680مگاوات برق نهفته در زباله کلانشهرها

محمود مولایی _ خبرنگار

در شرایطی برخی نیروگاه‌های مهم کشور مانند کرخه (400مگاوات)، رودبار لرستان (450مگاوات) و سیمره اصفهان (480مگاوات) ظرفیت تولید برق دارند که تنها در کلانشهر تهران از محل پسماند می‌توان بیش از 278مگاوات برق تولید کرد؛ آن هم در روزگاری که دفع انبوهی از زباله و آلودگی‌های ناشی از آن، یک‌چالش بسیار مهم برای شهرها به‌حساب می‌آید. حال پژوهش‌های صورت‌گرفته سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا) نشان می‌دهد که اگر شرایط فراهم شود، میزان تولید برق از نوع زیست توده که زباله‌سوزها بخشی از آن هستند، سهم بیشتری از یک‌درصد را در میان منابع تجدیدپذیر به‌خود اختصاص می‌دهند. بررسی اعداد و ارقام موجود در این بخش حکایت از آن دارد که ۴۱درصد نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور از نوع خورشیدی، ۳۶درصد از نوع بادی، ۱۰درصد از نوع برقابی کوچک، 2درصد از نوع بازیافت حرارتی و توربین‌های انبساطی و یک درصد نیز از نوع زیست توده است.

عمده تولید برق کشور از نیروگاه‌های برقابی تامین می‌شود و وابستگی تولید انرژی برق از آب در ایران همچنان ادامه دارد. این در حالی است که در ترازنامه انرژی کشور 30شهر از طریق زباله می‌توانند انرژی برق تولید کنند. در این میان وضعیت 15کلانشهر مورد بررسی قرار گرفته که نتیجه آن قابل توجه به‌نظر می‌رسد. تهران با نزدیک به 9میلیون جمعیت و تولید روزانه بیش از 8هزار تن زباله، سالانه 51.04مگاوات از طریق هضم بی‌هوازی زباله تولید انرژی می‌کند. تهران ما به‌طور کلی و به 4طریق از تجزیه زباله می‌تواند سالانه 278.1مگاوات برق تولید کند و از این نظر در میان 14کلانشهر دیگر کشور در صدر قرار دارد. مشهد با تولید 61.34مگاوات برق در جایگاه دوم  و اصفهان با تولید 52.63مگاوات برق در جایگاه سوم است، کرج با 45.83مگاوات و شیراز نیز با 41.21مگاوات در رده‌های بعدی بیشترین تولید برق ‌از زباله قرار دارند. 
به هر ترتیب 15کلانشهر در مجموع پتانسیل تولید انرژی برق از زباله را به میزان 672.68مگاوات را دارند.

800مگاوات زیست‌توده‌ای
امروزه هضم بی‌هوازی به‌عنوان یکی از راهکارهای مهم برای غلبه بر مشکلات جهانی محسوب می‌شود. برای غلبه بر مشکلات زیست‌محیطی و همچنین زیست‌توده (Biomass) منابع انرژی تجدیدپذیری است که در تولید انرژی برق برای شهرهای توسعه‌یافته نقش بسیار با اهمیتی دارد. زیست توده از تجزیه زیستی مانند پسماندها و زوائد کشاورزی، جنگل‌ها، فاضلاب‌های صنعتی و شهری به‌دست می‌آید. زیست توده بر پایه کربن است و از مخلوط مولکول‌های آلی شامل هیدروژن، معمولا اکسیژن و اغلب نیتروژن و مقدار کمی از دیگر اتم‌ها مانند‌ فلزات قلیایی، فلزات قلیایی خاکی و فلزات سنگین است.  براساس تولید برق از انواع نیروگاه‌های زیست توده در 30شهر کشور 800مگاوات انرژی برق به‌دست می‌آید. به این ترتیب که 311مگاوات از نیروگاه زباله‌سوز، 217مگاوات از نیروگاه پیرولیز-گازی‌سازی، 159مگاوات نیروگاه هضم بی‌هوازی و 112مگاوات نیروگاه لندفیل بوده است. در این میان نیروگاه هضم بی‌هوازی از پسماند برای محیط‌زیست مناسب‌تر است و بعد از تهران، شهرهای مشهد با 10.05مگاوات، کرج (9.07) و اصفهان (9.06) بیشترین تولید انرژی برق را از نیروگاه هضم بی‌هوازی دارند.

4نیروگاه (Pinc) تولید برق نیروگاه زباله‌سوز از پسماند ورودی به محل دفن، (Pinc) نیروگاه زباله‌سوز از پسماند ورودی به محل دفن، (Ppg)نیروگاه پیرولیز-گازی‌سازی‌ از پسماند ورودی به محل دفن، (Pad) نیروگاه هضم بی‌هوازی از پسماند ورودی به محل دفن و (Pslf) حداکثر توان تولید برق نیروگاه لندفیل مهندسی از پسماند ورودی به محل دفن در ایران می‌توانند از طریق زباله تولید برق کنند؛ 4نیروگاهی که گرچه به اندازه نیروگاه‌های برقابی وسیع و پربازده نیستند، اما می‌توانند معضل زباله در کشور را به فرصتی برای تولید انرژی تجزیه‌پذیر تبدیل کنند. کارشناسان بر این باورند که بخش بزرگی از مشکلات مربوط به آلودگی و مسائل زیست‌محیطی ناشی از مدیریت پسماندها با منبع انرژی زیست توده برطرف خواهند شد.در این بین، در برخی از شهرهای کشور احداث زباله‌سوز و راه‌اندازی نیروگاه‌های زیست‌توده به‌خاطر حفاظت از محیط‌زیست از اهمیت فراوانی برخوردار است. به‌طور نمونه مدیران شهری ساری تلاش می‌کنند تا یک‌پروژه زباله‌سوز را یک‌سال و نیم آینده به بهره‌برداری برسانند. در همین ارتباط محمد دامادی، عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی از تکمیل پروژه نیروگاه زباله‌سوز مرکز مازندران تا پایان شهریور سال ۹۹ خبر داده است. محمد دامادی با بیان اینکه تاکنون برای احداث پروژه نیروگاه زباله‌سوز ساری 150 میلیارد تومان هزینه شده، اعلام کرده که برای تکمیل این پروژه 120 میلیارد تومان اعتبار درخواست شده که در بودجه سال 98 اعتبار آن تامین شده است. در تهران نیز به غیر از زباله‌سوز موجود، سعی می‌شود تا 2خط جدید دیگر به ظرفیت افزوده شود. 

زباله‌سوزها نیازمند مشارکت بخش خصوصی

صدرالدین علی‌پور، مدیرعامل سازمان پسماند شهر تهران
چند سالی است که بحث ایجاد خط زباله‌سوزی در مرکز آرادکوه مطرح شده و به مدیریت قبلی برنمی‌گردد. پسماند شهر تهران تماما امکان بازیافت یا قابلیت تولید کمپوست را ندارد و بنابراین، این دسته از زباله‌ها بهتر است از فیلتر زباله‌سوز عبور کنند. در واقع زباله‌های خشک (ریجکتی) قابلیت تولید انرژی را دارا هستند. از آنجایی‌که ما علاقه‌مند هستیم خط 2هزار تنی زباله‌سوزی در مجموعه آرادکوه احداث شود. البته رقم خریداری دستگاه زباله‌سوز بسیار بالاست و نمی‌توانیم به تنهایی خط زباله‌سوزی و ایجاد انرژی را تهیه کنیم. احداث خط 2هزار تنی زباله‌سوز نیازمند مشارکت بخش خصوصی است. اگر بخش خصوصی وارد عمل شود و با مشارکت وزارت نیرو می‌توانیم علاوه بر تولید انرژی برق در کاهش دفع پسماند در شهر بزرگ تهران نقش داشته باشیم. واقعیت این است که خرید انرژی در ایران ثابت مانده و حتی به‌نظر پایین هم آمده است. در مقابل با افزایش مبلغ ارز، سرمایه‌گذاری در خرید خط هزار تنی زباله‌سوزی بسیار دشوار است. با توجه به مصوبه هیأت‌وزیران برای افزایش سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر قرار است وزارت نیرو کمک کند. درعین‌حال، شرکت‌های کره‌ای و چینی برای همکاری در این زمینه اعلام آمادگی کرده‌اند و همین حالا هم مذاکراتی داشتیم تا بتوانیم از خط 2هزار تنی زباله‌سوزی بهره‌مند شویم.