پایان افسانه تلویزیون خصوصی

   احسان بهرام‌غفاری  

در آخرین ساعات روز 29 اسفندماه سال1346، مرکز تلویزیون ملی ایران افتتاح شد. نخست‌وزیر، وزیر دربار، رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت نفت، اعضای سنا و مجلس، وزیران کابینه، شهردار تهران و اصحاب مطبوعات و وزیر اطلاعات وقت، همگی برای افتتاح و حضور شاه از ساعت‎ها قبل در مکان تلویزیون ملی حضور پیدا کرده بودند. ساعت 4.5 بعدازظهر، شاه به همراه همسر و پسرش به ساختمان تلویزیون رسید و آن ‌را با سخنرانی در استودیوی شماره یک این مرکز، افتتاح کرد. پس از آن، هوشنگ انصاری که وزیر اطلاعات وقت بود، قسمت‌های مختلف ساختمان را به آنها نشان می‌دهد و به پرسش‌ها پاسخ داده می‌شود. عبدالرضا قطبی به‌عنوان رئیس مرکز تلویزیون ملی منصوب می‌شود و چند روز بعد، نخستین برنامه‌ها از تلویزیون ملی پخش شد.

تلویزیون ملی ایران
در تیرماه سال 1346، مجلس شورای ملی طرح تشکیل سازمان تلویزیون ملی را به تصویب رساند تا تلویزیون ملی ایران شکل بگیرد. این مرکز در روز 29 اسفند سال1346 افتتاح شد و کار خود را با 188نفر نیروی انسانی شروع کرد. امکانات فنی مرکز تلویزیون ملی در آن زمان تنها یک استودیو، 3دوربین و 2دستگاه ضبط تصاویر بود که آنتن فرستنده آن روی هتل استقلال فعلی نصب شده بود تا امکان دریافت تصاویر آن مهیا شود. با گذشت یک‌سال، آنتن‌های فرستنده در استان‌های دیگر هم افزوده شدند و امکان دریافت تصاویر در سراسر ایران به‌تدریج امکان‌پذیر شد. کمبود نیروی متخصص از همان روزهای اول یکی از معضلات تلویزیون ملی بود که همین امر باعث شد در سال1347 مرکزی به نام مدرسه عالی تلویزیون پایه‌گذاری شود تا نیروی متخصص تربیت کند.

ماموریت‌های تلویزیون ملی 
در بولتن داخلی تلویزیون ملی ایران آن‌ زمان، ماموریت‌های اساسی این مرکز با درنظر گرفتن اولویت چنین ذکر شده بود: رهبری افکار عمومی در جهت حفظ منافع ملی ایران که از وظایف اطلاعاتی و خبری است. دوم، افزایش آگاهی و دانش عمومی مردم کل کشور که به‌عنوان وظیفه آموزشی و فرهنگی شناخته می‌شود و درنهایت، وظیفه تفریحی و سرگرمی که با تامین سرگرمی‌های سالم و ایجاد نشاط و شادی برای شنوندگان رادیو و بینندگان تلویزیون ایجاد می‌شود. به همین منظور تلویزیون ایران نیز به تلویزیون ملی پیوست و قابلیت دریافت 2کانال ایجاد شد که به برنامه اول و برنامه دوم شهرت پیدا کردند. در برنامه اول، برنامه‌های جاری تلویزیون برای عموم مردم و در برنامه دوم، قشر فرهیخته، نخبگان و دانشجویان مورد توجه قرار می‌گرفت. همچنین 2شبکه دیگر با نام‌های «تلویزیون آموزشی» که زیرنظر وزارت آموزش‌وپرورش بود و دیگری با نام «تلویزیون بین‌المللی» برنامه‌های خود را برای مردم به نمایش می‌گذاشتند که اولی آموزش دوران ابتدایی و متوسطه را دربر می‌گرفت و برنامه‎های دومی را پرویز قریب‌افشار با زبان انگلیسی برای آمریکایی‌های مقیم ایران اجرا و تهیه می‌کرد.

قانون تشکیل سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران
 مصوب 6تیر 1346 مجلس شورای ملی و 29خرداد 1346 مجلس سنا. این قانون در تاریخ 18تیر 1346 به توشیح محمدرضا پهلوی رسید.
ماده واحده -برای تهیه و اجرای برنامه‌ها و بهره‌برداری و اداره سایر امور تلویزیون ملی ایران در کشور سازمانی به نام سازمان تلویزیون ملی ایران ‌وابسته به وزارت اطلاعات تشکیل می‌شود. سازمان تلویزیون ملی ایران دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است و طبق اصول بازرگانی اداره‌ می‌شود و مشمول مقررات قانون محاسبات عمومی و آیین‌نامه‌های معاملات دولتی نبوده و تابع اساسنامه و آیین‌نامه‌هایی خواهد بود که طبق بند4‌ این قانون وضع می‌شود.
1- هزینه سازمان از محل اعتبارات منظور در بودجه کل کشور و کمک و درآمدهای اختصاصی سازمان تأمین می‌شود.
2- سازمان می‌تواند برای اجرای برنامه‌های انتشاراتی و تبلیغاتی و هنری نسبت به تأسیس شرکت‌هایی که اساسنامه آنها به تصویب کمیسیون‌های‌آموزش‌وپرورش و دارایی و امور استخدام مجلسین خواهد رسید اقدام کند یا با موافقت کمیسیون‌های نامبرده در شرکت‌های دیگر سرمایه‌گذاری و مشارکت کند.
3- وزارت اطلاعات مکلف است اساسنامه سازمان تلویزیون ملی ایران را با رعایت این قانون و قانون تأسیس وزارت اطلاعات مصوب اسفند ماه1342 ظرف 6‌ماه از تاریخ تصویب این قانون، تنظیم و پس از تأیید هیأت وزیران و تصویب کمیسیون‌های آموزش‌وپرورش، دارایی و امور استخدام‌ مجلسین به موقع اجرا بگذارد. تا زمانی که اساسنامه سازمان به تصویب کمیسیون‌های مذکور نرسیده‌است اساسنامه‌ای که به تصویب هیأت وزیران برسد قابل اجرا خواهد بود.
4‌- تهیه و تصویب آیین‌نامه‌های مذکور در این قانون طبق مقررات اساسنامه سازمان خواهد بود. قانون بالا مشتمل بر یک ماده که در تاریخ روز دوشنبه بیست‌و‌نهم خرداد‌ماه1346 به تصویب مجلس سنا رسیده بود در جلسه روز سه‌شنبه، ششم تیر‌ماه 1346 شمسی ‌به تصویب مجلس شورای ملی رسید. 


سابقه پخش تصاویر در کشور
پیش از افتتاح تلویزیون ملی ایران، مجلس شورای ملی در سال1337  به شخصی به نام حبیب‌الله ثابت اجازه تاسیس یک فرستنده تلویزیونی زیرنظر وزارت پست و تلگراف و تلفن وقت را داد. پیش از او نیز شخصی به نام کازرونی در سال1335 به فکر راه‌اندازی فرستنده‌ای برای تصاویر افتاده بود که تلاش‌های او برای پیدا کردن سرمایه‌گذار به نتیجه نرسیده بود. به هر حال ثابت توانست به‌مدت 5سال، اجازه پخش برنامه را پیدا کند و نخستین برنامه‌های او روز 12مهرماه سال1337 برای مردم تهران و یک سال بعد برای خوزستانی‌ها پخش شد. نام فرستنده او «تلویزیون ایران» بود که روزانه 4ساعت برنامه پخش می‌کرد.