نگاه
محله‌محوری؛ از مشارکت‌جویی تا کاهش تقاضای سفر
محسن پورسیدآقایی/ معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران
گاهی اوقات، اصلاح رویکردها و به‌کارگیری روش‌های صحیح، علاوه بر اهداف و نتایج مستقیم، برکات غیرمستقیمی درپی دارد که در نگاه اول از آنها غفلت می‌شود. اما وقتی با نیت خیر و به قصد مشارکت دادن مردم از محله‌محوری صحبت می‌کنیم، دستاورد مهمی همچون کاهش تقاضای سفر شخصی هم در پی آن می‌آید. البته اصل مسئله از این فراتر است.
در واقع تغییر ریل شهرداری تهران از رویکرد سخت‌افزاری، سازه‌محور و خودرومحور به رویکرد نرم‌افزاری، مردم‌مدار و انسان‌محور باعث شده که شعار مشارکت‌جویی و همگانی شدن فضاهای شهری در محور کارهای شهرداری قرار گیرد.
به این معنا، برخلاف تصور برخی مسئولان سابق شورا و شهرداری، قرار نیست ما روزی یک پروژه جدید افتتاح کنیم و یک پل یا اتوبان جدید بسازیم. شهر کارگاه عمرانی نیست؛ فضای زندگی است. وظیفه اصلی ما هم این است که شهر را به مردم برگردانیم و حق زندگی بهتر و نفس کشیدن و رفت‌وآمد آسان را برای همه -و نه صرفا خواص- فراهم کنیم.
واضح است که مسئله‌های بزرگ و قدیمی همچون ترافیک و آلودگی هوا با یکی دوطرح ترافیکی حل نمی‌شود و باید چیزهایی در ذهنیت عموم شهروندان و همچنین نگاه مسئولان تغییر کند تا مسائل کلانشهر حل شود. اداره بهتر کلانشهر تهران نیازمند یک تغییر پارادایمی است که البته در حد حرف نماند و در سیاست‌ها و طرح‌ها هم بازتاب پیدا کند.
توجه بیشتر به مردم، به‌عنوان ناظر و شریک و صاحب حق اصلی، محور پارادایم جدید است و از این لحاظ، رویکرد به محله‌محوری در برنامه‌ریزی‌ها و تقویت شورایاری‌ها با این هدف، می‌تواند نقطه شروع خوبی برای این تغییر پارادایم باشد. اگر این نقش را برای مردم پذیرفتیم، آن‌وقت نگران نمی‌شویم اگر شهرداری به‌جای اینکه شهر را بفروشد و خرج اتوبان‌سازی کند، از خودروسواران بگیرد و خرج متروسواران و اتوبوس‌سواران کند. شهر وقتی برای همه شهروندان می‌شود که زمین آن سهم همه باشد و هوای آن برای همه پاک شود؛ نه اینکه خودروسوار هرچه بیشتر شهر را آلوده می‌کند و به دیگران ضرر می‌زند، ما به‌جای سختگیری بیشتر، برایش فرش قرمز پهن کنیم. اجمالا همین تغییر رویکرد برای حل مسئله ترافیک و آلودگی هوا را می‌شود به حوزه‌های دیگر هم تعمیم داد. محور قرار گرفتن محله‌ها، علاوه بر اینکه هویت و حس تعلق مردم به شهر را افزایش می‌دهد، در پیدا کردن مشکلات و راه‌حل‌ها هم مؤثر است. مسائل شهر فقط مسائل بزرگ نیست؛ بسیاری از مسائل مردم در محله‌هاست و راه‌حل هم همانجا. حتی درباره موضوعی مثل حمل‌ونقل عمومی، اینگونه نیست که راه‌حل همه مشکلات، توسعه سیستم‌های انبوه‌بر باشد. این هم نگاه یکسویه‌ای بوده که از گذشته مانده و باید تغییر کند. امروزه در شهرهای پیشرفته دنیا، بخشی از نیاز مردم به سفر با مدهای کوچک و محلی حمل‌ونقل برآورده می‌شود.
به علاوه، اگر نیازهای مردم در محله یا حتی منزل به کمک توسعه محلی و زیرساخت‌های الکترونیک برآورده شد، همانطور که گفته شد، بخشی از نیاز شهروندان به پیمایش‌های با مسافت زیاد حذف می‌شود و همین تغییر رویکرد به‌سادگی می‌تواند منشأ تأثیرات مثبت در ترافیک باشد.
با این مقدمات، تقویت رویکرد محله‌محور در مدیریت شهری و برگزاری انتخابات شورایاری با این جهتگیری را به فال نیک می‌گیرم و به سهم خود از همه شهروندان و به‌ویژه معتمدین و نخبگان دعوت می‌کنم در این عرصه مشارکت فعال داشته باشند. شورایاری‌ها هم می‌توانند مسیر انتقال مطالبات مردم به مدیریت شهری باشند و هم زمینه‌ساز جلب مشارکت عمومی در اجرای سیاست‌ها. هر اندازه مسائل شهری در سطوح خرد اجتماعی همانند محلات و خردتر از آن در خانواده‌ها پیگیری شود، شاهد انتقال کاراتر مطالبات به سطوح بالای مدیریتی و سیاستی خواهیم بود، و این مسیر تنها از گذر محله‌ها می‌گذرد.
