اعتیاد
چالش ماندگار جامعه
وضعیت اعتیاد چگونه است و چه راهکاری برای کنترل آن وجود دارد؟
لیلا شریف- روزنامه‌نگار
استفاده از موادمخدر و افزایش تعداد معتادهای جامعه چالشی را پیش‌روی دولت‌ها قرار داده و در همین راستا هر دولتی تلاش کرده تا با استفاده از ابزارهای قانونی و اجتماعی در مسیر مبارزه با این معضل گام بردارد.
کاهش سن مصرف‌کنندگان، افزایش مصرف موادمخدر در بین زنان و شاغلان، ضربه‌پذیری نهاد خانواده، تمایل به مصرف همزمان و ترکیبی موادمخدر از جمله مواردی هستند که به‌عنوان پیامدهای خطرناک موادمخدر تا سال ۲۰۲۵ معرفی می‌شوند. در همین راستا بیراه نیست که بدانیم در سال99 یک‌هزار تن انواع موادمخدر در اقصی‌نقاط کشور و بیشتر در مرزهای شرقی کشور کشف شد و مسئولان ناجا این کشف را به‌عنوان رکورد تاریخی در کشف موادمخدر اعلام کردند. با تکیه بر این آمار باید گفت که زنگ خطر قاچاق و مصرف موادمخدر بیش از پیش به صدا درآمده است. هر چند در رابطه با آمارهای اعتیاد نمی‌توان با قطعیت صحبت کرد اما با تکیه بر صحبت‌های جانب مسئولان این حوزه می‌توان بر آمارهای موجود تکیه کرد. براساس اعلام مدیرکل دفتر پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در سال99 باید گفت که نزدیک به ۲میلیون‌و۸۰۸هزار مصرف‌کننده مستمر موادمخدر و همچنین یک‌میلیون‌و۲۰۰هزار مصرف‌کننده موادمخدر تفننی در کشور وجود دارد. همچنین براساس اطلاعاتی که از جانب رئیس ستاد مبارزه با موادمخدر در سال98 منتشر شد، نرخ شیوع مصرف موادمخدر در کشور ۵.۴ درصداست، یعنی متأسفانه ۵.۴درصد جمعیت فعال کشور مصرف‌کننده موادمخدر هستند و در این میان ۲.۱درصد جمعیت دانش‌آموزی، ۲۲.۳ درصد جمعیت کارگری و ۴.۷ درصد جمعیت دانشجویی در کشور با معضل اعتیاد درگیر هستند. رئیس ستاد مبارزه با موادمخدر در همان سال بر موضوع مهمی تأکید کرد و براساس گفته او «استان‌های خوزستان، چهارمحال‌و‌بختیاری، کرمان، فارس، خراسان‌شمالی و مرکزی بالاترین نرخ مصرف موادمخدر را در کشور و همچنین استان‌های تهران، خراسان‌جنوبی، فارس، سمنان، البرز و خوزستان بالاترین نرخ شیوع اعتیاد در جامعه دانش‌آموزی را دارند.»
وجود معتادان متجاهر - کسی که علائم و آثار اعتیاد در ظاهر او مشخص و فاقد خانواده و زندگی باشد- یکی از معضلات این روزهای شهرهای مختلف به‌خصوص کلانشهرهاست؛ اتفاقی که در برخی از شهرها بیشتر به چشم می‌خورد. ناصر اصلانی، معاون ستاد مبارزه با موادمخدر چندی پیش در رابطه با آمار مربوط به معتادان متجاهر اعلام کرده بود:« ۶۴هزار معتاد متجاهر در کشور وجود دارند.»
براساس آماری که رئیس پلیس مبارزه با موادمخدر ناجا در سال98 اعلام کرد، بیشترین جمعیت معتادان متجاهر در کلانشهرها وجود دارند و پس از تهران، شهرهایی همچون مشهد، شیراز، اصفهان و کرج بیشترین آمار معتادان متجاهر را به نام خود ثبت کرده‌اند.
در ایام کرونا توجه به سلامت جمعیت معتاد مورد‌توجه قرار‌گرفت و در مرحله اول کمک پنج میلیون تومانی به مراکز تحت پوشش بهزیستی پرداخت و همچنین اجاره‌بهای مراکزی که در املاک سازمان بهزیستی مستقر بودند در این ایام بخشیده شد. براساس گفته مدیرکل دفتر پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در سال99، تست حدود ۱۰۷۰معتاد متجاهر از میان ۳۱هزار معتاد متجاهر مثبت اعلام شده بود. در مسیر بررسی آمار و ارقام مصرف موادمخدر، نباید فراموش کرد که زنان جامعه ایرانی بیش از گذشته درگیر با موادمخدر شده‌اند. براساس آمارهای آخرین پژوهش ارزیابی سریع وضعیت موادمخدر (RSA) که در سال ۱۳۹۷ انجام شده، به‌نظر می‌رسد حدود ۱۰درصد معتادان جامعه آماری ایران، خانم هستند. این پژوهش در مقایسه با پژوهش قبلی که در سال۱۳۷۶ انجام شده بود، نشان می‌دهد روند شیوع در میان زنان ۴برابر افزایش یافته است.
علاقه نوجوانان به مصرف مواد را باید جدی گرفت
اکبر محسنی- مددکار و کارشناس اعتیاد
چالش موادمخدر در 10سال آینده محورهای متعددی دارد که در این مقوله به حوزه مصرف‌کنندگان می‌پردازیم، گرایش مصرف از مواد سنتی به سمت مصرف مواد نو‌ترکیب و صنعتی و همچنین کاهش سن مصرف‌کنندگان مسائل بسیاری را برای جامعه ایران رقم زده است. برخی از مصرف‌کنندگان، نوجوانانی هستند که عموما علت شروع مصرف خود را لذت‌جویی جنسی مطرح می‌کنند و به‌منظور عدم‌احساس حقارت به انواع موادمخدر، روانگردان‌ها و محرک‌ها روی می‌آورند. در یک مطالعه در مدارس دبیرستان شهرستانی در مناطق شمالی کشور که در کلاس سوم دبیرستان هستند به این نتیجه رسیده‌ایم که این نوجوانان حداقل یک‌بار رابطه جنسی را تجربه و برای لذت‌جویی بیشتر از انواع موادمخدر و روانگردان‌ها استفاده کرده‌اند.
در 10سال آینده موادمخدر و رابطه جنسی فرازناشویی یکی از مهم‌ترین مسائلی است که نظام خانواده در ایران را با چالشی جدی مواجه خواهد کرد. جامعه چندمیلیونی معتادها در ایران که در بیشتر موارد با مصرف مواد صنعتی همراه است، شرایط را برای افزایش انواع و اقسام جرائم فراهم می‌کند به‌گونه‌ای که جرائم قتل، دزدی و نزاع‌های خیابانی و خانوادگی، تصادفات رانندگی و طلاق افزایش چشمگیری پیدا می‌کند.
در این میان نباید فراموش کرد که جامعه ما بیش از پیش با معتادان متجاهر و کارتن‌خواب مواجه خواهد شد و در یک بازه زمانی 20ساله زنان و مردان معتاد خیابانی مسن را مشاهده خواهیم کرد و این افراد از هیچ‌گونه حمایت خانواده و پوشش مستمری‌بگیری برخوردار نخواهند بود.
اگر بخواهیم به راهکارهای پیش‌رو برای حل این مسئله اجتماعی بپردازیم باید گفت که نخستین اقدام در این حوزه آموزش است. در حوزه آموزش به‌دلیل سنتی بودن نظام آموزشی مقوله روابط صحیح دختر و پسر شکل نگرفته و نه‌تنها خانواده آگاهی ندارد و نمی‌داند که چگونه به این مقوله بپردازد بلکه نظام آموزشی هم جایگاهی نداشته و دختران و پسران با حجم زیاد اطلاعات و بدون آموزش وارد دوره نوجوانی می‌شوند. شکل‌گیری روابط آزاد بدون تکیه بر آموزش موجب شده است تا برخی از برای لذت‌جویی بیشتر به انواع روانگردان‌ها روی بیاورند. بنابراین برای حل مشکل اعتیاد و ایجاد مانع در مسیر گسترش مصرف موادمخدر در نسل جدید باید نظام خانواده و نظام آموزشی در خود تغییرات بنیادین ایجاد کنند.
