آسمان سالخورده

سمیرا مصطفی نژاد_روزنامه نگار

سابقه تلاش ایران برای تأسیس ناوگان هوایی خود به سال 1302بازمی‌گردد؛ زمانی که رضاخان ارسال درخواست‌های دولت ایران برای خریداری هواپیما برای مقاصد نظامی را آغاز کرد؛ ‌ابتدا برای آمریکا و سپس برای کشورهای اروپایی. در همان سال شرکت‌های خارجی برای ایجاد خطوط هوایی با ایران وارد مذاکره شدند و سنگ‌بنای صنعت هوانوردی تجاری ایران نیز از آن زمان گذاشته‌‌شد. در طول سال‌ها و دوره‌های تاریخی مختلف، ‌ایران تلاش‌هایی عموما ناموفق برای تولید هواپیما انجام داده‌است تا اتکا به شرکت‌های هواپیمایی خارجی برای سرپا نگه داشتن صنعت هوانوردی خود را از بین ببرد. با این همه هوانوردی کشور همچنان به محصولات شرکت‌های بزرگ خارجی نیازمند است. به نتیجه رسیدن برجام، امید‌هایی را برای جوان‌سازی ناوگان سالخورده هوایی زنده کرد و ایران توانست قرارداد‌هایی را با بزرگ‌ترین شرکت‌های هواپیما‌سازی جهان برای خرید هواپیماهای جدید امضا کند. پس از امضای برجام، ایران صدها هواپیمای جدید به ارزش ده‌ها‌میلیارد دلار از شرکت‌های بوئینگ، ایرباس و ‌ای‌تی‌آر سفارش داد و قرار بود در مجموع 200فروند هواپیما به ناوگان هوایی کشور اضافه شود تا تعداد هواپیماهای موجود از 310 فروند به بیش از 500 فروند برسد. اما با خروج آمریکا از برجام و اجرایی شدن دوباره تحریم‌ها، بوئینگ و ایرباس تحویل سفارش‌ها را متوقف کردند و ایران تنها توانست 3هواپیمای ایرباس جدید و 13فروند ‌ای‌تی‌آر را تحویل بگیرد. تا پیش از تحویل این هواپیماها، میانگین سن ناوگان هوایی ایران 25سال بود و با تحویل هواپیماها، این میانگین به 23سال رسید. این درحالی‌است که بر اساس استاندارد‌های جهانی، هواپیماهای بالای 20سال فرسوده به شمار می‌روند و بسیاری از هواپیماهای موجود در ناوگان هوایی کشور، به‌ویژه با توجه به شرایط تحریم، باید هرچه سریع‌تر از خط پرواز خارج شوند. در کنار فرسوده بودن ناوگان هوایی، تحریم‌ها دسترسی به قطعات و تجهیزات مورد نیاز برای احیا و تعمیر هواپیماهای موجود در کشور را نیز از بین برده‌است و تولیدات داخلی نیز توانایی تامین تمامی قطعات مورد‌نیاز ناوگان هوایی کشور را ندارند. وضعیت کلی و آماری ناوگان هوایی کشور درحال حاضر و بر اساس سالنامه آماری سال 1397سازمان هواپیمایی کشور، از این قرار است.

تعداد کل هواپیماهای ناوگان هوایی ایران
310 فروند

   شرکت‌های هواپیمایی با بیشترین تعداد از یک مدل هواپیما (بالای 10فروند)
آسمان- مالک 19فروند فوکر 28MK 100
ایران ایر- مالک 16فروند فوکر 28MK 100 و 13فروند  ATR72
زاگرس- مالک 10فروند ایرباس 320
ماهان- مالک 18فروند Bae 146،  11فروند ایرباس A310 و 11فروند ایرباس A300-600

    بیشترین دارایی ناوگان هوایی براساس مدل هواپیما
مک‌دانل داگلاس (MD80)     47فروند
فوکر MK10046    28 فروند
ایرباس A320    44فروند
Bae 146     25فروند
ایرباس A300-600     24فروند
بوئینگ 737     23فروند

 شرکت‌های هواپیـــمایی براساس بیشترین تعداد هواپیما
62 ایران ایر
62 ماهان
38 آسمان

میانگین عمر ناوگان هوایی ایران  به تفکیک شرکت‌ها
26 سال ایران ایر
25 سال آسمان
24 سال ماهان

بیشترین میزان پرواز از ایران  توسط شرکت‌های خارجی فعال در ایران
ترکیش ایر6336
عراقی 3984
امارات 2652
قطرایرویز3172
ایرعربیا1974

پرسفرترین مقاصد خارجی مسافران شرکت‌های هواپیمایی داخلـی
استانبول     1067400پرواز
نجف     368789پرواز
دبی     245603پرواز

 مجموع عوارض فرودگاهی دریافت شده از مسافران بین‌المللی
976/673/250/000 ریال

  تعداد کل مسافران شرکت‌های هواپیمایی خارجی
 4192819 نفر

   تعداد پروازهای عبوری از فضای کشور در سال 1397
 369897  پرواز

بیشترین میزان  مسافر  حمل شده توسط شرکت‌های هواپیمایی  خارجی
ترکیش ایر     970163مسافر
عراقی     489199مسافر
امارات     427570مسافر
قطرایرویز     372793مسافر
ایرعربیا     203664

   تعداد کل پروازهای انجام شده از ایران توسط شرکت‌های خارجی
 32117  پرواز

   مجموع نشست و برخاست‌ هواپیماها در کل فرودگاه‌های کشور
 624034  پرواز (شرکت‌های داخلی و خارجی)



ظرفیت ناوگان هوایی ایران

   ظرفیت مسافربری پروازهای داخلی شرکت‌های ایرانی
تعداد کل پروازهای انجام شده: 180806پرواز
ساعات کل پروازها: 248990ساعت
تعداد مسافر حمل شده: 19912948
مجموع تعداد صندلی: 24382931

    ظرفیت مسافربری پروازهای بین‌المللی شرکت‌های ایرانی
تعداد پرواز بین‌المللی انجام شده: 37530پرواز
ساعات پروازهای بین‌المللی: 105586ساعت
تعداد مسافران سفرهای بین‌المللی: 5680791نفر
مجموع تعداد صندلی: 7893698

مرگبارترین سوانح هوایی ایران

خرداد 1359
 سقوط بوئینگ 727 ایران‌ایر در مسیر مشهد به تهران و مرگ 128سرنشین هواپیما
تیر 1367
 انهدام ایرباس آی300ایران‌ایر توسط نیروی دریایی آمریکا و مرگ 290سرنشین هواپیما
اردیبهشت 1371
 سقوط هواپیمای فوکر 27 ارتش در مسیر ماهشهر به تهران و مرگ 39نفر سرنشین آن
بهمن 1371
 برخورد توپولوف 154پرواز تهران مشهد با یک سوخوی جنگی در فرودگاه مهر‌آباد و مرگ 145سرنشین دو هواپیما
مهر 1372
 برخورد هواپیمای فوکر 27هواپیمایی آسمان با کوه و مرگ 66سرنشین آن
اسفند 1375
 سقوط هواپیمای هرکولس سی130ارتش و مرگ 86سرنشین آن
بهمن 1380
 برخورد هواپیمای توپولوف 154با کوه و مرگ 119نفر
بهمن 1381
 برخورد یک فروند هواپیمای ایلیوشین 76سپاه با کوه و مرگ 276نفر
بهمن 1382
 سقوط فوکر 50کیش‌ایر در مسیر شارجه و مرگ 43سرنشین
آذر 1384
 برخورد هواپیمای سی130ارتش، ‌حامل خبرنگاران و مرگ 120سرنشین و ساکنان ساختمان
شهریور 1385
 سانحه حین فرود هواپیمای توپولوف 154ایران‌ایرتور و مرگ 28مسافر از 148سرنشین هواپیما
آذر 1385
 سقوط آنتونوف 74متعلق به سپاه و مرگ 36نفر از 38سرنشین هواپیما
تیر 1388
 سقوط هواپیمای توپولوف 154شرکت کاسپین در نزدیکی قزوین و مرگ 168سرنشین آن
 مرداد 1388
 برخورد ایلیوشن شرکت آریا با دیوار بتنی فرودگاه و مرگ 17نفر از سرنشینان هواپیما
دی 1389
 سقوط بوئینگ 727ایران ایر در مسیر ارومیه و مرگ 78سرنشین هواپیما
مهر 1393
 سقوط آنتونوف 140اوکراینی دقایقی پس از آغاز پرواز و مرگ هر 48سرنشین آن
بهمن 1396
 برخورد یک فروند ای‌تی‌آر هواپیمایی آسمان با کوه دنا و کشته شدن 66سرنشین
دی 1398
 سقوط یک فروند هواپیمای بوئینگ 737هواپیمایی اوکراین براساس خطای انسانی پدافند و کشته شدن هر 179سرنشین هواپیما

شرکت‌های هواپیمایی مولد درآمد
آتا
تابان
زاگرس
ایران‌ایر
سپهران
قشم‌ایر
کاسپین
کیش‌ایر
ماهان‌ایر
وارش
آسمان
معراج
کارون
ساها
پویا
ایران‌ایرتور

سهم شرکت‌های هواپیمایی داخلی در  پروازهای بین‌المللی سال 1397
ماهان ایر
27%
ایران ایر
20%
آتا
11%
قشم‌ایر
9%
زاگرس
7%

سهم شرکت‌های هواپیمایی داخلی از پروازهای داخلی 
آسمان
16%
ایران‌ایر
10% 
ماهان‌ایر
10%
زاگرس
10%
کیش‌ایر
9%