5 اقدام فوری برای نجات دستیاران پزشکی

 یکتا فراهانی- خبرنگار

دستیاران تخصصی پزشکی یا همان رزیدنت‌ها که سال‌ها با انبوهی از مشکلات دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند، حالا امیدهای تازه‌ای در قلبشان زنده شده است. آنها که در دوران کرونا فشار مضاعفی را تحمل کردند، اکنون با وعده‌های رنگینی مانند افزایش درآمد و اختصاص وام‌ مسکن و پوشش بیمه‌ای از سوی وزارت بهداشت مواجهند که روزنه‌های امیدی در دلشان ایجاد کرده است. با شیوع کرونا، این دانشجویان تخصصی پزشکی، در شیفت‌های طولانی، بار سنگینی از درمان را به دوش کشیدند؛ درحالی‌که به‌طور مداوم از پایین بودن میزان درآمدشان گلایه داشتند و در کنار تبعیض‌هایی که در مراکز درمانی تحمل می‌کردند، شرایط را غیرقابل تحمل می‌دیدند. به‌گفته این رزیدنت‌ها، براساس مصوبه وزارت بهداشت برای 400ساعت کار در ماه، حدود 2میلیون و 700هزار تومان برای افراد مجرد و 3میلیون و 200هزار تومان برای رزیدنت‌های متاهل درنظر گرفته می‌شود که این مبلغ به هیچ‌وجه کفاف زندگی آنها را نمی‌دهد. اعتراضات دستیاران برای تغییر شرایط در نهایت منجر به دیدار نمایندگان آنها با رهبری شد و پس از آن بود که مقام معظم رهبری، از وزیر بهداشت درخواست کردند تا موضوع پیگیری شود و وزارت بهداشت هم موضوع حق‌الزحمه دستیاران پزشکی را با مصوبه هیأت امنایی به دانشگاه‌های علوم‌پزشکی ابلاغ کرد.

15هزار دستیار پزشکی در کشور
بهروز رحیمی، رئیس صندوق رفاه وزارت بهداشت درباره اقداماتی که این وزارتخانه برای دستیاران پزشکی انجام داده توضیحاتی به همشهری می‌دهد و می‌گوید: «دستیاران پزشکی یا رزیدنت‌ها سختی‌ها و مشکلات تحصیل در رشته پزشکی را طی کرده و با گذراندن دوران طرح در مناطق محروم هم خدمت کرده‌اند. آنها حدود 15هزار نفرند که انتظار می‌رود با توجه به حجم کار، به‌ویژه در دوران کرونا و شیفت‌های طولانی بتوان امنیت و رفاه بیشتری برایشان فراهم کرد.» به‌گفته او، رزیدنت‌ها مجاز به فعالیت در بخش خصوصی نیستند و به‌طور معمول حقوق بسیار کمی تحت عنوان کمک‌هزینه‌های تحصیلی به آنها پرداخت می‌شود. حدود 50درصد این دانشجوها که به‌طور معمول 30تا 35ساله‌اند، ساکن تهران هستند و نزدیک به 80درصد آنها هم در کلانشهرهایی مثل مشهد، شیراز، تبریز و اصفهان مشغول به کارند. حدود 40درصد آنها متاهل‌ هستند و شرایط سختی به‌ویژه از نظر تهیه مسکن دارند؛ چرا که حقوق دریافتی‌شان بین 3تا 4میلیون است. بر این اساس اقداماتی برای بهبود وضعیت آنها در صندوق رفاه وزارت بهداشت انجام شده است. رحیمی در توضیح بیشتر می‌گوید: «ابتدای سال 99در جلسات مختلفی که با شوراهای صنفی آنها برگزار شد و با توجه به تجربه‌ای که در اداره دانشگاه‌ها و برخوردی که با دانشجویان داشتیم، چند برنامه تعریف شد که یکی از آنها درنظر گرفتن وام ویژه دستیاری بود؛ هر چند که رقم بالایی نداشت، اما گام جدیدی به شمار می‌رود؛ چرا که قبل از آن چنین امکانی فراهم نبود. همچنین در قالب نظام بانکی و با تفاهمی که با بانک قرض‌الحسنه مهر انجام شد، نزدیک به 15میلیون تومان وام قرض‌الحسنه به این دستیاران اختصاص داده شد و تلاش می‌شود با توجه به وعده‌هایی که از سوی مجلس شورای اسلامی داده شده، با هماهنگی سازمان برنامه و بودجه، این میزان افزایش پیدا کند. در کنار اینها، همچنین بیمه خدمات درمانی برای این گروه درنظر گرفته شد؛ چراکه دستیاران از هیچ‌گونه امکانات بیمه خدمات درمانی برخوردار نیستند؛ درحالی‌که خودشان به بیماران خدمات درمانی ارائه می‌دهند. براساس اعلام رحیمی، سال گذشته طی تفاهمنامه‌ای که با سازمان بیمه سلامت منعقد شد، قرار بر این شد تا دانشجویانی که تمایل به استفاده از بیمه خدمات درمانی پایه را دارند، به سایت صندوق رفاه مراجعه کرده و برای بیمه‌شدن اقدام کنند. هزینه‌های آن را هم صندوق رفاه وزارت بهداشت عهده‌دار شده و دانشجویان پس‌از فراغت از تحصیل می‌توانند آن را با اقساط 48تا 60ماهه و بدون بهره دانشجویی بازگردانند. این مسئول در وزارت بهداشت ادامه می‌دهد: «اقدام سومی که برای دستیاران پزشکی درنظر گرفته شد، بیمه تامین اجتماعی و سوابق خدمتی و همچنین سوابق آموزشی این دانشجویان است که طی تفاهمنامه‌ای که با وزارت رفاه انجام شد، با محوریت و عاملیت سازمان تامین اجتماعی و وزارت بهداشت، دانشجویان دستیاری می‌توانند از بیمه تامین اجتماعی برخوردار شوند؛ یعنی مزایای بازنشستگی، از کارافتادگی و فوت برای آنها درنظر گرفته می‌شود تا حداقل پس از فارغ‌التحصیلی، 4سال سابقه خدمت داشته باشند. دانشجویان به‌راحتی می‌توانند با مراجعه به سایت صندوق رفاه وزارت بهداشت، با اعلام آمادگی و تأیید اسناد تحصیلی و سوابق آنها، از این بیمه استفاده کنند.
 به گفته رئیس صندوق رفاه وزارت بهداشت، تا امروز بیش از 8هزار متقاضی بیمه مراجعه کرده‌اند که حدود 2500نفرشان بیمه شده‌اند و اقدامات معرفی و صدور بیمه تامین اجتماعی آنها هم انجام شده است. او درباره اقدامات دیگری که برای بخش رفاهی دستیاران انجام شده، توضیح می‌دهد و می‌گوید: «اقدام بعدی، وام ودیعه مسکن است. مشکل مهمی که این دانشجویان دارند، مسئله مسکن است. سال گذشته کمیسیون تلفیق و کمیسیون بهداشت مجلس، در این زمینه کمک زیادی کردند. قرار بر این شد تا اولویت دریافت این وام برای دانشجویان رزیدنتی باشد. بر این اساس در شهر تهران بین 60تا 90میلیون تومان و در مراکز استان‌ها 50میلیون تومان و در شهرهای دیگری هم که دانشکده‌های پزشکی فعال‌ هستند، 40میلیون تومان وام ودیعه مسکن پرداخت می‌شود.» به‌گفته او، اقدامی هم برای بیمه تکمیلی این افراد انجام و بسته بیمه تکمیلی آنها آماده شده است. در این بسته، تمهیداتی برای پرداخت هزینه‌ها و فرانشیز هزینه‌های درمانی ازجمله بستری و سرپایی و همچنین بسته دندانپزشکی و حتی هزینه‌های زایمان و ناباروری هم پیش‌بینی‌شده است. به‌گفته رئیس صندوق رفاه وزارت بهداشت، تمام خدمات صندوق رفاه در قالب وام‌های قرض‌الحسنه است؛ هم بیمه تامین اجتماعی و بیمه خدمات درمانی و هم وام ودیعه مسکن و بیمه تکمیلی به این صورت خواهد بود و تمام هزینه‌ها پس از فارغ‌التحصیلی در اقساط 48تا 60ماهه و بدون سود از دانشجویان پس گرفته خواهد شد. پیش از این هم ابوالفضل باقری‌فرد، معاون آموزشی و دبیر شورای آموزش پزشکی و تخصصی هم اعلام کرده بود که به وضعیت دستیاران تخصصی رسیدگی شده و با دستور وزیر بهداشت و انجام اقدامات کارشناسی، حق‌الزحمه دستیاران تخصصی افزایش پیدا می‌کند. بر این اساس، از محل درآمد اختصاصی بیمارستان‌ها، حق‌الزحمه دستیاران مجرد 60و دستیاران متاهل هم 80میلیون ریال افزایش پیدا می‌کند. همچنین با توجه به عملکرد آنها، برایشان کارانه تعلق می‌گیرد.

درآمد رزیدنت‌ها، پایین‌تر از خط فقر
با وجود وعده‌هایی که برای بهبود وضعیت دستیاران پزشکی داده شده، داریوش طاهرخانی، دبیر شورای‌عالی نظام پزشکی معتقد است که این گروه نیاز به توجه بیشتری دارند تا جلوی بی‌انگیزه شدن‌ و مهاجرت‌شان به خارج از کشور گرفته شود. او به همشهری می‌گوید: «افق مناسبی پیش‌روی ما نیست، امروز نه‌تنها در حفظ نیروی انسانی در نقاط کمتر برخوردار، وضعیت نامناسبی وجود دارد، بلکه تعداد زیادی از دستیاران و پزشکان هم درحال اقدام برای مهاجرت به خارج از کشورند. برخی از تصمیم‌گیران، برون‌رفت  از این وضعیت را در افزایش ظرفیت گروه‌های مختلف پزشکی جست‌وجو می‌کنند، اما تا وقتی دلایل ماندگار نشدن نیروی انسانی در نقاط مختلف کشور آسیب‌شناسی نشود و تمایل نیروی انسانی برای خروج از کشور، مورد ارزیابی قرار نگیرد، نمی‌توان با افزایش ظرفیت منتظر نتیجه خاصی بود.» به‌گفته او، بررسی‌ها نشان می‌دهد کسانی که وارد رشته پزشکی می‌شوند، پس از فارغ‌التحصیلی، تمایلی به‌کار در این حوزه را ندارند و برای زندگی، به سمت حرفه‌های دیگر می‌روند که باید علت این اتفاقات، مورد بررسی قرار گیرد.
به اعتقاد دبیر شورای‌عالی نظام پزشکی، رقابتی که در کنکور وجود دارد، در آزمون تخصصی وجود ندارد و همیشه تعدادی از ظرفیت‌های تخصصی و فوق‌تخصصی با کمبود متقاضی مواجه‌ هستند. به‌نظر می‌رسد، مهم‌ترین دلیل آن نبود انگیزه برای ادامه تحصیل است. در کنار اینها پزشکان با چالش‌های فراوان اجتماعی و اقتصادی در دوران تخصص و فوق‌تخصص مواجه می‌شوند و دورنمای خوبی از امنیت شغلی‌شان ندارند. قطعا نبود انگیزه را باید در سیاست‌های نادرست حوزه سلامت جست‌وجو کرد؛ مثلا حقوق پرداختی به دستیاران تخصصی یا همان رزیدنت‌هایی که ساعت‌های بسیار طولانی در مراکز درمانی مشغول کار و تحصیل‌ هستند از خط فقر کشور هم پایین‌تر است. او تأکید می‌کند که اگر سیاستگذاری درستی در این زمینه صورت نگیرد، نه‌تنها در سال‌های آینده وضع موجود از نظر دسترسی و دستیابی مردم به خدمات بهداشتی و درمانی حفظ نمی‌شود، بلکه ممکن است شاهد تنزل آن هم باشیم. وقتی گروه‌های تخصصی به تعداد کافی در کشور وجود نداشته باشند، قطعا چیدمان نیرو و دسترسی مردم به خدمات بهداشتی و درمانی با مشکل مواجه می‌شود. به‌گفته طاهرخانی، ممکن است در آینده برخی بیماران ناگریز از دریافت خدمات تخصصی و فوق‌تخصصی درمان در کشورهای دیگر شوند. دبیر شورای‌عالی سازمان نظام پزشکی معتقد است که برای خروج از این وضعیت، باید متولیان نظام سلامت یعنی وزارت بهداشت، به‌عنوان نماینده این صنف، کنار دستیاران و سایر گروه‌های پزشکی قرار بگیرد و چالش‌های آنها را بررسی و سیاست‌های مناسبی برای حل آن در پیش بگیرد. باید به مطالبات این افراد توجه شود و پیگیری خواسته‌های آنها در دستور کار قرار گیرد.