طرح‌واره‌های مخرب

عاطفه کمالو ـ روانپزشک

همه والدین تلاش می‌کنند تا فرزندان‌شان سلامت، خوشحال و‌ موفق باشند. اما گاهی ناخودآگاه رفتارهایی از ما سر می‌زند که به سلامت روان فرزندمان آسیب جدی وارد می‌کند و آینده آنها را به مخاطره می‌اندازد. یکی از این موارد که ناخواسته به کودک صدمه می‌زند، تشبیه او به فرد دیگری است که از او دل خوشی نداریم. معمولا این رفتار در مواقعی اتفاق می‌افتد که از کودک عصبانی هستیم. مثلا به او می‌گوییم تو هم مثل باباتی یا تو هم مثل مادرتی و... این در حالی است که او می‌داند ما نسبت به پدرش احساس منفی داریم. یا مثلا می‌گوییم اخلاقش شده عین داداشش. و این در حالی است که اخلاق برادرش را تأیید نمی‌کنیم. در این مواقع، دلخوری و عصبانیتی را هم که از فرد دوم داریم تماما به کودک منتقل می‌کنیم؛ عصبانیتی که بسیار بیشتر از خشم متناسب با کار غلط اوست. تکرار این رفتار باعث شکل‌گیری و تقویت طرح‌واره عمیق «من خوب نیستم» یا «من دوست‌داشتنی نیستم» می‌شود. این طرح‌واره‌های ناخودآگاه تأثیر مخرب زیادی بر عملکرد آینده او خواهد داشت.
گاهی اوقات بیان این جملات به نوجوان او را از تلاش برای یادگیری و کنترل رفتار‌ خود ناامید می‌کند. او فکر می‌کند که دیگران تصویری ثابت از او دارند که حتی اگر تلاش کند تا بهتر رفتار کند، نمی‌تواند این تصویر را اصلاح کند. بنابراین وقتی از فرزندتان عصبانی هستید به جای تشبیه کردن او به دیگران، مستقیما بگویید که از کدام رفتار او ناراحت هستید و از او چه انتظاری دارید.