ریزگرد
اجرای طرح تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی، ریزگردها را مهار می‌کند
اسدالله افلاکی/ دبیر گروه زیست‌بوم
بروز ریزگردها و بیابانی‌شدن دشت‌های رودخانه‌ای در کشورهای خاورمیانه به‌ویژه عراق، سوریه، ترکیه و استان خوزستان ناشی از سیاست‌های غلط منابع آبی است که طی دهه‌های اخیر در این کشورها اجرا شده است.
منصور قطبی سرابی، کارشناس آب در حوزه کشاورزی با بیان این مطلب به همشهری، گفت: سدهای مخزنی غول‌پیکر که در سال‌های گذشته به‌عنوان راهکاری برای تامین آب در کشورهای خاورمیانه ازجمله ایران، ترکیه و عراق روی رودخانه‌های کرخه، کارون، دز، دجله و فرات احداث شد، باعث خشک‌شدن رودخانه‌ها، تالاب‌ها و دریاچه‌ها شده است.
قطبی سرابی که بیش از 3دهه پژوهش در حوزه آب و کشاورزی را در پیشینه کاری خود دارد، افزود: ساخت سدهای مخزنی بزرگ و اجرای طرح‌های زهکشی زیرزمینی کلاسیک در اراضی زهدار پایین‌دست این سدها، باعث تخریب ساختمان خاک و نابودی پوشش گیاهی در سطح گسترده شد و در نهایت به شکل‌گیری کانون‌های گردوغبار در منطقه منجر شد.
تغییرات اقلیم ناشی از انتقال آب‌های بین‌حوزه‌ای عامل دیگری است که به گفته این کارشناس در بروز ریزگردها نقش داشته است.
او گفت: یکی از مهم‌ترین نکاتی که تاکنون درباره ریزگردها در استان خوزستان به آن اشاره نشده، تولید و تخلیه حدود 4.2میلیارد مترمکعب از زهاب‌های آلوده طرح‌های توسعه نیشکر و غیره به داخل منابع آب رودخانه‌ها، هور‌ها و خلیج‌فارس است. این زهاب‌ها، طی 60سال گذشته، علاوه بر تخریب کیفیت منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی استان، باعث تخریب ساختمان خاک، پوشش گیاهی و تولید ریزگردها در دشت‌های رودخانه‌ای این استان شده است.
قطبی سرابی افزود: مدیریت یکپارچه منابع آب مبتنی بر ارزیابی‌های زیست‌محیطی در 26دشت رودخانه‌ای استان خوزستان، یکی از راهکارهای مهم برای جلوگیری از کویری و بیابانی‌شدن این قبیل دشت‌ها و تثبیت کانون‌های گردوغبار است.
او اجرای طرح‌های تعادل‌بخشی کمی و کیفی منابع آب‌های زیرزمینی در اراضی زهدار و دارای افزایش ذخیره مخزن بیلان واقع در دشت‌های رودخانه‌ای زیر سدهای استان را ضروری دانست و گفت: اجرای این طرح‌ها باعث تعدیل وضعیت بحرانی دشت خوزستان می‌شود.
قطبی سرابی در توضیح این مطلب افزود: اجرای این طرح‌ها مانع تبخیر آب‌های زیرزمینی می‌شود و از تولید و تخلیه 4.2میلیارد مترمکعب زهاب‌های آلوده طرح‌های توسعه نیشکر به داخل رودخانه‌ها، هور‌ها و خلیج‌فارس جلوگیری می‌کند. جلوگیری از تخریب ساختمان خاک و فراهم‌شدن زمینه احیای ساختمان خاک از دیگر پیامدهای مثبت اجرای طرح‌های تعادل‌بخشی کمی و کیفی منابع آب‌های زیرزمینی در خوزستان است.
بازکردن دریچه سدها، نخستین گام برای مهار ریزگردها
قطبی سرابی، تصریح کرد: اگر اراده‌ای برای مهار ریزگردها وجود داشته باشد، در نخستین گام می‌توانند با باز کردن دریچه 20سد استان خوزستان، حقابه زیست‌محیطی رودخانه‌ها و تالاب‌های هورالعظیم، شادگان و هورهویزه را تامین کنند تا این اکوسیستم‌ها از شرایط بحرانی خارج شوند.
این کارشناس‌آب در حوزه کشاورزی، اجرای طرح‌های درختکاری از طرف وزارت جهادکشاورزی در سر چشمه‌های تولید ریزگردها را بی‌نتیجه و اتلاف سرمایه‌های کشور دانست و گفت: آبیاری این درختان، موجب بالا آمدن هر چه بیشتر سطح آب‌های زیرزمینی می‌شود و به افزایش تبخیر و افزایش شوری این اراضی دامن می‌زند.
در عین حال قطبی سرابی یادآور شد: درصورت احیای منابع آب و خاک، ایجاد کمربند سبز با اجرای طرح جنگل کاری در مسیر سر چشمه‌های تولید ریزگرد با استفاده از درختان بومی، برای مهار ریزگردها کارساز است.
