فناوری‌های قلب تپنده
دستگاههای تشخیصی و شیوه‌های درمانی نوینی که کیفیت زندگی بیماران قلبیعروقی را افزایش می‌دهند
هدا عربشاهی- روزنامه‌نگار
آمارهای سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که همه‌ساله 17.9میلیون نفر در سراسر جهان در اثر بیماری‌های قلبیعروقی از دنیا می‌روند و این بیماری‌ها عامل 32درصد از کل مرگ‌های دنیاست و 85درصد از کل مرگ‌های قلبیعروقی به‌دلیل بروز سکته و حمله قلبی است. همچنین بیش از چهارپنجم علت مرگ افراد زیر70سال بیماری‌های قلبیعروقی است و براساس این آمارها، بیش‌از سه‌چهارم مرگ‌های ناشی از این بیماری‌ها در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط است. استفاده از فناوری‌های جدیدی که در عرصه درمان و به‌خصوص تشخیص دقیق‌تر نارسایی‌های قلبی توسعه یافته‌اند، می‌تواند در کاهش مرگ‌های ناشی‌از این بیماری‌ها نقش بسزایی ایفا کند.
نوآوری در حوزه فناوری‌های مرتبط با مراقبت‌های بهداشتی، تحول بزرگی در افزایش طول عمر بشر ایجاد کرده و نوع نگرش و مدیریت بیماری‌ها را در سراسر جهان تغییر داده است. زمانی آموزش تشخیص و درمان بیماری‌های قلبیعروقی فقط با حضور بر بالین بیمار امکان‌پذیر بود اما امروزه، در عصر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات تشخیص و ارائه درمان‌های سریع و به‌موقع در هر نقطه از جهان حتی از طریق تلفن همراه هوشمند جیبی امکان‌پذیر شده است و در همه این بیماری‌ها از سندروم‌های ایسکمیک حاد گرفته تا نارسایی قلبی و سکته، درمان‌های قابل‌توجهی روبه پیشرفت و توسعه است. تا پیش از اختراع و پیدایش گوشی پزشکی (استتسکوپ)، طبیب با گذاشتن گوش به دیواره قفسه سینه بیمار، صداهای قلب او را می‌شنید و در واقع، گوشی پزشکی که رنه لاینک آن را در سال 1816در پاریس اختراع کرد نخستین دستاورد فناورانه‌ای است که برای تشخیص بهتر بیماری‌های قلبی ابداع شد؛ دستگاهی که حتی امروز هم به‌عنوان ابزار اصلی و اولیه برای این بیماری‌ها شناخته می‌شود.
فناوری‌های پیشرفته
در خدمت تشخیص بیماری‌های قلبی
واقعیت مجازی و واقعیت افزوده: واقعیت افزوده (ای‌آر) و واقعیت مجازی (وی‌آر) دو فناوری جدیدی هستند که از بدو ورود در حوزه بازی‌های ویدئویی با توفیق و استقبال بسیار بالایی مواجه شدند و در سال‌های اخیر توانسته‌اند در حوزه تشخیص و درمان دقیق بسیاری از بیماری‌ها به‌خصوص بیماری‌های قلبیعروقی جایگاه ویژه‌ای پیدا کنند و درحال‌حاضر در مراقبت‌های بهداشتی برای آموزش پزشکان، آموزش بیمار و تجسم پیشرفته آناتومی پیچیده در تصویربرداری پزشکی استفاده می‌شوند. یکی از این دستگاه‌ها باعنوان NovaRad نخستین سامانه جراحی مبتنی بر واقعیت افزوده دارای مجوز از سازمان غذاوداروی آمریکا است. در این دستگاه، جراح از هدست واقعیت افزوده استفاده می‌کند. این هدست می‌تواند مجموعه‌ای از داده‌های مربوط به سی‌تی‌اسکن و ام.آر.آی را با چشم‌اندازی 360درجه روی بدن بیماری که روی تخت اتاق عمل است، بیفزاید. جراح با استفاده از این داده‌ها می‌تواند پیش‌از بازکردن بدن بیمار عمل را برنامه‌ریزی کند و پوست را براساس توانایی بافت‌های زیر آن برش بزند و جراحی را با دقت بالاتری انجام دهد.
فناوری هولوگرام: واقعیت افزوده و واقعیت مجازی تنها فناوری‌هایی نیستند که برای تهیه تصاویر دقیق و زنده از قلب استفاده می‌شوند. به‌کمک تصویربرداری هولوگرافیک زنده سه‌بعدی می‌توان بدون نیاز به هدست واقعیت مجازی یا محافظ واقعیت افزوده، اکو از راه مری (TEE) را انجام داد. شرکت EchoPixel ارائه‌دهنده نرم‌افزارهای هولوگرافیک سه‌بعدی در سال2019 ابزاری را معرفی کرد که از طریق دستگاه اکو از راه مری می‌توان به جای تصاویر معمولی، هولوگرام نماهای زنده دریچه‌های قلب یا زائده دهلیز چپ را روی صفحه نمایشگر ویژه‌ای نشان داد. فناوری هولوگرام نیاز به داشتن سه‌نمای مختلف اکوی دوبعدی را حذف می‌کند و به‌جای آن یک تصویر سه‌بعدی را برای مشاهده دقیق‌تر قلب ارائه می‌دهد. این تصاویر به‌حدی طبیعی‌اند که به‌نظر می‌رسد پزشک به قلب باز نگاه می‌کند و دقت بالای آنها باعث می‌شود که بسیاری از مشکلات قلبی که در سایر شیوه‌های تصویربرداری قلب ممکن است دیده نشود به چشم بیایند و اینگونه، پزشک می‌تواند درمان‌های مؤثرتری را به بیمار عرضه کند.
فناوری‌های پوشیدنی: امروز تلفن همراه هوشمند تقریبا در دسترس همه هست و میلیون‌ها نفر از دستگاههای پوشیدنی برای‌مثال اپل‌واچ و فیت‌بیت برای ردیابی سلامت خودشان استفاده می‌کنند. ازاین‌رو، نباید تعجب کرد که کاربران و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی برای نظارت بهتر بر سلامت بیمار به این دستگاه‌ها و برنامک‌های تلفن‌های همراه متصل شوند و به‌لطف این دستگاههای هوشمند، به‌جای ویزیت سالانه، اطلاعات ردیابی سلامت بیماران را 24ساعت شبانه‌روز در هفت‌روز هفته در کل سال جمع‌آوری کنند. نرم‌افزارهای هوشمند و هوش‌مصنوعی در الگوریتم‌های دستگاههای پوشیدنی برای تشخیص ضربان آریتمی قلب و سایر عوامل غیرعادی به‌کار گرفته می‌شوند تا به بیماران هشدار دهند که به‌موقع با پزشک تماس بگیرند. همچنین به‌احتمال زیاد در سال‌های آینده یک شبکه هشداردهنده اولیه که بیماران را به‌طور خودکار آزمایش و ارزیابی می‌کند و به آنها اطلاع می‌دهد که چه زمانی باید به مراکز مراقبت‌های حرفه‌ای سلامت مراجعه کنند، نقش بزرگ‌تری را ایفا خواهد کرد؛ هرچند امروز هم تعداد بسیاری از سامانه‌های مراقبت‌های بهداشتی دستگاههای پوشیدنی با برنامه‌های نظارت از راه دور بیماران ادغام شده‌اند. در بعضی موارد، دستگاههای پوشیدنی حرفه‌ای ازجمله مانیتورهای نوار قلب ارزان‌قیمت که اکنون بعضی فروشندگان و تولیدکنندگان عرضه می‌کنند، جایگزین مانیتورهای سنتی هولتر شده‌اند. بعضی بیمارستان‌ها هم از دستگاههای پوشیدنی ازجمله مانیتورهای گلوکز و دستگاههای فشار خون استفاده می‌کنند. این دستگاه‌ها برای ردیابی توانبخشی قلب و بیماران دیابتی و نارسایی قلبی از راه دور به برنامه‌های تلفن‌های هوشمند متصل‌اند. مانیتور هولتر، نوعی دستگاه الکتروکاردیوگرام قابل‌حمل است که برای رصد فعالیت قلب و تشخیص بی‌نظمی‌های تپش قلب برای یک دوره زمانی بلندمدت از ۲۴ تا ۴۸ ساعت استفاده می‌شود.
شیوه‌های نوین برای درمان‌های مؤثرتر قلب
دستگاه مینیاتوری کمک‌‌بطنی: ظهور دستگاههای کمکی‌بطنی (VAD) انقلابی در مراقبت از بیماران مبتلا به نارسایی قلبی پیشرفته ایجاد کرده است. این دستگاه تا زمان پیداشدن قلب اهدایی برای پیوند، باعث افزایش طول عمر و بهبود کیفیت زندگی بیمار می‌شود. در نسخه‌های قدیمی‌تر این دستگاه نیاز بود یک پمپ بزرگ کار گذاشته شود و بیماران ناچار بودند از باتری‌های سنگین و بزرگ بیرونی و دستگاه‌هایی برای کنترل استفاده کنند اما در سال‌های اخیر گام‌های مهمی در ساخت نمونه‌های پیشرفته‌تر این دستگاه برداشته شده است، به‌طوری‌که در نمونه‌های جدید، ضریب اطمینان باتری افزایش یافته و ابعاد خود دستگاه هم تاحد قابل توجهی کوچک شده است. همچنین به‌دلیل تغییرات مکانیکی و شیوه‌های جدیدی که عملکرد دستگاه را بهبود بخشیده‌اند بسیاری از حساسیت‌های بیمار و عفونت‌های احتمالی و همچنین نارسایی ثانویه دریچه آئورت کاهش یافته است.
استفاده از استاندارد تعویض ترنس‌کاتتر دریچه آئورت: یکی از شیوه‌های جدیدی که سازمان غذا و داروی آمریکا (اف‌دی‌ای) از سال2019 استفاده از آن را به‌عنوان آخرین مرحله برای رسیدن به یک استاندارد درمانی نوین برای تمام بیماران قلبی تصویب کرد، شیوه تعویض ترنس‌کاتتر دریچه آئورت (TAVR) است. مطالعات بالینی نشان می‌دهد که این استاندارد به‌خوبی و حتی بهتر از تعویض دریچه آئورت به‌شیوه جراحی عمل می‌کند. به‌همین‌دلیل، کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند تا سال2025 بیش از 75درصد از تعویض‌های دریچه آئورت به‌شیوه تی‌ای‌وی‌آر انجام شود. در این روش، به‌جای تعویض دریچه آئورت از راه جراحی باز قلب، این دریچه از راه عروق خونی تعویض می‌شود. نرخ مرگ بیماران با گرفتگی حاد دریچه آئورت درمدت 2سال برابر با 50درصد است. در این شیوه جدید، دستگاه بدون جراحی قلب باز و فقط از طریق رگ‌ها کاشته می‌شود و بنابراین برای بیمارانی که در آنها جراحی قلب باز با خطرات بالایی همراه است، می‌تواند بسیار مؤثر باشد و درصد مرگ این بیماران را در اتاق عمل تا حد چشمگیری کاهش دهد.
بافت مهندسی‌شده قلب: یکی از شیوه‌های نوین آینده در درمان بیماری‌های قلبی حاد استفاده از مهندسی بافت است. این روش که از سلول‌ها و داروهای ترمیم‌کننده برای درمان بیماری‌های قلبی استفاده می‌کند، رویکردهای جدیدی را در تحقیقات قلب‌و‌عروق نوید می‌دهد. در این روش، برای بازسازی سلول‌ها از داربست‌هایی استفاده می‌شود که معمولا موادی زیستی هستند که به‌عنوان چارچوب و داربست استفاده می‌شوند. سپس سلول‌ها و موادی که برای رشد و بازسازی بافت‌های از بین‌رفته قلب مناسب‌اند داخل این داربست‌ها قرار می‌گیرند. از آنجا که ماده زیستی مناسب در یکپارچگی کاربردی و چسبندگی کافی سلول‌های انسانی نقش کلیدی ایفا می‌کند، یکی از چالش‌های مهم مهندسی بافت قلب، تشکیل داربست ایده‌آل است که بتواند سیگنال‌های فیزیکی و شیمیایی پیچیده، طبیعی و منحصربه‌فرد مورد نیاز برای عملکرد قلب را ارائه دهد.
