تهران به مثابه یک فرصت نه تهدید

محسن هاشمی رفسنجانی‌- رئیس شورای شهر تهران

از 235سال قبل که تهران عملا به‌عنوان مرکز حکومت قاجار تعیین شد، در مقیاس شهرهای کهن جهان، زمان زیادی سپری نشده است، به‌خصوص که 113سال قبل، در سال 1286هجری شمسی، تهران رسما به‌عنوان دارالخلافه توسط مجلس مشروطه تعیین شده است و شاید بتوان بخش عمده توسعه تهران را مربوط به نیم قرن اخیر، یعنی از اواخر دهه 40 و با افزایش درآمد نفتی کشور دانست.
بنابراین تهران در مقایسه با بسیاری از کلانشهرهای جهان، شهری جوان و نوپاست، شهری با ظرفیت‌های طبیعی و انسانی کم‌نظیر، شهری که می‌تواند موتور محرک اقتصاد ایران و منطقه در جهت توسعه‌ای پایدار باشد. اما متأسفانه همزمان با نگاه مثبت و فرصت‌محور به تهران، نگاهی منفی و تهدید‌محور نیز به این شهر وجود دارد، نگاهی که تهران را به‌عنوان منبعی از تهدیدات بالقوه و بالفعل می‌داند، از آلاینده‌های فزاینده تا تاب‌آوری پایین در برابر سوانح. شهری پر از معضلات اجتماعی و فرهنگی.
پرسش اینجاست که اگر با نگاهی منفی‌گرایانه به تهران بنگریم، با چه پیامدهایی مواجه خواهیم شد؟ پاسخی که داده می‌شود، انتقال پایتخت از تهران است، صرف‌نظر از شعاری بودن و غیرقابل اجرا بودن این ایده به لحاظ تامین منابع و مشکلات زیرساختی، این روش پاک کردن صورت مسئله به کجا خواهد انجامید؟
آیا با این نگاه سرنوشت همه کلانشهرهای ما، نابودی نخواهد بود؟ چگونه دیگر کشورها با اصلاح و ساماندهی معضلات خود می‌توانند به بازآفرینی و نوسازی شهرهای خود اقدام کنند اما باید با ایجاد مشکل در یک شهر، آن را به حال خود رها کنیم و سراغ منطقه‌ای دیگر و شهری دیگر برویم؟ در این نگاه،باید توجه کردکه تمدن‌سازی‌ و ساخت میراث در کشورهای توسعه یافته جهان در لندن، پاریس، برلین، رم و ده‌ها و صدها کلانشهر کهن جهان که بعضا عمری بیش از یک هزاره را دارند، چه جایگاهی دارد؟ واقعیت آن است که در دهه‌های اخیر و با سیاست‌های نادرست و بعضا فقدان سیاستی جامع، در تهران مشکلاتی ایجاد کرده‌ایم که برخورد مسئولانه با آن، حل این مشکلات است نه پاک کردن صورت مسئله. نمی‌توان شهری را با 10 میلیون شهروند با مشکلات فراوان رها کرد و از مسئولیت‌پذیری و اخلاق‌مداری سخن گفت.
مشکلات امروزه تهران، ناشی از تصمیمات نادرست و عدم‌اتخاذتصمیمات درست در 5 دهه اخیر است، اما می‌توان با اصلاح رویه‌های مدیریتی و تصمیم‌گیری صحیح و اجرای درست تصمیمات، این روند را اصلاح کرد و شهری مدرن، بی‌نظیر در منطقه و کم نظیر در جهان را از درون تهران بازآفرینی کرد. اینکه یک بخش بزرگی از اقتصاد ایران از تهران تغذیه می‌شود، اینکه بهترین سرمایه انسانی درون دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی و صنعتی تهران قرار دارد، اینکه موقعیت جغرافیایی و گستردگی طبیعی تهران، ظرفیت گردشگری و کارآفرینی نامحدودی دارد، نشان از عدم‌استفاده ما از ظرفیت‌های تهران است. این ظرفیت‌ها، نه‌تنها می‌تواند عامل مقابله با تهدیدها و حل معضلات تهران باشد، بلکه قابلیت دارد که فرصت‌های بزرگی را برای ایران خلق کند، مشروط بر آنکه قوانین و مسئولیت‌ها پاس داشته شوند و مسئولان به وظایف خود درباره شهروندان عمل کنند.