمرکز سمنان و کرمان  روی 2محصول صادراتی
در برخی از استان‌های کشور هم همزمان دو یا چند محصول به‌طور ویژه تولید و متعاقب آن صادر می‌شود. مثلا سمنان بیشترین میزان صادرات کشاورزی و باغی‌اش به پسته و انار اختصاص دارد و کرمان هم بیش از هر محصول دیگری، پسته و خرما به دیگر کشورهای دنیا صادر می‌کند. هر چند که «سیر» هم یکی دیگر از محصولاتی است که کرمان به‌ویژه در چند سال اخیر نگاه ویژه‌ای روی آن داشته و توانسته سیر را هم به صادرات کشاورزی و باغی‌‌اش اضافه کند.

کیوی، بیشترین محصول صادراتی در شهرهای شمالی
شاید برایتان جالب باشد بدانید ایران، چهارمین تولیدکننده بزرگ کیوی در دنیاست. اگرچه تولید این میوه در برخی از استان‌های کشور صورت می‌گیرد اما بی‌شک قطب تولید کیوی در ایران، استان‌های شمالی ما هستند. همین چند روز پیش مدیر امور باغبانی جهادکشاورزی گیلان، از این استان به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده کیوی کشور نام برد و گفت: «6414 هکتار باغ کیوی در گیلان وجود دارد که براساس پیش‌بینی‌ها، امسال 210هزار تن کیوی از این باغ‌ها برداشت خواهد شد. 50درصد کیوی تولید شده در گیلان به کشورهای روسیه، آذربایجان، قزاقستان و آسیای میانه صادر می‌شود».
 این استان علاوه بر کیوی، برنج، چای، زیتون و بادام‌زمینی‌اش را هم به کشورهای مختلف صادر می‌کند، درست مثل همسایه‌هایش گلستان و مازندران که هر کدام علاوه بر کیوی، صادرات محصولات دیگر ازجمله پرتقال و نارنج و سبزی را هم در دستور کار دارند. اما همانطور که گفته شد این استان‌های شمالی بیش از هر محصول دیگری، با کیوی در دنیا شناخته‌شده هستند.

همه استان‌های صادرکننده
برخی از استان‌های کشور هم هستند که نمی‌توان آنها را در یکی‌دو محصول پرطرفدار صادراتی خلاصه کرد؛ یا به‌عبارت دیگر یک یا 2محصول را برند صادراتی‌شان درنظر گرفت. این استان‌ها همزمان با صادرات چند محصول، در راه ارزآوری از طریق صادرات محصولات کشاورزی و باغی می‌کوشند. به‌عنوان مثال آذربایجان شرقی با صادرات سیب، پیاز، خیار، کاهو، کلم و کشمش قدم در راه صادرات فراورده‌های کشاورزی گذاشته است و البرز اگرچه بیشتر توت‌فرنگی‌هایش در کشورهای دیگر طرفدار دارد اما هلو، شلیل، آلو و گوجه‌فرنگی هم صادر می‌کند. اصفهان هم همین وضعیت را دارد؛ این استان بیشتر با تولید و صادرات انواع فلفل شناخته می‌شود اما این به آن معنا نیست که گل کلم، سیب و خرمایش را صادر نکند. خراسان شمالی، خراسان جنوبی، هرمزگان، زنجان، فارس، سیستان و بلوچستان، کردستان، همدان و یزد از دیگر استان‌هایی هستند که همزمان چند محصول کشاورزی و باغی خود را به دنیا صادر می‌کنند.

نگاه
عراق، افغانستان و امارات  بزرگ‌ترین خریداران محصولات کشاورزی  ایران

بسته به موقعیت جغرافیایی استان‌های مختلف کشور و همسایگی آنها با کشورهای دیگر، خریدار هر کدام از محصولات کشاورزی ما یکی از کشورهای همجوار است. به‌عنوان مثال سیب آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی بیش از هر کشور دیگری نصیب جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و عراق می‌شود. یا زعفران و زرشک و همچنین صیفی‌جات، سبزی و میوه‌های خراسان شمالی، رضوی و جنوبی بیشتر سهم افغانستان است، کیوی استان‌های شمالی بیشتر سر از ترکمنستان درمی‌آورد و خرمای بوشهر و فارس و خوزستان و سیستان و بلوچستان بیش از هر کشور دیگری به‌دلیل همجواری به پاکستان و امارات و عربستان صادر می‌شود. در این میان اگر چه محصولات کشاورزی ما به ده‌ها کشور دنیا ازجمله عراق، روسیه، لهستان، افغانستان، کویت، مالزی، هلند، دانمارک، آلمان، اتریش، بلژیک، ایتالیا، امارات، ارمنستان، بحرین، ترکیه، افغانستان، هند و... صادر می‌شود، اما طبق آمار، بزرگ‌ترین خریداران محصولات کشاورزی ما سه کشور عراق، افغانستان و امارات هستند که در مجموع حدود 50درصد از کل صادرات کشاورزی ایران را به‌خود اختصاص داده‌اند.

نگاه
پرطرفدارترین محصولات غذایی ایران  در بازارهای جهانی

براساس آخرین آمارهایی که از گمرک کشور به‌دست آمده در 7‌ماه ابتدایی امسال، 6درصد وزن صادرات کشور به محصولات کشاورزی و غذایی اختصاص داشته که از نظر ارزش، 10/3درصد ارزش صادرات را به‌خود اختصاص داده است. در ادامه پرطرفدارترین محصولات کشاورزی و باغی در بازارهای جهانی را به گواه میزان فروش آنها از فروردین تا مهر‌ماه امسال مرور می‌کنیم:
1- انواع خشکبار ............................. میزان فروش: 554میلیون دلار
2- انواع سبزی ............................... میزان فروش: 280میلیون دلار
3- گوجه‌فرنگی .................................میزان فروش: 206میلیون دلار
4- انواع میوه ...................................میزان فروش: 204میلیون دلار
5- هندوانه ........................................میزان فروش: 175میلیون دلار
6- انواع خرما....................................میزان فروش: 117میلیون دلار
7- انواع انگور تازه و خشک................میزان فروش: 114میلیون دلار
8- سیب ...........................................میزان فروش: 105میلیون دلار
9- زعفران........................................میزان فروش: 60میلیون دلار
10- سیب‌زمینی.................................میزان فروش: 59میلیون دلار
11- مرکبات .....................................میزان فروش: 31میلیون دلار
12- خربزه .......................................میزان فروش: 28میلیون دلار
13- چای .........................................میزان فروش: 14میلیون دلار