خلأ قانونی داریم

لیلا شریف_روزنامه نگار

بخشنامه اخیر قوه قضاییه که صداوسیما را به ‌عنوان محل صدور مجوز برای فعالیت‌های صوت و تصویر فراگیر معرفی کرده بود، واکنش‌های مختلفی را در پی داشت. در این میان برخی به نقد این بخشنامه پرداختند و آن را سلب حقوق شهروندی و آزادی بیان دانستند و برخی هم- با نگاهی ریشه‌ای‌تر- اجرای این بخشنامه را بدون وجود تعریفی دقیق از «صوت و تصویر فراگیر»، ممکن ندانستند. با توجه به اینکه مجلس از سال گذشته، طرحی در مورد نظارت بر صداوسیما را در دست بررسی داشت، به سراغ نمایندگان کمیسیون فرهنگی رفتیم، چرا که این طرح در کمیسیون فرهنگی آماده شد و در لیست انتظار بررسی در صحن علنی مجلس قرار گرفت. برخی از نمایندگان علاقه‌ای به صحبت کردن در رابطه با این موضوع نداشتند و با وجود آنکه این موضوع در صدر اخبار رسانه‌ها قرار گرفت، ‌از چنین بخشنامه‌ای اظهار بی‌اطلاعی کردند، برخی نیز صحبت کردن در رابطه با موضوعات دیگر همچون زنان را به این موضوع ترجیح می‌دادند. سرانجام مهدی شیخ، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، حاضر به گفت‌وگو شد. او از خلأ قانونی در رابطه با این موضوع صحبت کرد و گفت: «به‌نظر می‌رسد بخشنامه مذکور با عجله و قبل از موعد لازم صادر شده است».

به‌نظر شما بخشنامه اخیر قوه قضاییه تا چه حد با شرایط روز همراه است؟ آیا چنین بخشنامه‌هایی موجب انحصارطلبی صداوسیما نمی‌شود؟
در اینکه صوت و تصویر فراگیر از اختیارات صداوسیما باشد، هیچ بحثی نیست، بحث سر تعریف صوت و تصویر فراگیر است.

 مصداق صوت و تصویر فراگیر چیست؟
ما در قانون صداوسیما این مصداق را روشن کرده‌ایم، اما هنوز این قانون تصویب نشده و در دستور جلسات علنی قرار نگرفته است.

 همان طرحی که سال گذشته در کمیسیون فرهنگی مطرح شده بود؟
بله. این طرح از کمیسیون فرهنگی به صحن آمده ، اما هنوز در دستور کار قرار نگرفته است. البته ما اولویت این طرح را جلو انداخته‌ایم اما هنوز به صحن نرسیده است.

بخشنامه قوه قضاییه با توجه به نبود تعریف مشخص از صوت و تصویر فراگیر  این دغدغه را ایجاد کرده که این بخشنامه به فعالیت‌هایی که در فضای مجازی شکل گرفته است، لطمه بزند و آزادی بیان را سلب کند. فارغ از طرحی که مجلس پیگیری می‌کند، این بخشنامه چه نتایجی دارد؟
باید از سخنگوی قوه قضاییه سؤال کنید که منظورشان از صوت و تصویر فراگیر در بخشنامه‌ای که صادر کرده‌اند، چیست و تعریف این موضوع را از کجا به‌دست خواهند آورد؟ اگر می‌خواهند تعریف این موضوع از مجلس باشد که باید بگویم تعریف مدنظر مجلس هنوز تصویب نشده است و اگر می‌خواهند این تعریف به واسطه شورای‌عالی فضای مجازی باشد که باید از شورا استعلام کنند.

 برخی می‌گویند در این شرایط می‌توان یک تعریف حداقلی یا حداکثری از صوت و تصویر فراگیر داشت...
در این میان ممکن است که یک تعریف حداکثری از صوت و تصویر فراگیر ایجاد شود که اصلا ممکن نیست، در این صورت می‌توانند هر عکس و صدایی را در حوزه صوت و تصویر فراگیر قرار دهند. بنابراین منظور از صوت و تصویر فراگیر آن تعریف حداکثری با آن وسعت نیست. اینکه دامنه این تعریف چقدر است، این را هم قانون مشخص می‌کند.

 پس شما می‌گویید که آن تعریف حداکثری برای این موضوع قابل اعمال نیست؟
قطعا نیست. چون خود صدا‌وسیما که دنبال حداکثر اعمال نظر است، قبول دارد که بسیاری از تصاویر و صوت‌‌ها از شمول این تعریف خارج هستند و آنهایی که این تعریف را حداکثری تحلیل می‌کنند بسیاری از صوت‌ها و تصویرها را فراگیر نمی‌دانند.به‌طور کلی این دو مرجع که فرابخشی هستند، امکان تعریف این موضوع را دارند. در ضمن باید بدانیم که تعریف ذی‌نفعان در این موضوع قابل‌قبول نیست.

 منظورتان چیست؟
صداوسیما، وزارت ارشاد و وزارت ارتباطات در این موضوع ذی‌نفع هستند، بنابراین نمی‌توانند دراین موضوع اظهارنظر کنند و تعریف این نهادها نباید ملاک قرار گیرد.
 در واقع ما در این حوزه شاهد یک خلأ قانونی هستیم.
بله، این خلأ وجود دارد، مگر اینکه شورای‌عالی فضای مجازی -پیش از به نتیجه رسیدن طرح مجلس- در این مدت تعریفی ارائه دهد.

 از شرایط تعریف این موضوع در شورای‌عالی فضای مجازی اطلاع دارید؟
تا آنجا که من می‌دانم تعریف این موضوع در شورای‌عالی فضای مجازی به اختلاف کشیده شده است. یک تعریف داشتند که خوب هم بود اما مثل اینکه صداوسیما با این تعریف موافقت نکرد.

 بنابراین باید گفت که فعلا تعریف مشخصی از صوت و تصویر فراگیر وجود ندارد؟ در این شرایط این بخشنامه چگونه اجرایی خواهد شد؟
این نکات را باید از قوه قضاییه پرسید و این سؤالی است که باید مسئولان قوه قضاییه پاسخ بدهد نه من. خلاصه تعریف مطرح شده در کمیسیون فرهنگی در مورد «فراگیر» این است که آنچه شبیه رادیو و تلویزیون باشد، صوت و تصویر فراگیر محسوب می‌شود. درنهایت باید گفت که به‌نظر می‌رسد که بخشنامه مذکور با عجله و قبل از موعد لازم صادر شده است.

بدون تعریف
واقعیت این است که هنوز تعریف جامع و قانونی و مورد وفاق همه دستگاه‌های حاکمیتی اعم از مجلس، شورای‌عالی فضای مجازی، دولت و حتی خود صدا و سیما از عبارت صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی ارائه نشده است. نبود همین تعریف دقیق موجب شده تا همواره بین سازمان صدا و سیما، وزارت ارتباطات و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شاهد اختلاف نظر باشیم