ماه بذل خون

در هفته‌های گذشته سازمان انتقال خون بارها اعلام کرد که به‌دلیل بیماری کرونا و مراجعه کمتر مردم برای اهدای خون، ذخایر خونی کشور با کمبود مواجه شده است. مسئولان این سازمان از مردم چندین بار خواستند که برای اهدای خون به مراکز اهدای خون مراجعه کنند و نگران ابتلا به ویروس کرونا هم نباشند، چون همه پیش‌بینی‌های لازم انجام شده است. به هر حال اهدای خون، همیشه و همه‌جا، عملی خداپسندانه و انسانی محسوب می‌شود اما در کشورمان، روزها و مناسبت‌های خاصی پیش می‌آید که طی آنها، اهدای خون، ارج و قرب بیشتری نزد مردم پیدا می‌کند. روزهای محرم نیز، جزو این روزهاست که استقبال از اهدای خون، در آنها حتی گاهی به سه‌برابر روزهای عادی هم می‌رسد. اگر قصد دارید در این‌ماه عزا، خون خود را اهدا کنید این گزارش را درباره اهدای خون بخوانید.


مشاوره را جدی بگیریم
صادقانه بودن جواب‌های اهدا‌کنندگان در بخش مشاوره به پزشکان، در تضمین سلامت خون بسیار مهم است. چرا که تنها بخشی از سلامت خون در آزمایش‌هایی که روی خون انجام می‌شود، مشخص خواهد شد. در کل، روی تمام خون‌های اهدایی 4آزمایش صورت می‌گیرد که برای شناسایی ویروس HIV، ویروس مولد هپاتیت B، هپاتیت C و RPR  است که بیماری‌های مقاربتی را شناسایی می‌کند. توسط آزمایش‌های انجام شده این ۴ بیماری و گروه خونی شناسایی می‌شوند تا خون را از احتمال هرگونه آلودگی مبرا کند. اما با وجود این، باز هم در آزمایش‌ها محدودیت‌هایی وجود دارد. این محدودیت‌ها که مربوط به نوع آزمایش‌هاست، تنها در ایران نیست و در سراسر جهان وجود دارد و مربوط به دوره‌ای به نام «دوره پنجره» در بیماری می‌شود. پنجره، دوره‌ای است که ویروس وارد بدن فرد شده ولی قابل شناسایی در دقیق‌ترین آزمایش‌ها هم نیست. پزشکان مشاور در این بخش مسئولیت‌شان تعریف می‌شود. آنها از طریق پرسش سؤالات متعدد درباره رفتار‌های پرخطر افراد، شیوه زندگی‌شان و بیماری‌ها، سعی در شناسایی دوره پنجره بیماری دارند. با انجام مشاوره دقیق و آزمایش‌های انجام شده، می‌توان حداکثر اطمینان در مورد سلامت خون ایجاد کرد.


شرایط نذر برای اهدا
کسانی که برای نذر به مراکز اهدای خون مراجعه می‌کنند، باید بدانند که ممکن است شرایطی پیش بیاید که خون و شرایط جسمانی آنها ویژگی‌های لازم برای اهدا را نداشته باشد. از این‌رو نباید ناراحت شوند، چرا که مطمئن باشند اگر از سوی پزشکان سازمان انتقال خون به آنها گفته می‌شود که شرایط اهدا را ندارند، حتماً این امر به صلاح خودشان و افرادی است که ممکن است با استفاده از این خون، مشکلی برایشان پیش بیاید. افرادی هم که موفق به اهدای خون می‌شوند، می‌توانند کارت اهدا که مشخصات و اطلاعات مربوط به اهدای خونشان در آن ثبت شده است، را چند روز بعد با مراجعه به سازمان انتقال خون واقع در خیابان وصال‌شیرازی یا از طریق پایگاه اینترنتی اداره کل انتقال خون استان تهران دریافت کنند. البته اهدا‌کنندگان برای فهمیدن ارزش والای کارشان، خوب است بدانند که روزانه تنها در استان تهران، ۳۰۰۰ واحد خون و فرآورده‌هایش مورد استفاده قرار می‌گیرد. یعنی وجود ۳۰۰۰ واحد خونی و فرآورده‌های آن در روز برای نجات و درمان افرادی که در بیمارستان‌ها به‌سرمی‌برند، ضروری است.


برنامه‌ای برای ماه محرم
مراکز اهدای خون مستقر در سطح شهر تهران در روز‌های معمولی ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ نفر را می‌توانند تحت پوشش قرار دهند. اما سازمان انتقال خون استان تهران برای روز‌های محرم، به‌خصوص در روز‌های عاشورا و تاسوعا، امکانات ویژه‌ای را فراهم می‌کند تا استقبال از اهدا‌کنندگان به خوبی انجام شود. تعداد اهدا کننده‌ها در این روز‌ها حتی به ۳ برابر روز‌های معمولی نیز می‌رسد. ایجاد مکان‌های جدید اهدای خون، یکی از این امکانات است. با توجه به اینکه عاشورا و تاسوعا جزو تعطیلات رسمی کشور محسوب می‌شوند، اما تعداد کارمندان و پزشکان حاضر در مراکز اهدای خون بیشتر خواهد شد. ساعات کار این مراکز هم بیشتر می‌شود و این مراکز تا زمانی که هنوز تعداد قابل توجهی از افرادی باشند که بخواهند مراجعه کنند، تعطیل نخواهند شد؛ به‌گونه‌ای که گاهی تا پاسی از نیمه شب آماده ارائه خدمات به اهدا‌کنندگان هستند.


فقط در ایران
بد نیست بدانید که تمام خون‌های اهدایی مردم توسط سازمان انتقال خون به‌صورت رایگان در اختیار مردم قرار می‌گیرد. حتی فرآورده‌های خونی که برای تهیه‌شان وقت و هزینه زیادی صرف می‌شود نیز به‌صورت کاملاً رایگان در اختیار بیماران قرار می‌گیرد که البته این جریان، تنها منحصر به کشور ایران است و در کشور‌های معدودی از دنیا ممکن است این اتفاق بیفتد. یکی از کارهای نوینی که در سازمان انتقال خون ایران در حال انجام است، کار پلاکت فرزیس است که از طریق این کار و با استفاده از دستگاه‌های مخصوص، خون اهدا‌کننده بعد از جدا شدن پلاکت‌هایش دوباره به بدنش بازگردانده می‌شود. از فواید این کار، دریافت پلاکت‌های خون باکیفیت بالا و کمیت چند برابری در قیاس با شیوه‌های معمولی است که برای درمان بعضی از بیماری‌ها مثل سرطان بسیار کاربرد دارد. تنها تفاوت کار هم به زمان دو ساعته آن بازمی‌گردد.


آمارهای تکان‌دهنده
در روزهای عاشورا و تاسوعا، مراجعه مردم به مراکز اهدای خون ۲ و گاهی ۳ برابر میزان مراجعه در روز‌های عادی است. این استقبال به حدی است که باعث تجمع افراد در محل‌های اهدای خون می‌شود. این آمار، توجه مردم به اهمیت مباحث انسانی در آموزه‌های دینی را می‌رساند. از سویی دیگر، اهدای خون به‌عنوان یک وظیفه دینی و انسانی، باعث می‌شود که اهدا‌کنندگان با صداقت بیشتری به سؤالات پزشک‌های سازمان انتقال خون پاسخ دهند. شاید همین خصوصیت اهدا‌کنندگان ایرانی است که باعث شده ایران، یکی از پاک‌ترین منابع خونی را داشته باشد. البته سازمان خون ایران در رده پیشرفته‌ترین سازمان‌ها در تمام دنیا قرار دارد و در منطقه مدیترانه شرقی، رتبه اول را داراست. این سازمان در آسیا هم از لحاظ استاندارد‌ها جزو ۵ کشور اول آسیا بوده و در جهان هم در بررسی شاخصه‌های یک سازمان انتقال خون استاندارد و باکیفیت جزو رتبه‌های بر‌تر محسوب می‌شود. این کسب رتبه را می‌توان هم به نوعی در همکاری حداکثری اهدا‌کنندگان دانست و هم در قوانین و ضوابط سخت و محکمی که برای انتقال خون در این سازمان وجود دارد.


راهنمای اهدای خون
اهدای خون تقریباً ۴۵ تا۶۰ دقیقه زمان لازم دارد. ابتدا به پذیرش راهنمایی شده و بروشورهایی درباره شرایط اهدای خون و موارد معافیت از آن به شما ارائه و از شما خواسته می‌شود آنها را مطالعه کنید. درصورتی که خود را واجد شرایط دانسته و بخواهید خون اهدا کنید، ضمن درخواست ارائه کارت شناسایی معتبر، مشخصات شما پرسیده و ثبت می‌شود. توسط پزشک مرکز خون‌گیری، سئوالاتی در مورد تاریخچه پزشکی شما، سلامت و روش زندگی‌تان در گذشته و حال پرسیده می‌شود؛ که این اطلاعات به‌صورت محرمانه حفظ شده و از آن به‌منظور دیگری استفاده نخواهد شد. برای تعیین میزان هموگلوبین، یک قطره خون از نوک یکی از انگشتان دست شما گرفته می‌شود. معاینه پزشکی مختصری از شما به عمل می‌آید تا ضربان نبض، فشار خون، درجه حرارت و وزن شما کنترل شود. سپس پزشک مرکز انتقـال خـون مشخص می‌کند شما می‌توانید خون اهدا کنید یا خیر. در مرحله بعد یکی از کارکنان به شما کمک می‌کند تا به راحت‌ترین حالت ممکن روی تخت خونگیری قرار بگیرید. بعد یک واحد خون از شما دریافت می‌شود. مدت زمان جمع‌آوری خون هم حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه طول می‌کشد.