نقدهای پنجاه سال پیش

   شروان امیرزاده   

 در دهه40 چیزی که فراوان است نقد مهم و به همین فراوانی ا‎ست نقدهای جنجالی، نقدهای مغرضانه، مراسلات دوستانه، فحاشی‎های پراکنده، زدوبندهای جاهلانه، به‌انضمام انواع نقد سازنده و نسازنده و حتی نثرهایی خوب در خدمت نقدهای بد و نقدهایی بد با نثرهایی بدتر. در واقع باید گفت نقد فیلم در دهه40، بیشتر زمینه‌ای برای بازنمایی شخصیت و فردیت روشنفکرانه آن عصر بوده تا نوشتاری برای ادارک هنر سینما. منتقد سینما در دهه40 اهمیتی پیدا می‌کند که نه پیش از آن، و نه پس از آن دارد. هر علاقه‌مندی به سینما، فقط با خواندن فهرست نقدهای فیلم در دهه40 دچار سرگیجه خواهد شد. حال بیراه نیست اگر بگوییم از حیث کمیت، دهه40 عصر طلایی نقد است و از حیث کیفیت عصری پیچیده و کسالت‎بار. اما جانب انصاف ما را وادار می‌کند تا بگوییم همه منتقدان نام‌آشنای سینمای ایران نظیر پرویز دوایی، شمیم بهار، بیژن خرسند، جمشید ارجمند، کیومرث وجدانی، هوشنگ کاووسی و بسیاری دیگر، اگر بهترین نقدهای خود را در دهه40 ننوشته باشند، دست‌کم عجیب‎ترین آنها را در همین دهه به رشته تحریر درآورده‎اند! یک صفحه برای نقد فیلم در دهه40 حتی قطره‎ای از دریای نقد در آن سال‌ها هم نیست. ما کار را راحت کردیم و به نقدهای 50سال پیش پرداختیم. معمولا وقتی می‎گویند چیزی مال 50سال پیش است، یعنی کهنه شده. این نقدها هم کهنه‎اند و باید گفت سال1349 عصاره یک دهه نقدهای متنوع است. بنابراین ما دقیقا از 50سال پیش، یعنی از سال پایانی دهه40، 1349 آغاز می‎کنیم.